این بار اما داستانی جدید از این مجموعه‌داستان را سر می‌گیریم؛ داروهای تحمیلی! در این روزگار سیاه کمبود دارو در کشور، دردی دیگر بر درد بیماران اضافه شده و آن هم زدوبندهای برخی از پزشکان با برخی از داروخانه‌داران است که به‌موجب آن مریض بخت‌برگشته باید چند قلم داروی اضافه را در عین بی‌ارتباطی آنها با درمانش، بپذیرد. یک نمونه این مشکل را می‌توان به‌وضوح در کلیپی که این روزها از مذاکره پزشکانی با مسئولان داروخانه‌ها دست به‌دست می‌شود، مشاهده کرد. این در حالی است که همان داروهای مندرج در نسخه نیز در بسیاری از شرایط یافت نمی‌شود یا در صورت وجود، بیمار قدرت پرداخت هزینه آن را ندارد. از سوی دیگر بسیاری از فعالان حوزه دارو معتقدند اجرای طرح دارویار نه‌تنها هیچ بهبودی در اوضاع ایجاد نکرده، بلکه در پس اجرای آن تنها داروخانه‌ها ماندند و حساب سنگین پرداخت‌نشده توسط بیمه تامین اجتماعی! شاید وجود همین مشکلات است که برخی از آنها را برای حفظ بقا به انجام برخی تخلفات وا می‌دارد. صمت در این گزارش به بررسی مشکلات داروخانه‌ها و تخلفات برخی داروخانه‌داران پرداخته است.

کمبود دارو از کجا آب می‌خورد؟

در شرایطی که کمبود برخی از داروها، مشکلات جدی برای بیماران به‌ویژه بیماران خاص ایجاد و بسیاری را راهی بازار ناصرخسرو کرده، شاهد زد‌وبند برخی از پزشکان با برخی از داروخانه‌‌داران هستیم. این موضوع را کلیپی که این روزها از مذاکره پزشکان با مسئولان داروخانه در حال دست به‌دست شدن در فضای مجازی است، به‌خوبی نشان می‌دهد. این کلیپ که در چند هفته اخیر در فضای مجازی می‌چرخد، پرده از همکاری برخی پزشکان و مسئولان داروخانه‌ها برای تجویز داروهای مشخص و تاکید به بیمار برای مراجعه به فلان داروخانه برای نسخه‌پیچی برمی‌دارد. در این کلیپ گفت‌وگوهای مختلفی از چند پزشک و مسئول چند داروخانه شنیده می‌شود که نشان می‌دهد هر یک از پزشکان در قبال دریافت مبلغی چند میلیون تومانی از مسئول داروخانه در نسخ بیماران داروی تقویتی، کرم خاص، پماد و... تجویز یا بیمار را ملزم به دریافت دارو از داروخانه‌ای خاص می‌کنند. برای تجویز دارو راهنمای بالینی وجود دارد، اما تجویز دارو در ایران بیش از حد معمول است و تجویزها طبق راهنمای بالینی تهیه‌شده توسط وزارت بهداشت انجام نمی‌شود؛ البته این پروتکل‌ها هم ناقص هستند. به‌عقیده برخی از پزشکان بخشی از مشکل ناشی از کم‌کاری بیمه‌ها است. بیمه‌ها می‌توانند پروتکل‌ها را روی سامانه بارگذاری کنند تا پزشک مجاز به تجویز خارج از محدوده نباشد. همچنین براساس اعلام وزارت بهداشت مردم می‌توانند تخلفاتی را که مشاهده می‌کنند از طریق سامانه‌های تلفنی رسیدگی به شکایات مردم ۱۶۹۰ و ۱۴۹۰وزارت بهداشت و سامانه ۱۳۵ دریافت شکایات تعزیرات حکومتی اعلام کنند.

