این اتفاق در شرایطی رخ داده که بسیاری از شهروندان برآمده از دهک‌های پایین‌تر جامعه باتوجه به وعده‌های ابراهیم رئیسی انتظار داشتند نرخ دلار حداقل برای مدتی کاهش یابد و مانند آنچه در بورس شاهد بودیم، گشایشی در زمینه کنترل نرخ ارز یا تقویت ارزش پول ملی تحقق یابد.

البته کارشناسان بر این باورند که دلیل افزایش نرخ دلار ارتباطی به شروع کار دولت سیزدهم نداشته و پارامترهای مجزا از تحولات سیاسی بر افزایش قیمت‌ها در بازار ارز دامن زده که از آن جمله می‌توان به تحولات افغانستان و ترس از محدود شدن منابع در دسترس ارز برای ایران اشاره کرد، زیرا بخش مهمی از ارز موردنیاز ایران تحت عنوان دلار هرات در بازار تهران عرضه می‌شد و حالا به‌نظر می‌رسد این کانال برای اقتصاد ایران تا اطلاع ثانوی مسدود خواهد بود.

البته برخی فعالان بازار ارز اعتقاد دارند گزینه‌های پیشنهادی ابراهیم رئیسی هم بر روند رو به رشد نرخ دلار بی‌تاثیر نبوده، زیرا به باور این عده از معامله‌گران و فعالان اقتصادی وزرای پیشنهادی کابینه سیزدهم ضعیف‌تر از آن‌ هستند که انتظار می‌رفت و نمی‌توانند زمینه را برای تحقق وعده‌های رئیس دولت فراهم کنند.

دلیل افزایش نرخ دلار چیست؟

یوسف کاووسی، کارشناس اقتصاد و استاد دانشگاه ضمن اشاره به علل اصلی افزایش نرخ ارز به صمت گفت: مستقر نبودن دولت، تحولات افغانستان و تورم از جمله دلایلی هستند که تحت تاثیر آنها در روزهای گذشته شاهد افزایش نرخ دلار در بازار آزاد بودیم.

وی در ادامه افزود: اتفاقاتی که در افغانستان و مشخصا در شهر هرات رخ داد، باعث شد نرخ‌گذاری که به‌صورت همه روزه در حوزه بازار ارز انجام می‌شد، تحت تاثیر قرار گیرد و شاهد افزایش قیمت‌ها در بازار باشیم.

مذاکرات و آبی که پشت سد جمع شده

کاووسی با اشاره به تاثیر مواضع دیپلماتیک دولتمردان ایرانی در قبال برجام و مذاکرات هسته‌ای عنوان کرد: مهم‌ترین مسئله‌ای که به افزایش نرخ دلار دامن زد، خودداری از اعلام موضع رسمی در قبال مذاکرات هسته‌ای است که انتظار می‌رفت ازسوی دولت سیزدهم انجام شود. باید توجه داشت سیل نقدینگی، انتظارات تورمی و کسری بودجه سنگین دولت در کنار فقدان اطمینان از به نتیجه رسیدن مذاکرات قرار گرفته و باعث شد آبی که پشت سد انباشته شده و منتظر موضع‌گیری‌های دولت آقای رئیسی بود، رها شود که یکی از تبعات آن افزایش نرخ دلار بود.

این استاد اقتصاد با یادآوری افزایش نرخ در بازار به‌دلیل تحولات سیاسی و دیپلماتیک بیان کرد: طبیعتا وقتی فضای تردید در زمینه مذاکرات وجود داشته باشد، مردم به‌دلیل مطمئن نبودن از آینده بازارها و همچنین افزایش تنش‌های منطقه‌ای و فشارهای تحریمی غربی‌ها به ایران، برای خرید ارز به بازار هجوم می‌برند و این افزایش تقاضا در نهایت منجر به افزایش نرخ می‌شود که در روزهای گذشته نیز شاهدش بودیم.

