اهمیت حمل‌ونقل در توسعه اقتصاد
بهسازی ناوگان حمل‌ونقل ریلی، دریایی، هوایی و به‌ویژه جاده‌ای کشور از مهم‌ترین راهکارهای موجود برای پیشرفت اقتصاد و توسعه در هر کشوری است.
با افزایش نیاز مردم به حمل‌ونقل، پیشرفت در این عرصه اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد؛ اما حمل‌ونقل جاده‌ای در بین انواع روش‌های حمل‌ونقل، از جایگاه مهمی برخوردار است، چراکه ابتدا و انتهای مسیر همه روش‌ها به آن ختم می‌شود.حمل‌ونقل جاده‌ای در رشد اقتصاد یک کشور و جهان جایگاه ویژه‌ای دارد. تمام کارها و خریدهای روزانه ما به حمل‌ونقل از طریق جاده‌ها وابسته هستند. اختلال در سیستم حمل‌ونقل زمینی باعث بروز مشکلات اقتصادی و حتی فرهنگی خواهد شد. مشکلات موجود در این روش حمل‌ونقل ممکن است در جوامع مختلف متفاوت باشند. در ایران، علاوه بر مشکلات مربوط به کیفیت جاده‌ها، فرسودگی و غیراستاندارد بودن برخی وسایل نقلیه و کانتینر حمل بار در بخش‌های دیگر نیز وجود دارد.
ضرورت نظارت بر قیمت‌گذاری خدمات حمل‌ونقل
پیشرفت در حمل‌ونقل، تغییراتی را در شیوه زندگی و نحوه سازماندهی جوامع به‌وجود آورده است و به‌همین‌دلیل تاثیر زیادی در توسعه تمدن‌ها دارد. حمل‌ونقل با برآوردن نیازهای مهم مردم و حمل‌ونقل کالا، توسعه تمدن‌ها از دوران بسیار قدیم را برعهده دارد. چنین حرکتی شیوه تجارت و سبک زندگی مردم را تغییر داده است. در کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه، بخش بزرگی از مردم به دلایل کاری، روزانه به خرید کالاهای موردنیاز خود می‌پردازند. به‌همین‌علت، حمل‌ونقل نقش مهمی در اقتصاد و سبک زندگی مردم دارد. همچنین، حمل‌ونقل، منابع زیادی مانند زمان، سوخت، مواد و زمین را مصرف می‌کند. در مفهوم کلان اقتصادی، فعالیت‌های حمل‌ونقل بخشی از کل محصول اقتصادی یک کشور را تشکیل می‌دهند و در ایجاد یا تقویت اقتصاد ملی یا منطقه‌ای و به‌عنوان عامل موثری در توسعه زمین و سایر منابع نقش دارند. در مفهوم اقتصاد خرد، حمل‌ونقل شامل روابط بین شرکت‌ها و مصرف‌کنندگان فردی است. امروزه تقاضا و عرضه حمل‌ونقل هم برای خریدوفروش کالا و هم برای ارسال بار به شهرهای مختلف بسیار زیاد است. نظارت بر قیمت‌گذاری خدمات حمل‌ونقل یکی از وظایف دولت‌ها است. با این‌همه، روش و میزان دخالت دولت در هر نوع حمل‌ونقل متفاوت است.در برخی موارد از شرکت خصوصی استفاده می‌شود. در موارد دیگر، دولت امکانات و تجهیزات را فراهم می‌کند، به‌ویژه اگر ضرورت تمرکز بر سیستم حمل‌ونقل، با هدف توسعه اقتصاد کشور باشد.
حمل‌ونقل، هسته اصلی زندگی
کیاکسار محمدی، کارشناس حمل‌ونقل در رابطه با چالش‌های حوزه حمل‌ونقل در کشور به صمت گفت: مشکلات موجود برای حمل‌ونقل ریلی مشکلات نهادی است که حاصل روابط بین سازمان‌ها بوده و بیشتر موضوعاتی را در برگرفته که خودمان ایجاد کرده‌ایم. بنابراین، ؛ در نگاه کلی می‌توان گفت در اقتصاد حمل‌ونقل در کشور ضعیف هستیم و ساختار حمل‌ونقل به‌گونه‌ای است که ۹۰ درصد آن جاده‌ای و مابقی آن ریلی و هوایی است، از این‌رو سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده نیز، در این بخش‌ها کافی نیست.
وی در ادامه گفت: دسترسی منظم به حمل‌ونقل، تاثیر عمده‌ای بر فعالیت‌های اقتصادی دارد. بسیاری از مشاغل و صنایع، به حمل‌ونقل کارآمد و سریع نیاز دارند. چنانچه حفظ سرمایه‌گذاری پایدار در این مشاغل، نیازمند تهیه مواد اولیه و ارسال به‌موقع محصولات تولیدی است.
محمدی افزود: رشد اقتصادی متکی به دسترسی به حمل‌ونقل قابل‌اعتماد و موثر است که منجر به گسترش تجارت در طیف وسیع‌تری از سهامداران می‌شود. توسعه حمل‌ونقل منجر به ایجاد فرصت‌های شغلی بالایی شده و باتوجه به مجموع موارد یادشده، حمل‌ونقل هسته اصلی زندگی روزمره را تشکیل می‌دهد.