چرخ اقتصاد داروخانه بد می‌چرخد

علیرضا سالم، عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران در گفت‌وگو با صمت ضمن تبریک روز داروساز، با اشاره به صحبت‌های رئیس سازمان غذا و دارو در همایش انجمن علمی داروسازان گفت: نقدهای بسیاری نسبت به سیاست‌گذاری‌‌های دارویی وجود دارد؛ این در حالی است که خلاف تمام استاندارد‌های بین‌المللی، رئیس سازمان غذا و دارو اعلام می‌کند اولویت اول سازمان غذا و دارو و وزارت بهداشت به‌عنوان متولی نظام سلامت، سلامت جامعه است و سلامت اجزا و سلامت اقتصاد سلامت یعنی گروه‌های پزشکی و داروساز در اولویت‌های بعدی این سازمان قرار دارد، زیرا تا سلامت اقتصاد اجزای اصلی سلامت در یک جامعه حفظ نشود، بی‌شک نمی‌توان به تحقق سلامت عمومی در جامعه امیدوار بود.

مزایای طرح داروساز معین

وی با اشاره به برخی تخلفات انجام‌شده ازسوی برخی داروخانه‌داران اظهار کرد: در سال ۱۳۹۵ شورای‌عالی داروخانه‌ها طرحی را با عنوان طرح داروساز معین، در راستای رفع معضل پراتیک‌محوری به وزیر بهداشت وقت آقای قاضی‌زاده هاشمی و رئیس سازمان غذا و دارو وقت، آقای دیناوند ارائه کرد.

در بخشی از این طرح اشاره شده بود که شاهد گسترش نفوذ قشر غیرداروساز در حوزه داروخانه و نظام سلامت هستیم و پس از هشدار به وزارت بهداشت درخواست شد طرح داروساز معین اجرا شود. اجرای این طرح با فراهم‌سازی بستر ورود داروسازان به حوزه مدیریت داروخانه‌ها که عملا در آموزش دانشکده‌های داروسازی از آن غفلت شده بود، می‌توانست زمینه‌ساز خروج نیروهای غیرداروساز از حوزه داروخانه شود.

بی‌توجهی شورای‌عالی سیاست‌گذاری

سالم با تاکید بر بی‌توجهی صورت‌گرفته به طرح معرفی‌شده افزود: طرح داروساز معین که نماد توسعه و ابزار نفوذ داروسازان در حوزه مدیریت داروخانه از نقطه صفر یعنی درخواست و سفارش دارو تا نقطه نهایی که تحویل دارو به بیمار است، در شورای‌عالی سیاست‌گذاری کشور موردتوجه قرار نگرفت و متاسفانه این طرح و پیشنهادی که در سال ۹۵ به سازمان غذا و دارو ارائه شد در بایگانی این سازمان خاک خورد.

تمرکز داروخانه‌ها در مناطق برخوردار

عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران با انتقاد از آیین‌نامه جدید داروخانه‌ها بیان کرد: تاسیس داروخانه یکی از اصلی‌ترین اهدافی است که قشر داروساز برای فعالیت اقتصادی انتخاب کردند، اما متاسفانه با تدوین و اجرای آیین نامه جدید تاسیس داروخانه‌، شاهد تاسیس ۳۵۰۰ داروخانه در کشور بوده‌ایم و خلاف آنچه در اهداف آیین‌نامه جدید ذکر‌شده بود، یعنی نظام سطح‌بندی، شاهد کوچ و مهاجرت داروخانه‌ها از مناطق کم‌برخوردار به مناطق برخوردار بوده‌ایم. وی افزود: در نتیجه اجرای این آیین‌نامه، حاشیه شهرها موردتوجه کمتری قرار گرفت و بیشتر سرمایه‌گذاران در حوزه دارویی وارد مراکز شهر شدند. نگاهی گذرا به خیابان‌های تهران یا شهرهای بزرگ کافی است تا شاهد تراکم بیش از اندازه داروخانه‌ها در برخی از مناطق شهر باشیم؛ همین‌طور شاهد کاهش تاسیس داروخانه در مناطق کم‌برخوردار. به این ترتیب خلاف آنچه در آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه به آن اشاره شد، نظام سطح‌بندی در اولویت قرار نگرفت و حتی شاهد راه‌اندازی داروخانه‌هایی در فاصله‌ای کمتر از فاصله مصوب آیین‌نامه هستیم.

