به ‌ گفته کارشناسان و فعالان این صنعت که دغدغه رشد و بقای آن را دارند، در برهه کنونی، صنعت کفش ایران نیازمند توجه بیشتر است تا بتواند نقش ‌ قوی که در توسعه اقتصادی کشور می ‌ تواند داشته باشد را ایفا کند. در این میان، باتوجه به اینکه تولیدکنندگان زیادی در صنعت کفش کشور فعالیت دارند می ‌ توان گفت صنعت کفش، ظرفیت بسیار زیادی دارد تا سهم خود را در سبد توسعه اقتصادی کشور به ‌ واسطه تولید صادرات ‌ محور افزایش دهد، اما تولیدکنندگان آن مانند بسیاری از صنایع دیگر با مشکلات عدیده ‌ ای مواجهند که فعالیت آنها را مستقیم و غیرمستقیم تحت ‌ تاثیر قرار داده است. صمت در این شماره، حال ‌ و روز تولیدکنندگان و فعالان صنعت کفش را جویا شده و با صاحب ‌ نظران این صنعت به گفت ‌ وگو نشسته که در ادامه آمده است. با صمت همراه باشید.

دغدغه اصلی تولیدکنندگان کفش، تامین مواد اولیه است

علی لشگری، عضو هیات رئیسه جامعه صنعت کفش ایران و فعال صنعت کفش درباره وضعیت تولیدکنندگان کفش و مشکلاتی که در شرایط کنونی با آن درگیر هستند به صمت گفت: یکی از مشکلات عمده ‌ ای که فعالان صنعت کفش با آن روبه ‌ رو هستند، در بخش مواد اولیه است. انتظار می ‌ رود در زمان عرضه مواد اولیه در بورس کالا، اولویت پتروشیمی ‌ ها به ‌ جای صادرات، تامین نیاز تولیدکنندگان داخلی باشد.

وی افزود: یکی از مواد اولیه مهم موردنیاز فعالان صنعت کفش، پی ‌ وی ‌ سی است که شاهد رقابت قابل ‌ توجهی در بازار آن هستیم. در بازار عرضه پی ‌ وی ‌ سی با گرید ۶۵ که بیشترین مصرف را در صنعت کفش دارد در هفته گذشته با ۳۹ درصد رقابت روبه ‌ رو شدیم؛ یعنی نرخ محصولات داخلی از قیمت ‌ های جهانی با ۳۹ درصد رقابت روبه ‌ رو شد و به ‌ عبارتی ۳۹ درصد بیشتر بود. از ۱۶ آبان به بعد شاهد رقابت ‌ های ۴۸ ، ۴۷ و ۵۶ درصدی در این بخش بودیم. هفته گذشته هم میزان این رقابت ‌ ، ۳۹ درصد ثبت شده؛ یعنی قیمتی که با آن مواد اولیه در بورس در اختیار تولیدکننده کفش قرار می ‌ گیرد در مقایسه با نرخ پایه، عدد بالاتری است که می ‌ تواند قدرت رقابت ‌ پذیری محصولات ما را کم کند.

لشگری در ادامه اظهار کرد: انتظار ما از صنایع پتروشیمی، دفتر صنایع غیرفلزی، بورس کالا و دفتر صنایع تکمیلی در صنعت پتروشیمی این است که اولویت را بر تامین مواد اولیه برای صنایع تکمیلی قرار دهند و موضوع صادرات را در گام ‌ های بعدی پیگیری کنند.

