تحریم برخی از صنایع در کشور طی سالیان گذشته، موجب شد تا بسیاری از شرکت‌های بزرگ صنعتی به‌دنبال تامین نیازمندی‌ها از شرکت‌های داخلی باشند. اما باوجود لزوم این نوع از همکاری‌های فناورانه در شرایط کنونی، مسیر تعاملات فناورانه با دست‌اندازهای جدی روبه‌رو است که منجر به عدم‌شکل‌گیری آن می‌شود، بی‌شک نهادهای دولتی متولی اکوسیستم نوآوری در کشور توانایی توسعه این همکاری‌ها را دارند. در این شرایط و باتوجه به اینکه بسیاری از نیازمندی‌ها در سایه همکاری شرکت‌ها رفع می‌شود، توسعه همکاری فناورانه روندی ضروری به‌نظر می‌رسد و معاونت علمی و فناوری اقتصاد دانش‌بنیان نقش جدی در توسعه این نوع همکاری با صاحبان صنایع بزرگ دارد. یکی از اقدامات موثر در ترویج محصولات دانش‌بنیان نمایشگاه‌ها و رویدادهای فناورانه‌ای است که بستر بازدید از این دست از محصولات را فراهم می‌کند. به‌گفته بسیاری از فعالان دانش‌بنیان حضور در نمایشگاه‌ها در کنار دیگر صنایع، امکان وسیع‌تری برای تبادلات فناورانه به‌وجود می‌آورد.صمت در گزارش پیش‌رو به اهمیت رویدادهای فناورانه در ترویج محصولات دانش‌بنیان پرداخته است.

لزوم ترویج محصولات فناورانه

هفته گذشته، چهاردهمین نمایشگاه نانو ایران به کار خود پایان داد و بسیاری از شرکت‌کنندگان و صاحبان دانش‌بنیان معتقد بودند، خوشبختانه چهاردهمین نمایشگاه نانو فناوری همزمان با نمایشگاه صنعت تهران و معدن (کانمین) بود که همین امر موجب افزایش بازدیدکنندگان به‌ویژه اهالی صنعت از دستاوردهای دانش‌بنیان در حوزه نانو شد.

سیدامیرحسین تقوی، فعال دانش‌بنیان در حوزه نانوفناوری که به تولید نانوفیلترهای جذب ذرات آلاینده می‌پردازد، در گفت‌وگو با صمت گفت: اکوسیستم فناوری در کشور رو به توسعه است و تولیدات و دستاوردهای زیادی به‌ویژه در حوزه نانو وجود دارد که می‌توان به کمک آنها به رفع چالش‌های صنعتی پرداخت. در این شرایط برگزاری رویدادهایی نظیر نمایشگاه ایران‌نانو موجب می‌شود که بسیاری از فعالان صنعتی با اکوسیستم نوآوری بیش از گذشته آشنا باشند.

وی بااشاره به عدم‌شناخت کافی از دانش‌بنیان‌ها در صنایع افزود: متاسفانه وقتی صحبت از دستاوردهای فناورانه و تولیدات دانش‌بنیان می‌شود، دیدی که صاحبان صنایع نسبت به این دست از تولیدات دارند، ناشی از نگرشی محدود است و اغلب تصور می‌کنند که دانش‌بنیان‌ها مجموعه‌هایی نوپا هستند که دستاوردهای درخوری برای صنعت ندارند و معمولا در مقیاس دانشگاهی فعالیت می‌کنند.

به‌گفته تقوی، هدف یک شرکت دانش‌بنیان در کنار خدمت به جامعه تولید محصول با نرخ تمام‌شده کمتر، همراه با ارتقای بهره‌وری است.

