فولادسازی در رده صنایع مهم و اثرگذار بر اقتصاد ایران است. این صنعت از معدن آغاز می‌شود و تا تولید محصولات نهایی و پیشرفته متعددی ادامه می‌یابد. توسعه صنعت فولاد کشور با نگاه صادراتی همراه بوده و اکنون ایران در جایگاه دهمین فولادساز بزرگ دنیا قرار دارد. چنانچه از تمام ظرفیت‌های احداث‌شده در این صنعت به‌درستی بهره گرفته شود، ایران در رتبه هفتمین فولادساز بزرگ دنیا قرار خواهد گرفت. بااین‌وجود نمی‌توان به تحقق اهداف توسعه‌ای در این صنعت امید داشت. موانع بسیاری در روند فعالیت فولادسازان کشور قرار دارد که عملا آینده این صنعت را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. در طول دهه‌های گذشته از میزان واردات فولاد به شدت کاسته شده، این افت در سایه توسعه فولادسازی حاصل شده است.

تولید فولاد در رده صنایع استراتژیک قرار دارد و نقشی تعیین‌کننده در میزان توسعه اقتصادی کشورها ایفا می‌کند. با توجه به ذخایر سنگ‌آهن و همچنین منابع انرژی ایران، زنجیره فولاد در کشور ما توسعه‌یافته است. در طول دهه‌های اخیر سرمایه قابل‌توجهی جذب زنجیره فولاد شده و این صنعت توسعه‌یافته است. انتظار می‌رود با توسعه فولادسازی، مسیر این صنعت هموار شود.

در آمار واردات زیر ذره‌بین

آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران از عملکرد فولادی‌ها طی ۱۰ ماهه امسال نشان می‌دهد که جز برای مقاطع و محصولات فولادی، نیاز کشور به واردات زنجیره آن و فولاد نسبت به سال گذشته کمتر شده و ۲.۳ میلیون تن از انواع مقاطع، محصولات و فولاد میانی به ارزش دو میلیون و ۶۵۵ هزار دلار طی این مدت وارد کشور شده است.

طی ۱۰ ماهه امسال مجموع واردات مقاطع طویل فولادی و فولاد میانی کاهش یافته و برای آهن‌اسفنجی، گندله سنگ‌آهن و کنسانتره آن نیز همچون روال سال‌های اخیر، واردات صفر بوده اما میزان واردات در محصولات فولادی و مقاطع تخت فولادی افزایشی رقم خورده است.

ارزش واردات این اقلام فولادی نیز به‌تبع، نسبت به مدت مشابه سال گذشته برای مقاطع تخت و محصولات فولادی بیشتر شده و برای فولاد میانی و مقاطع طویل کاهشی شده است. بر اساس آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، طی ۱۰ ماهه امسال مجموع واردات انواع مقاطع طویل فولادی ۸۱ هزار تن به ارزش ۹۶ میلیون دلار ثبت شده که نسبت به ۱۱۳ هزار تن وارد شده در مدت مشابه سال گذشته به ارزش ۱۰۰ میلیون دلار، به لحاظ حجمی ۲۸.۳ درصد و به لحاظ ارزشی چهار درصد کمتر شده است که نشان از کاهش نیاز به واردات این مقاطع دارد.

این درحالی‌است که میزان واردات مقاطع تخت متاسفانه افزایش ۷۹.۶ درصدی وزنی و ۳۸ درصدی ارزشی داشته است؛ در حالی‌که میزان واردات آن در مجموع ۱۰ ماهه سال ۱۴۰۱، حدود ۶۱۷ هزار تن به ارزش ۸۹۴ میلیون دلار ثبت شده، این عدد در مدت مشابه امسال از یک میلیون و ۱۰۰ هزار تن به ارزش یک میلیون و ۲۰۰ هزار دلار فراتر رفته است.

میزان واردات محصولات فولادی در ۱۰ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته نیز افزایشی رقم خورده و با رشد قریب به ۶۳ درصدی از ۷۳۰ هزار تن به ارزش ۹۹۴ میلیون دلار به یک میلیون و ۱۸۹ هزار تن به ارزش یک میلیون و ۳۲۶ هزار دلار رسیده است.

