مذاکرات ایران و ۱+۴ همچنان در سطح روسای هیات‌ها و کارشناسان ادامه دارد. روز گذشته علی باقری، رئیس تیم مذاکره کننده ایرانی، با انریکه مورا، هماهنگ کننده کمیسیون مشترک و سپس با مذاکره‌کنندگان ارشد سه کشور اروپایی به مدت ۲ ساعت گفتگو کرد. گفتگوها در سطح روسای هیات‌ها از جمله با مذاکره کنندگان ارشد اروپایی به صورت روزانه در حال انجام است. همچنین، متون مکتوب غیررسمی (non-paper) نیز توسط مورا و به صورت غیرمستقیم بین هیات‌های ایرانی و آمریکایی روزانه تبادل می‌شود.

بر خلاف گزارش برخی رسانه‌ها یا اظهار نظر برخی منابع، تیم ایرانی همچنان دستیابی به یک توافق پایدار و قابل اتکا را در دستور کار خود قرار داده است. سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه روز دوشنبه در نشست خبری خود به صراحت به این موضوع اشاره کرد و گفت: ما به‌دنبال یک توافق پایدار و قابل اتکا هستیم و هیچ توافقی که این دو مؤلفه را نداشته باشد در دستور کار ما قرار ندارد. همه باید مطمئن باشیم که بازگشت آمریکا همراه با راستی‌آزمایی و دریافت تضامین است و چرخه‌ای از رفع تحریم‌ها هم باید انجام شود، اینها با هیچ توافق موقتی حاصل نمی‌شود.

بنابراین ایران دو عنصر «پایداری» و «منافع واقعی و ملموس اقتصادی» را جزو مولفه‌های اصلی هر گونه توافقی مد نظر دارد.

هر دو درخواست ایران ریشه در تجربه ۶ ساله گذشته دارد، به گونه‌ای که می‌توان گفت ضرورت «راستی‌آزمایی» درسی است که از تجربه اجرای برجام در دوران ریاست‌جمهوری «باراک اوباما» و ضرورت «اخذ تضمین» درسی است که از تجربه اجرای برجام در دولت «دونالد ترامپ» حاصل شده است.

خبرنگار تسنیم اطلاع یافت که بخش قابل توجهی از مباحث طی روزهای گذشته در وین متمرکز بر دو موضوع راستی‌آزمایی و دریافت تضمین‌ها بوده است.

در این بین، اساسا عنصر «پایداری» توافق از جایگاهی بالاتر برخوردار است و در نبود آن، رفع تحریم‌ها، هرقدر هم گسترده، نمی‌تواند متضمن بهره‌مندی ایران از منافع اقتصادی وعده‌داده شده در توافق باشد. به همین دلیل، هیأت ایرانی بر راستی‌آزمایی اقدامات طرف مقابل و دریافت تضمین‌های لازم تأکید دارد تا این اطمینان حاصل شود کارشکنی در اجرای توافق (چنانکه در دولت اوباما رخ داد) و خروج از توافق (چنانکه در دولت ترامپ انجام شد) دیگر تکرار نمی‌شود و توافق به دست‌آمده و اثرات آن «پایدار» خواهد بود.

در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ نبود مکانیسمی برای تضمین ماندگاری برجام موجب شد او بتواند آمریکا را از برجام خارج کند. بنابراین اخذ تضمین از طرف غربی درباره ماندگاری برجام یکی از سازوکارهایی است که می‌تواند تجربه رفتارهای یک‌جانبه و نامتوازن دولت‌های باراک اوباما و دونالد ترامپ در اجرای برجام را تا حدی خنثی کرده و این توافق را از سندی که بر پایه «بازی حاصل‌جمع صفر» طرح‌ریزی‌شده به سندی دوجانبه با منافع واقعی و مؤثر برای ایران تبدیل کند.

موضوع راستی آزمایی یکی دیگر از ستون‌هایی است که هر گونه توافق خوب باید قائم بر آن باشد. آمریکایی‌ها در گذشته اساسا صحبت از راستی‌آزمایی را ناممکن می‌خواندند، اما یکی از دستاوردهای تیم ایرانی این بوده است که طرف‌های مقابل را متقاعد به پذیرش این اصل کند و در حال حاضر ساز و کار و مکانیزم راستی‌آزمایی در حال بحث است. به بیانی ساده‌تر، وجود فاصله زمانی میان اقدامات طرف مقابل و اقدامات ایران نیز پذیرفته شده و در مورد میزان این فاصله زمانی بحث‌های فنی همچنان در جریان است.

در دوران اوباما ـ همان‌طور که دنبال‌کنندگان اخبار ایران احتمالاً به خاطر دارند ـ اجرای تعهدات ایران به صورت دقیق و کمّی توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی راستی‌آزمایی می‌شد، اما هیچ سازوکاری برای بررسی تعهدات طرف مقابل در رفع تحریم‌ها وجود نداشت و همین مسئله موجب شد که رفع تحریم‌ ها به صورتی که در بردارنده آثار ملموس برای ایران باشد محقق نشود.

منبع: تسنیم