دولت مستقر نیست

این اقتصاددان ضمن تاکید بر تاثیر خودداری عرضه‌کنندگان ارز از عرضه آن در سامانه نیما بر افزایش نرخ در بازار آزاد به صمت گفت: در سامانه نیما شاهد عرضه ارز نیستیم، زیرا صادرکنندگان مدعی‌اند که دلار را زیر ۳۰ هزار تومان نمی‌فروشند. در چنین شرایطی نیاز است دولت یا از طریق سیاست‌های تشویقی یا تنبیهی صادرکنندگان را وادار به عرضه کند تا بخشی از تقاضا پاسخ داده شود و تشدید نرخ را شاهد نباشیم.

وی در ادامه یادآور شد: بنا بر آنچه بیان شد گفته می‌شود مستقر نبودن دولت باعث شده قیمت‌ها در بازار ارز افزایش پیدا کند.

کاووسی در پایان با تاکید بر تاثیر تشکیل کابینه بر وضعیت بازار ارز خاطرنشان کرد: به‌نظر می‌رسد با تشکیل نخستین جلسه هیات دولت پیامی به بازار داده خواهد شد که می‌تواند منجر به تعیین‌تکلیف نرخ دلار شود، چراکه در تیم اقتصادی صداهای متضادی شنیده می‌شود؛ یکی در پی محدودسازی نرخ در بازار است و دیگری هم به‌دنبال اجرای سیاست‌های آزادسازی نرخ ارز. همین فقدان هماهنگی در دولت می‌تواند در آینده مشکلات زیادی را برای اقتصاد ایران ایجاد کند که بلاتکلیفی بازار ارز یکی از آنهاست.

کمی صبوری لازم است

عبادالله محمدولی، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران با اشاره به افزایش نرخ در روزهای ابتدای کار دولت سیزدهم به صمت گفت: شاید اینکه جامعه انتظار دارد با روی کار آمدن دولت رئیسی نرخ دلار کاهش پیدا کند، انتظار چندان منطقی نباشد.

وی در ادامه افزود: باید کمی صبور بود تا بتوان تاثیر سیاست‌گذاری‌های دولت جدید بر مولفه‌هایی مانند نرخ دلار را مشاهده کرد.

محمدولی با اشاره به زمانبر بودن اجرای سیاست‌های اقتصادی دولت عنوان کرد: اگر دولت آقای رئیسی، به‌ویژه وزیر اقتصاد و رئیس کل بانک مرکزی از همین امروز استارت کار را بزنند شاید بتوانیم در شب عید ۱۴۰۱ نتایج کاهنده نرخ سیاست‌های دولت را مشاهده کنیم. نباید فراموش کرد که اقتصاد تابعی از پارامترهای عدیده‌ای مانند سیاست خارجی، سیاست‌گذاری پولی، تورم، کسری بودجه و... است، به همین دلیل نمی‌توان انتظار داشت تنها در عرض یک یا دو هفته یک دولت بتواند قیمت‌ها را تحت کنترل خود در آورد. وی در ادامه یادآور شد: در اینکه کاهش نرخ ارز می‌تواند وضعیت معیشتی مردم را بهبود بخشد، شکی نیست اما همان‌طور که گفته شد کمی باید با صبر و تامل به ماجرا نگریست.

رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران با تاکید بر اهمیت سیاست‌گذاری‌ها به صمت گفت: آنچه این روزها در بازار ارز می‌بینیم اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توانیم از آن فرار کنیم و تقصیر دولت سیزدهم نیست زیرا درآمدهای کشور بسیار محدود است و دولت قبلی هم با توسل به منابع ارزی، می‌توانست تا حدودی قیمت‌ها را کنترل کند اما برای دیدن نتیجه سیاست‌گذاری‌های دولت کنونی باید کمی تامل کنیم تا وزرا مستقر شوند و دولت کارش را عملا آغاز کند.

سناریوی کاهش قیمت

این فعال بازار طلا و جواهر تهران با تاکید بر اهمیت اجرای سیاست‌های تثبیت نرخ در بازار ارز بیان کرد: یکی از راه‌ها این است که بانک مرکزی از طریق اشباع بازار به تقاضاهایی که وجود دارد پاسخ بدهد که نتیجه چنین اقداماتی کاهش و کنترل نرخ دلار و سایر ارزهای خارجی است.