تقوی درباره چهاردهمین نمایشگاه ایران‌نانو گفت: خوشبختانه افزایش بازدید بیشتری را نسبت به سال‌های گذشته تجربه کردیم و نمایشگاه نانوایران از کیفیت مطلوب‌تری نسبت به سال‌های گذشته برخوردار بود. مهم‌ترین اتفاق امسال این نمایشگاه، همزمانی با نمایشگاه صنعت تهران و کانمین بود که همین امر شرایط را برای همکاری‌های فناورانه بیش از گذشته فراهم کرد. در بحث شناخت فناوری‌های جدید، دیده شدن در میان جامعه هدف اهمیت زیادی دارد، چراکه نگرش صاحبان صنایع به محصولات جدید هم، موجب رشد اکوسیستم دانش‌بنیان می‌شود.

وی افزود: برای برخی صاحبان صنایع به‌ویژه دولتی‌ها، نرخ محصولات دانش‌بنیان اهمیت بیشتری نسبت به کیفیت دارد، بنابراین طبیعی است که تمایلی به همکاری با آنها نداشته باشند. این موضوعات باعث می‌شود تا حدی صاحبان صنایع عقبگرد کنند و حمایت درخوری از دانش‌بنیان‌ها صورت نگیرد. برای مثال، معمولا نرخ محصولات نانو حدود ۲۰ درصد بیشتر از فیلترهای معمولی است. در این بین، رقابت ما با چند شرکت تولیدکننده فیلترهای غیرنانویی از جمله معضلاتی است که با آن مواجهیم.

فناوران، بازیگران اصلی اقتصاد

تقوی گفت: بی‌شک ارتباط دانشگاه با صنعت می‌تواند زمینه همکاری‌های موثر دانش‌بنیان‌ها با صنایع را رقم بزند و پیوند دانشگاه با صنعت، موجب رشد اکوسیستم نوآوری در هر کشوری می‌شود. خوشبختانه برخی شرکت‌های دانش‌بنیان، توانایی صادرات محصولات به کشورهایی را که صاحب فناوری نیز هستند، دارند. توسعه این اکوسیستم با عمل به حمایت‌های گفته‌شده از سوی دولت عملیاتی می‌شود و تنها با شعار، راه به جایی نمی‌توان برد. در نهایت، اقدامات عملی باید انجام شود. اگر به حمایت‌های گفته‌شده جامه عمل پوشانده شود، دانش‌بنیان‌ها بازیگران اصلی اقتصاد کشور در سال‌های آینده خواهند بود.

وی به مهم‌ترین چالش‌های این شرکت اشاره کرد و گفت: در تولید محصولات با مشکل‌های زیادی مواجهیم که بی‌ثباتی قیمت‌ها از جمله آنهاست. یکی از مشکلات ما این است که مواد اولیه‌مان را از پتروشیمی‌ها تهیه می‌کنیم و نرخ پتروشیمی‌ها باتوجه به نوسانات نرخ دلار، مدام در حال تغییر است. نمی‌توانیم هر روز قیمت‌ها را برای مشتریان افزایش دهیم. معمولا با تغییر نرخ دلار، نرخ اجناس بالاتر می‌رود. پس از کاهش نرخ دلار، دیگر نرخ اجناس به حالت عادی برنمی‌گردد، این مسئله اکنون چالش بزرگی برای ما ایجاد کرده است.

وی افزود: پیش از این، تسهیلات به‌صورت ساده و روان در اختیار شرکت‌ها قرار می‌گرفت؛ اما به‌تازگی تسهیلات به بانک‌ها ارجاع داده می‌شود. در بانک‌ها تضامین و نرخ تسهیلات مطرح است که مشکلاتی برای ما ایجاد می‌کند. همین مسئله باعث شده است ما برای دریافت تسهیلات، سراغ بانک نرویم.

نمایشگاه‌ها، فرصت مغتنم بازارسازی

وحید اسلامی، دیگر فعال دانش‌بنیان در زمینه نانوفناوری در گفت‌وگو با صمت درباره نقش رویدادهای فناورانه در ترویج محصولات دانش‌بنیان و افزایش تعاملات فناورانه گفت: باتوجه به تجربه حضور در نمایشگاه‌های مختلف، باید گفت شرایط رایزنی و دیدار حضوری با مشتریان در خلال این نمایشگاه‌ها بهتر و بیشتر فراهم می‌شود. در واقع، شرایطی فراهم است که می‌توان پیشنهادات مختلف را بررسی کرد و فرصت بسیار مغتنمی است برای دانش‌بنیان‌های نوپا که در ابتدای فعالیت خود قرار دارند و در بازار شناخته‌شده نیستند.