این فعال صنعت کفش افزود: موضوع بعدی که تولیدکنندگان صنعت کفش با آن مواجهند، مربوط به ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی است. عمده واحدهای تولیدکننده کفش در کشور، واحدهای صنفی کوچک هستند و این واحدها برای اینکه بتوانند رشد کنند باید در زنجیره ارزش قرار بگیرند و به واحدهای بزرگ و متوسط متصل شوند. ماده ۳۸ قانون تامین اجتماعی برای صنعت کفش که در کشور یک «اس ‌ ام ‌ ای» به ‌ شمار می ‌ رود، طراحی نشده است. البته این قانون در زمان خود قانونی مترقی بوده و در حال ‌ حاضر هم برای پیمانکاران و شرکت ‌ های بزرگ نفتی و ساختمانی، یک قانون قابل ‌ قبول به ‌ شمار می ‌ رود. در این زمینه انتظار می ‌ رود سازمان تامین اجتماعی به کمک دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت، تشکل ‌ ها و اتاق بازرگانی نسبت به بروزرسانی این قانون و قوانین مشابه در راستای توسعه صنعت کفش و پوشاک اقدام کند.

لشگری در پاسخ به این پرسش که در شرایط کنونی، واردات چقدر روی فعالیت تولیدکنندگان صنعت کفش تاثیرگذار بوده، اظهار کرد: از آنجایی که صنعت کفش ما به ‌‌ شدت قاچاق ‌ پذیر است و به ‌ دلیل تورم بالای ۴۰ درصدی که وجود دارد، عملا با هزینه ‌ های سرباری که شرکت ‌ ها با آن مواجهند، مزیت نرخ محصولات تولیدکنندگان داخلی کاهش پیدا کرده، شبکه قاچاق و مافیای واردات در حال فعال شدن است و دوباره شاهد قاچاق و واردات کفش ‌ های خارجی هستیم.

لشگری افزود: یکی از بخش ‌ هایی که همواره از قاچاق آسیب دیده، بخش تولید کفش ورزشی است. تولید کفش ورزشی در کشور در ۴ تا ۵ سال گذشته هم به ‌ لحاظ کمیت و کیفیت و هم تنوع و مدل رشد کرد، اما در مقابل، گروه کالایی هم که در سال ‌ های گذشته از قاچاق بیشترین ضربه ‌ را خورد، کفش ‌ ورزشی بود.

وی خاطرنشان کرد: به ‌ دلیل تورم بالا در اقتصاد کشور و افزایش شدید نرخ دلار و ارز و نرخ بالای مواد اولیه ‌ ای که به ‌ صورت رقابتی در اختیار تولیدکنندگان داخلی قرار می ‌ گیرد، دوباره قیمت ‌ تمام ‌ شده محصولات داخلی بالا رفته و در حال از دست دادن مزیت ‌ های قیمتی در بازار کفش هستیم که در نهایت منجر به ورود مجدد کفش ‌ های قاچاق
می ‌ شود.

لشگری ادامه داد: تا سال ۹۷ که نرخ ارز پایین بود، واردات غیرقانونی چندین برابر واردات قانونی بود، اما از سال ۹۷ به بعد به ‌ دلیل افزایش نرخ ارز و عزم جدی مسئولان، تشکل ‌ ها و دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت برای مقابله با قاچاق، شاهد افت قاچاق بودیم، اما متاسفانه از سال ۱۴۰۰ به بعد، به ‌ دلیل اینکه تورم دوباره سیر صعودی پیدا کرد، در حال از دست دادن مزیت ‌ های قیمتی تولیدات داخلی هستیم که به ‌‌ دنبال آن قاچاق نیز بیشتر خواهد شد.

این فعال صنعت کفش همچنین درباره وضعیت صادرات کفش گفت: در ۸ ماه امسال در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته شاهد کاهش ۱۱ . ۳ درصدی صادرات کفش به لحاظ ارزش بودیم، در حالی که به لحاظ وزنی صادرات این بخش تقریبا معادل سال گذشته بود.

وی افزود: در بازار عراق که ۵۲ تا ۵۳ درصد صادرت کفش ‌ مان را جذب می ‌ کند، سهم ‌ مان از ۳۹ درصد سال ۲۰۱۳ به ۱۰ درصد در سال گذشته رسیده؛ یعنی در بازار ۵۱۰ میلیون دلاری عراق با اینکه سهم صادراتی کشور ما بالاست، چین و ترکیه توانسته ‌ اند بخشی از سهم ایران را تصاحب کند.