دارویار با داروخانه‌ها چه کرد؟

سالم با اشاره به ضرر و زیان‌های ناشی از طرح دارویار گفت: طرح دارویار که با تبلیغات فراوانی ازسوی سازمان غذا و دارو به‌عنوان یک طرح شفابخش نظام سلامت ارائه شد، چندی نگذشت که دچار بحران شد و به اقتصاد داروخانه‌ها به‌شدت آسیب زد. متاسفانه بودجه لازم برای اجرایی شدن طرح دارویار تحقق پیدا نکرد و سازمان‌های بیمه‌گر که قرار بود طبق قانون اقدام به پرداخت بدهی‌های داروخانه‌ها کنند کوتاهی کردند و در مجموع نظام دارو و بنیان داروخانه‌داری به‌دلیل اجرایی شدن این طرح از بین

رفت.

وی در ادامه افزود: براساس طرح دارویار قرار بود داروخانه‌های کشور ۶۰ درصد مطالبات فروردین و اردیبهشت را دریافت کنند که دریافت نکردند و درحال‌حاضر طلب داروخانه‌های کشور از سازمان تامین اجتماعی شامل ۲ ماه اول سال به میزان ۴۰ درصد دریافت‌ها و برای ماه‌های خرداد، تیر و مرداد به میزان ۱۰۰ درصد است و اکنون داروخانه‌های ما با بحران فراگیر معوقات بیمه روبه‌رو هستند. یکی از اهداف طرح دارویار برقراری سلامت در جامعه بود، اما عملا با آسیب رساندن به اجزا و ویترین نظام سلامت که داروخانه است، داروخانه‌ها را وارد یک بحران فراگیر اقتصادی کرد و بسیاری از آنها اکنون در مرحله ورشکستگی هستند.

اوضاع بد است!

عضو رسمی شورای‌عالی داروخانه‌های ایران با اشاره به وضعیت بد اقتصاد داروخانه‌ها بیان کرد: درحال‌حاضر اقتصاد داروخانه‌های بخش خصوصی به‌دلیل گسترش بخش دولتی و پلتفرم‌ها به‌گونه‌ای است که برای گردش کاری حداقلی دست به انجام اقداماتی چون فروش خارج از شبکه برای کسب سود بالاتر، داشتن رانت و ارتباط با مراکز برای اخذ سهمیه‌های دارویی خاص، کاهش هزینه‌ها از طریق تعدیل پرسنل، کاهش بکارگیری مسئولان فنی مناسب و ایجاد ارتباط ناسالم با اجزا و مراکز پزشکی و صدور نسخه می‌زنند.

فروش دارو در پلتفرم‌ها

سالم درباره فروش دارو به‌واسطه پلتفرم‌ها اظهار کرد: فروش دارو از طریق پلتفرم‌ها و گسترش بخش دولتی و تعدد داروخانه برای حفظ صرفه اقتصادی متاسفانه از طریق افراد غیرداروساز در حوزه داروخانه‌داری دارای ۵ پیامد گسترش فساد در نظام دارویی و شکل‌گیری شبکه‌های توزیع محصولات قاچاق، ایجاد شبکه ناسالم در حوزه معاونت‌های غذاودارو، شرکت‌های توزیع و‌تامین‌کننده کالا و به تبع آن خروج برنامه‌ریزی‌شده اقلام دارویی به سمت بازارهای موازی، کاهش سطح کیفیت ارائه خدمات دارویی به‌دلیل تلاش در جهت بکارگیری نیروهای ارزان و فاقد دانش درخور، بکارگیری مسئولان فنی با دستمزد پایین و تنزل مقام علمی داروساز در داروخانه‌ها و چراغ سبز به پرسنل داروخانه برای دخالت در امور داروسازی، شکل‌گیری شبکه فساد در نظام سلامت و ایجاد حلقه انتفاعی در بین گروه پزشکی از طریق پورسانت با هدف تجویز دارو و نسخ غیرمرتبط با سلامت بیمار خواهد شد.