به‌گفته وی، حضور در نمایشگاه‌ها نه‌تنها موجب افزایش ارتباطات دانش‌بنیان‌ها با دیگر اکوسیستم‌ها می‌شود، بلکه با این کار می‌توانند در صنایع هدف، بازاریابی خوبی داشته باشند.

همچنین، می‌توانند با صنایع دیگری که ارتباطات کمتری دارند بیش از گذشته آشنا شوند و امکان ارتباطات بهتر و رو در رو را فراهم می‌آورد.

اسلامی حمایت دولت برای حضور در نمایشگاه‌های مختلف را امری مهم دانست و گفت: دولت می‌تواند دانش‌بنیان‌های مختلف را برای حضور در این نمایشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی حمایت ویژه‌تری کند و حضور در نمایشگاه‌های بزرگ می‌تواند نقش جدی در تبادلات دانش‌بنیان‌ها با دیگر صنایع داشته باشد. چراکه معمولا شرکت‌های بزرگ صنعتی در داخل کشور در چند نمایشگاه بزرگ شرکت می‌کنند.

وی افزود: وقت آن رسیده است که در بدنه وزارت صمت و دستگاه‌های مربوطه، همکاری صنایع با دانش‌بنیان‌ها رنگ و بوی جدی‌تری بگیرد. برای مثال، اگر محصولی از سوی دانش‌بنیان‌ها در داخل تولید می‌شود، باید کمتر امکان واردات آن فراهم شود یا واردات آن تعرفه‌های بالاتری داشته باشد، چراکه برخی دانش‌بنیان‌ها باتوجه به تولیداتی که دارند و بخش زیادی از مشتریان که پاسخگو هستند. اما واردات همان کالاها با تعرفه‌های کم و ناچیز مانع توسعه و رونق تولید می‌شود.

این فعال دانش‌بنیان روند دریافت تسهیلات را فرآیندی فرسایشی دانست و گفت: متاسفانه بروکراسی اداری این روند به‌قدری آزاردهنده، طولانی و فرسایشی است که دانش‌بنیان‌ها ترجیح می‌دهند، پیگیر مطالبات‌شان نباشند، زیرا زمان زیادی می‌طلبد. بخش دیگری از این جریان، به نبود سامانه جامع رصد واردات کالاها بر می‌گردد که باوجود چنین سامانه‌ای، دولت هم می‌تواند پیگیر نظم بیشتر واردات کالاهایی شود که در داخل تولید می‌شوند. بی‌شک کیفیت محصولات دانش‌بنیان هم مهم است که باید با نمونه‌های خارجی قابل‌رقابت باشد. بخشی از محصولات دانش‌بنیان، قابل‌رقابت هستند و می‌توان شرایط واردات را سخت تر کرد و اقداماتی را به‌سرانجام رساند.

برای صنعت هوایی چه محصولات نانویی داریم؟

پتوی هواپیما آنتی‌باکتریال، شیشه جلو هواپیما، روکش صندلی آنتی‌باکتریال و رنگ بدنه هواپیما از جمله محصولاتی نانویی صنعت هوایی هستند که شرکت‌های تولیدکننده ایرانی موفق به دریافت گواهی‌نانومقیاس برای آنها شده‌اند. امروزه برای محافظت بیشتر از صندلی وسایل‌نقلیه از روکش استفاده می‌شود. این روکش‌ها معمولا از منسوجات با دوام تولید شده تا بتواند محافظت و سهولت در استفاده را به‌خوبی انجام دهد. صندلی هواپیما به‌دلیل تماس مداوم و هرروزه با بدن افراد و همچنین تعریق مسافران، محل مناسبی برای رشد باکتری‌ها و میکروارگانیسم‌ها است. شرکت تیزتک روکش صندلی حاوی نانوذرات با خواص آنتی‌باکتریال تولید می‌کند. یکی از ویژگی‌های جالب‌توجه این روکش‌ها، پایداری خاصیت آنتی‌باکتریال پس از دفعات متعدد شست‌وشو است. شرکت تیزتک یکی از شرکت‌های ایرانی در تولید پارچه‌های دارای استاندارد بالا مورداستفاده در صنایع از جمله هوایی، ریلی، دریایی و... است که با ورود به حوزه فناوری نانو توانسته قابلیت‌هایی نظیر ضدباکتری بودن را به تولیدات خود بیفزاید.