البته سازمان توسعه تجارت و دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت و تشکل ‌ ها در حال انجام اقدامات خوبی هستند تا بتوانیم در بازار ۳۷۰۰ میلیون دلاری روسیه و ۵ میلیارد دلاری اوراسیا، سهم ‌ مان را که در حاضر کمتر از یک درصد است، بیشتر کنیم و انتظار داریم با برقراری تجارت ترجیحی، امکان ورود به بازار کشورهای اوراسیا را در سال ‌ های آینده پیدا کنیم.

لشگری در پایان درباره مقاصد صادرات کفش ایران اظهار کرد: بیشترین میزان صادرات کفش کشور به کشورهای عراق، افغانستان، جمهوری آذربایجان، ترکمنستان و پاکستان است.

حدود ۹۰ درصد صادرات کفش ما به ۴ کشور عراق، افغانستان، ترکمنستان و پاکستان انجام می ‌ شود که متاسفانه شاهد کاهش سهم ایران از بازار صادراتی کفش عراق بوده ‌ ایم. البته در پاکستان و ترکمنستان افزایش سهم بازار را داشتیم.

صادرات، عامل بقای تولید

در ادامه مهدی عبداللهی ‌ نجات، تولیدکننده و فعال صنعت کفش درباره بزرگ ‌ ترین مشکل تولیدکنندگان کفش باتوجه به شرایط کنونی اقتصاد کشور به صمت گفت: کار تولیدکنندگان که در وضعیت کنونی با چنگ و دندان، تولیدشان را ادامه داده ‌ اند تا در گام نخست نیروهای ‌ شان را تعدیل نکنند و در ادامه، چرخ واحد تولیدی ‌ شان بچرخد، کمتر از جهاد نیست. مشکلات این صنعت زیاد است، اما می ‌ توان گفت مشکل اصلی تولیدکنندگان صنعت کفش، نوسانات نرخ دلار است. این موضوعی است که بر چرخه فعالیت تولیدکنندگان کفش بسیار تاثیرگذار بوده که متاثر از آن نمی ‌ توانند صادرات داشته باشند.

عبداللهی ‌ نجات ادامه داد: معتقدم عامل بقای هر واحد تولیدی، کارخانه و کارگاهی به ‌ ویژه در شرایط کنونی، صادرات است. دومین مشکل بزرگ فعالان این صنعت مربوط به برگشت ارز حاصل از صادرات است که در این زمینه نیز فعالان این صنعت کفش مشکلات و موانع زیادی دارند.

این فعال صنعت کفش در ادامه خاطرنشان کرد: در دوره ‌ ای صادرات کفش به عراق و ارمنستان داشتیم که قوانین خلق ‌ الساعه و موانع متعدد سبب شد تولیدکنندگان ما در این صنعت از صادرات فاصله بگیرند و در نهایت بیشتر سهم ‌ مان را در بازار کشورهای هدف از دست دادیم. عبداللهی ‌ نجات افزود: به نظر من، اگر دولت تمهیداتی بیندیشد و تولیدکنندگان صنعت کفش بتوانند ارز حاصل از صادرات ‌ شان را با همان نرخ ارز در بازار آزاد به ‌ فروش برسانند، شاهد رشد و رونق تولید و صادرات در این بخش خواهیم بود. این فعال صنعت کفش تاکید کرد: در حال ‌ حاضر تولیدکنندگان به ‌ سختی تلاش می ‌ کند و نمی ‌ گذارند خط تولیدشان متوقف شود. آنها سرعت را کم می ‌ کنند، اما تمام تلاش ‌ شان این است که فعالیت ‌ شان متوقف نشود.