وی در ادامه یادآور شد: البته ممکن است بانک مرکزی نتواند چنین اقداماتی را انجام دهد، زیرا همان‌طور که گفته شد درآمدهای ارزی دولت بسیار محدود است و پاسخ دادن به همه نیازهای بازار ممکن است کار سختی باشد؛ از همین رو گفته می‌شود باید منتظر شروع به کار دولت بود.

رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران ضمن اشاره به سناریوهای محتمل در بازار ارز تاکید کرد: اگر این سناریو محقق و دولت موفق به کنترل نرخ دلار شود، باید کشور را برای اجرای طرح‌های اصلاحی آماده کنیم؛ یعنی می‌توانیم از طریق اجرای سیاست‌های تثبیت بازار ارز هم قدرت خرید مردم را افزایش دهیم و هم اینکه فشارهای اقتصادی و معیشتی را از دوش مردم کم کنیم، اما نباید فراموش کنیم که دولت باید به موازات اجرای سیاست‌های تثبیت قیمتی اقداماتی را در راستای اصلاحات ساختاری در اقتصاد کشور در دستور کار قرار دهد تا بالاخره مشکلات زیربنایی در حوزه‌های مختلف نیز کنترل شوند.

محمدولی در پایان ضمن اشاره به ایجاد آرامش در بازار در صورت مهار نرخ دلار خاطرنشان کرد: ما باید تمام تلاش خود را به کار گیریم تا در سال ۱۴۰۱ شاهد مهار نرخ ارز و سایر موارد باشیم تا آرامش به اقتصاد بازگردد و شاهد فضایی فاقد تنش در حوزه‌های مختلف اعم از ارز و طلا باشیم.

سخن پایانی...

اگر کمی از هیاهویی که این روزها در مجلس یازدهم شاهدش هستیم فاصله بگیریم متوجه می‌شویم مشکلات کشور با شعار و نطق‌های پرطمطراق مرتفع نمی‌شوند و معیشت مردم نکته‌ای نیست که بتوان به آزمون و خطا حواله‌اش داد؛ از همین رو بسیاری از کارشناسان انتظار دارند دولت سیزدهم هرچه سریع‌تر در راستای کنترل نرخ تورم، بیکاری، ارزش پول ملی، تحریم‌ها و... اقدامات عاجلی را ترتیب دهد تا اندکی از بار سنگین مشکلات معیشتی از گرده مردم برداشته شود. همان‌طور که گفته شد یکی از مهم‌ترین حوزه‌ها که همواره تاثیرات مستقیمی بر معاش مردم داشته، تحولات بازار ارز است.

البته این موضوع که آیا نرخ دلار تورم را تشدید می‌کند یا تورم منجر به گرانی دلار می‌شود، یکی از مناقشه‌برانگیزترین بحث بین کارشناسان بوده، اما آنچه روشن است رد پای پررنگ دلار در قیمت‌گذاری اقلام و اجناس موردنیاز مردم عادی است؛ از همین رو انتظار می‌رود دولت سیزدهم در راستای وعده‌های انتخاباتی ابراهیم رئیسی اقدام کرده و با بهره‌گیری از روش‌هایی با کمترین اثر تخریبی بر اقتصاد به فکر تقویت ارزش پول ملی باشد تا نرخ دلار نیز روند کاهشی را در پیش بگیرد.

هرچند بسیاری از فعالان اقتصادی از جمله بورس‌بازان از هرگونه ارزان شدن نرخ دلار ابراز نگرانی می‌کنند اما نباید فراموش کرد که بخش‌های کم‌درآمد و تهیدست جامعه تحت شدیدترین فشارها قرار دارند و حتی از تامین نیازهای اولیه زندگی خود نیز عاجزند، این در حالی است که ابراهیم رئیسی نیز با شعار حمایت از محرومان توانست رای بیش از ۱۸ میلیون شهروند ایرانی را جلب کند و به‌عنوان رئیس دولت انتخاب شود.