نباید به اعتماد بین بیمار و داروخانه خدشه وارد شود

زهرا منصورنیا، فعال صنعت دارو درباره زدوبندهای برخی از پزشکان با برخی از داروخانه‌داران به صمت گفت: زدوبند پزشکان و داروخانه‌داران موضوع جدید و خیلی شایع نیست که بخواهیم آن را بزرگنمایی کنیم، چراکه به‌واسطه این بزرگنمایی دیدگاه بیمار به پزشک و داروخانه تغییر می‌کند، بلکه باید این مشکل به‌طور ریشه‌ای حل شود.

وی با انتقاد از آیین‌نامه جدید تاسیس داروخانه اظهار کرد: دو سال پیش آیین‌نامه راه‌اندازی داروخانه تغییر کرد و حریم داروخانه‌ها برداشته و مجوزهای بی‌رویه صادر شد.

این اتفاق باعث ایجاد رقابتی ناسالم بین داروخانه‌ها شد تا بتوانند نسخ پزشکان شلوغ را تصاحب کنند. با این حال بعید می‌دانم ویدئویی که به‌تازگی در فضای مجازی دست به‌دست می‌شود صحت داشته باشد، چراکه داروخانه سود آنچنانی برای پرداخت مبالغ سنگینی که در این کلیپ اشاره شده، ندارند.همچنین زیان بی‌اعتمادی ناشی از انتشار ویدئوهایی از این دست به حلقه آخر درمان که داروخانه‌ها هستند، بی‌شک به بیماران می‌رسد.

به ورشکستگی رسیدیم

منصورنیا درباره پرداختی بیمه‌ها به داروخانه‌ها نیز بیان کرد: بیمه‌ها مطالبات داروخانه‌ها را درحال‌حاضر با ۵ ماه تاخیر پرداخت می‌کنند؛ در نتیجه نقدینگی داروخانه کاهش پیدا می‌کند و مجبور است به هر طریقی خروجی خود را بالا ببرد تا دچار ورشکستگی نشود. در واقع کم‌کاری بیمه‌ها منجر به بروز برخی تخلفات ازسوی داروخانه‌داران می‌شود. نکته تاسف‌آورتر دیگر اینکه به‌دلیل پرداخت دیرهنگام بیمه، داروخانه‌های بسیاری دیگر نسخ تامین اجتماعی را قبول نمی‌کنند.

دارو گران نشده است

این فعال صنعت دارو درباره افزایش نرخ داروها گفت: اگر به میزان افزایش نرخ کالاهای مختلف توجه کنیم، درمی‌یابیم افزایش نرخ دارو بسیار ناچیز است.

اگر پوشش بیمه‌ای داروها افزایش پیدا کند و معوقات به‌موقع پرداخت شود، این سیکل معیوب اصلاح خواهد شد. در امسال افزایش نرخ خاصی در داروهای فراگیر که موجب درگیری بیماران شود، نداشتیم و در سال ۱۴۰۱ شاهد تغییر قیمت‌های فاحش‌تری بودیم.

درد دل یک داروساز

منصورنیا در پایان با تبریک روز داروساز به همکاران خود گفت: ما داروسازان مستقل موسس داروخانه، مظلوم‌ترین حلقه چرخه درمان هستیم.‌ای کاش تا دیر نشده فکری به حال این گروه بی‌پشتوانه شود تا سرمایه‌گذاران منفعت‌طلب جایگزین داروسازان دلسوز نشوند.

سخن پایانی

هر بار که گزارشی درباره دارو و اوضاع بیماران می‌نویسیم گویی داغی تازه بر دلمان می‌نشیند.یک بار حرف از کمبود دارو است و یک بار نرخ آن! در این بین گاهی خبری از وقوع تخلفی ازسوی برخی از داروخانه‌‌داران به گوش می‌رسد که شاید در پایان گزارش‌های‌مان قانع ‌شویم که برخی برای حفظ بقا ناچار به انجام تخلف شده‌اند، اما درد مردم از یک سو و نداری از سوی دیگر این استدلال را از توجیه

می‌اندازد!