اما در فولاد میانی نیز میزان تولید داخل معادل بالغ بر ۲۷ میلیون تن، پاسخگوی نیاز داخل بوده و تنها ۳هزار تن از ابتدای امسال تا پایان دی ماه به ارزش سه میلیون دلار وارد شده که اکثریت آن مربوط به ماه‌های ابتدایی وارد شده است.

این میزان واردات فولاد میانی نیز مربوط به بیلت‌وبلوم است و واردات اسلب صفر ثبت شده است.

همچنان تا پایان ۱۰ ماهه امسال (همچون سال گذشته) واردات آهن‌اسفنجی، گندله سنگ‌آهن و کنسانتره سنگ‌آهن صفر است و نیازی به واردات این سه ماده معدنی به کشور نبوده و نیست.

آمار صادرات فولاد زیر ذره‌بین

انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران آمار کامل حجم و ارزش صادرات  ۱۰ ماهه زنجیره فولاد کشور را منتشر کرد؛ بر اساس آمار ارزش صادرات زنجیره فولاد در ۱۰ ماهه ۱۴۰۲ از ۶.۲ میلیارد دلار فراتر رفت. بر اساس آمار و ارقام منتشرشده ارزش صادراتی زنجیره فولاد ۲۱ درصد بیشتر شده و به ۱.۱ میلیارد دلار رسیده است. صادرات محصولات فولادی از این زنجیره نسبت به مدت مشابه سال گذشته جهش ۷۷ درصدی داشته و حجم صادرات محصولات این زنجیره برابر ۲۴ میلیون تن گزارش‌شده است. حجم صادرات اسلب در این بازه زمانی ۳۸.۸ درصد بیشتر شده است. در همین حال تناژ فروش فولاد میانی به بازار جهانی، ۱۰.۸ درصد افزایش ‌یافته است.

گفتنی است در شرایطی که صادرات میلگرد در این بازه زمانی

 ۲ درصد بیشتر شده، ارزش صادراتی آن ۹ درصد کاهش ‌یافته است. یعنی ۱۳۰ میلیون دلار از ارزش صادرات میلگرد کاسته شده است. با توجه به ظرفیت قابل‌توجه میلگرد در کشور، این افت به‌منزله تحمیل فشار به تولید محصولات فولادی است.

در ادامه باید خاطرنشان کرد که در مدت‌زمان مذکور حجم صادرات کنسانتره سنگ‌آهن ۱۰ برابر و حجم صادرات گندله سنگ‌آهن ۲ برابر شده است. با توجه به تاکید مداوم دولت به ارتقای ارزش‌آفرینی و تولید و صادرات محصولات با ارزش‌افزوده بالاتر، این رشد صادرات جای تعجب دارد.

سخن پایانی

سهم قابل‌توجهی از فولاد تولیدشده در کشور، مازاد نیاز بازار داخلی است و باید صادر شود و تحقق این هدف نیازمند نگاه صادراتی به این زنجیره است. کمتر از ۴۰ درصد طرح‌های فولادی در کنار سواحل آبی قرار دارند و مابقی ظرفیت تولید فولاد در مناطق بی‌آب کشور هستند که این امر می‌تواند در کنار ایجاد مشکلاتی برای تامین آب موردنیاز صنعت فولاد، هزینه‌های حمل‌ونقل به پورت‌های صادراتی را با افزایش چشمگیر همراه کند. علاوه‌براین در بنادر جنوبی کشور نهایتا کشتی‌هایی با ظرفیت ۶۰ هزار تن امکان پهلوگیری دارند. این در حالی است که در بنادر سایر کشورهای منطقه مانند عمان، کشتی‌های چند صد هزار تنی پهلوگیری می‌کنند. به‌این‌ترتیب صادرات فولاد ایران به‌مراتب گران‌تر و غیراقتصادی خواهد بود.

حال به تمام مشکلات یادشده تحریم، نبود تعاملات بانکی جهانی و همچنین تغییرات هرروزه سیاست‌گذاری که سدی جدی در مقابل صادرات هستند را هم باید افزود.