 باتوجه به ارتفاع زیاد پرواز و فشار پایین در این ارتفاع در مقایسه با سطح زمین، ساختار هواپیماها باید به‌گونه‌ای طراحی و مهندسی شوند که بتوانند هنگام پرواز فشار مناسب را در کابین تامین کنند. از این‌رو اختلافی میان فشار هوای داخل و خارج هواپیما به‌وجود می‌آید که حتی می‌تواند منجر به از هم پاشیدن اجزای آن شود. شیشه‌ها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که با پرواز هواپیما در ارتفاع و قرارگیری در دماهای زیرصفر، فشار وارده را تحمل کنند و ترک نخورند و نشکنند. یکی دیگر از خواص مهم شیشه کابین خلبان، عدم‌ایجاد بخار آب در سطح آن است، چراکه منجر به کاهش قدرت دید خلبان و ایجاد خطر می‌شود. اعمال برخی پوشش‌های دارای اجزای نانومتری، می‌تواند به ممانعت از ایجاد لایه بخار در سطح شیشه کابین خلبان کمک کند. چنین پوشش‌هایی اثرات مخرب بر میزان عبور یا پراکندگی نور برخوردکرده به شیشه هواپیما نخواهد داشت.

سخن پایانی

دانش‌بنیان‌ها تاثیر مثبت بر توسعه اقتصادی دارند و تنها از این بعد است که افراد جامعه در قالب مصرف‌کنندگان، گروه‌های اقشار و موسسات تدوین مقررات از فناوری نانو حمایت خواهند کرد. اگر مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی فناوری نانو مدنظر قرار گیرد و انتظارات جامعه از این فناوری برآورده شود، فناوری نانو تاثیر اقتصادی مثبتی خواهد داشت. بنابراین در این زمینه حجم بازار شاخص مناسبی برای ارزیابی اهمیت اقتصادی آن به‌شمار می‌رود، به‌طوری‌که در صورت موفقیت فناوری نانو، این فناوری به‌طور قابل‌توجهی عملکرد بسیاری از محصولات را بهبود می‌بخشد یا محصولات کاملا جدیدی را تولید می‌کند.

 باتوجه به تعریف توسعه پایدار و شرح مواردی از کاربرد فناوری نانو در صنایع مختلف و همچنین ارتباط این دو با رشد اقتصادی و کارآفرینی می‌توان به این مطلب پی برد که دولتمردان، سیاست‌گذاران، متخصصان و کارآفرینان باید توجه ویژه‌ای به فناوری نانو در صنعت داشته باشند و از طریق ایجاد مراکز تحقیقاتی و پارک‌های و علم‌وفناوری و موسسات دولتی و خصوصی به آموزش دانش و انتقال تکنولوژی و فناوری نانو در حوزه‌های مختلف بپردازند و از طریق تامین مالی و تجهیزات و سرمایه‌گذاری در راستای تحقیق و توسعه و نیروی انسانی موجبات اختراع و پیدایش فناوری‌های نوینی در این حوزه را فراهم کنند تا از این طریق بتوانند با تولید محصولات و خدمات مناسب در راستای حفظ توسعه پایدار و برآوردن نیاز جامعه و بازار از طریق فناوری نانو در صنایع مختلف، شاهد توسعه اقتصادی و کارآفرینی و همچنین کاهش بیکاری در جامعه باشند.