وی گفت: در حال ‌ حاضر تولیدکنندگان محصولات زمستانی مانند کفش، بوت و... هم متاسفانه بازار فروش داخلی ندارند و محصولات آنها در انبارها رسوب کرده که این امر دو دلیل دارد؛ هم تقاضا ندارند و هم قیمت ‌ ها بالاست. در واقع فشار اقتصادی و افزایش قیمت ‌ ها باعث شده کفش در اولویت ‌ های آخر خرید یک خانوار قرار گیرد.

معضل بزرگ قاچاق کفش

عبدالاهی ‌ نجات در پاسخ به این پرسش که آیا روند کنونی واردات کفش روی فعالیت تولیدکنندگان این بخش تاثیرگذار بوده، اظهار کرد: واقعیت این است که در بحث واردات، موضوع اصلی، بحث قاچاق است، چراکه وضعیت به ‌ صورتی است که به ‌ سرعت می ‌ توان هر کفشی را سفارش داد و تحویل گرفت. به ‌ عنوان تولیدکننده و عضو هیات مدیره جامعه صنعت کفش عرضه محصولات قاچاق برای من بسیار ناراحت ‌ کننده است.

وی ادامه داد: یکی از مواردی که می ‌ تواند به صنعت کفش ما کمک بسیار زیادی کند، صادرات است و انتظار می ‌ رود دولت در این زمینه تدابیری بیندیشد و صنعت کفش را دریابد. البته ازسوی سازمان توسعه تجارت و دفتر صنایع نساجی و پوشاک وزارت صنعت، معدن و تجارت کارگروهی تشکیل شده تا بررسی کند چه می ‌ توان کرد که صادرات داشته باشیم و دلار حاصل از صادرات ‌ مان را به نرخ دلار نیمایی نفروشیم. این کارگروه دنبال راهکار است و کسانی که در این بخش مشکل دارند از این کارگروه راهنمایی می ‌ گیرند. وی تاکید کرد: برای کمک به صنعت کفش کشور باید تمهیداتی اندیشید. ما بازار عراق را به این دلیل که کشورهای دیگر مسیر صادراتی راحت ‌ تری دارند و کالاهای صادراتی آنها به ‌ سرعت وارد بازار عراق می ‌ شود، از دست دادیم.

این فعال صنعت کفش در پایان گفت: در بخش صادرات در راستای رفع مشکل برگشت ارز هم با کارشناسان و متولیان امر جلساتی برگزار و کارگروهی تشکیل داده و به ‌ دنبال ارائه راهکارهای کمک ‌ کننده هستیم. البته در بازار روسیه که هدف اصلی ما و بازار بزرگ ‌ تری است، خوب عمل می ‌ کنیم، اما چین و ترکیه یک پله جلوتر از ما هستند و چون عضو سازمان تجارت جهانی نیستیم عوارض گمرکی برای صادرات کالا به روسیه ۲۵ درصد است که این رقم کار را برای فعالان صنعت کفش کشور نسبت به سایر کشورها سخت کرده است.

سخن پایانی

پاییز و زمستان که از راه می ‌ رسد، یکی از دغدغه ‌ های مردم داشتن پوشاک و کفش مناسب است. البته داشتن کفش مناسب، نه ‌ تنها در فصول سرد، بلکه به ‌ واسطه تاثیری که روی حرکت پاها دارد، همیشه مهم است و اغلب مصرف ‌ کنندگان، البته تا جایی که جیب ‌ شان اجازه بدهد، سعی دارند کفشی مناسب تهیه کنند تا هم سلامت پاهای ‌ شان تضمین شود و هم جذاب و باکیفیت باشد.

در این بازار، گرچه کشور ما نیاز به واردات ندارد و تولیدکنندگان توانمندی دارد که می ‌ توانند نیاز این بازار را پوشش دهند، اما قاچاق همواره رقیب بلامنازع تولیدات داخلی بوده و راه سخت صنعت کفش را سخت ‌ تر و سنگلاخی ‌ تر کرده است؛ از همین رو از مسئولان و متولیان امر انتظار می ‌ رود تدابیری بیندیشند و پابه ‌ پای صنعت کفش موانع را از مسیر حرکت این صنعت بزدایند.