نقش‌های تاثیرگذار حمل‌ونقل
محمدی خاطرنشان کرد: نقش‌های حمل‌ونقل در جامعه را می‌توان براساس نقش‌های اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و زیست‌محیطی طبقه‌بندی کرد. نقش اجتماعی حمل‌ونقل باعث شده که مردم در سکونتگاه‌های دائمی زندگی کنند و امکان توسعه پایدار را فراهم کرده است. باتوجه به نقش سیاسی، اکنون می‌توان به‌راحتی مناطق وسیعی را با کمک سیستم حمل‌ونقل خوب اداره کرد. اثرات زیست‌محیطی معمولا منفی دیده می‌شود.
این کارشناس تصریح کرد: تمام فعالیت‌های تجاری به روشی به حمل‌ونقل مرتبط هستند و این پیوندها تاثیر مستقیمی بر عملیات و عملکرد دارند. سازمان‌ها برای ارائه محصولات و خدمات به‌موقع به سیستم‌های حمل‌ونقل وابسته هستند. گردشگری از جمله بخش‌هایی است که به‌عنوان ابزاری قدرتمند برای پیشرفت اقتصادی مطرح شده و ۳۰ درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد.
وی با تاکید بر اهمیت تاثیر حمل‌ونقل بر عوامل اجتماعی ـ اقتصادی و همچنین بر روابط بین کشورهای مختلف گفت: این سیستم زیربنایی از طریق جابه‌جایی افراد و کالاها، امکان گردشگری و سفر را میسر و این امکان را برای مردم فراهم می‌کند تا به مکان‌هایی که می‌خواهند سفر و کالای موردنیاز خود را خریداری کنند. محمدی افزود: بدون حمل‌ونقل، اقتصاد نمی‌تواند توسعه یابد و آسیب فراوانی به تجارت بین‌المللی وارد می‌کند.
وی در پایان گفت: برای اینکه مردم بتوانند به مقصد خود برسند، به مجموعه‌ای از گزینه‌های حمل‌ونقل نیاز دارند که باتوجه به عواملی مانند هزینه، راحتی و کارآیی آنها را انتخاب می‌کنند. حمل‌ونقل برای اتصال مسافران به مکان‌ها ضروری است. به‌طورکلی، رشد بخش مسافرتی به زیرساخت‌های حمل‌ونقلی بستگی دارد که ایجاد شده است. بسیاری از کشورها به‌دنبال آرامش در یک بخش گردشگری پررونق هستند که سودآوری را به‌همراه دارد و به پر کردن شکاف‌های بودجه کشور کمک می‌کند. تصور دنیایی که مردم نتوانند در آن سفر کنند یا مقاصد دیگر را کشف کنند، سخت است. حمل‌ونقل، سیستم جهانی را با ایجاد شبکه‌ای به هم متصل می‌کند که رفت‌وآمد مردم به مکان‌های مختلف را آسان‌تر می‌کند، زیرا وسایل حمل‌ونقل مختلف در دسترس است.
تمرکز بودجه بر پروژه‌های عمرانی
علی ضیایی، مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران در زمینه اهمیت توجه به زیرساخت‌های حمل‌ونقل در کشور به صمت گفت: طرح جامع حمل‌ونقل یکی از ملزومات صنعت لجستیک کشور است و شاید بتوان این‌طور عنوان کرد که از نان شب هم برای توسعه یک کشور واجب‌تر است. مسئولانی که در سازمان برنامه و بودجه فعالیت دارند، احتمالا می‌توانند این نکته را بهتر شرح دهند.
مدیر اندیشکده حمل‌ونقل ایران بااشاره به بودجه سالانه بخش عمرانی در حوزه زیرساخت گفت: سالانه بیش از هزار میلیارد تومان بودجه برای توسعه عمرانی و زیرساختی مصوب و تخصیص داده می‌شود، اما هزینه نادرست بودجه در بخش‌های مختلف منجر به هدررفت اعتبارات شده و در عمل این هزینه‌کرد، آورده‌ای برای کشور به‌همراه نداشته، چراکه در جای بهینه خرج نشده است.
وی در ادامه افزود: در برخی موارد نیز، توزیع قطره‌چکانی اعتبارات منجر به بالا رفتن زمان اجرای پروژه شده و با طولانی شدن زمان اجرای این پروژه‌ها، هزینه‌های نگهداری تجهیزات حتی در بازه زمانی ساخت نیز از هزینه‌های احداث بیشتر می‌شود و گاهی باید به‌اندازه بودجه احداث یک پروژه، برای نگهداری هزینه کرد تا این طرح‌ها به پایان برسند یا بروزرسانی شوند. بنابراین ضرورت دارد تا با متمرکز شدن بودجه بر چند پروژه عمرانی و حمل‌ونقل مشخص از هدررفت سرمایه‌های ملی جلوگیری شود.
طرح جامع حمل‌ونقل اجرا شود
ضیایی خاطرنشان کرد: طرح جامع حمل‌ونقل طرحی است که پروژه‌های عمرانی کشور را طبقه‌بندی می‌کند و دستگاه‌های تصمیم‌گیر و اجرایی را ملزم به بودجه‌ریزی همراه با برنامه‌ریزی می‌کند. بسیاری از پروژه‌های عمرانی در کشور ما سیاسی و غیربهینه هستند و ارائه‌دهندگان و مجریان طرح به‌صورت مقطعی اقدام به بودجه‌گیری برای شروع یک یا چند طرح عمرانی می‌کنند. در نهایت، با تکمیل و اجرایی نشدن پروژه‌ها در زمان مقرر دستاوردی جز هدررفت منابع حاصل نمی‌شود. در این صورت، هیچ طرحی توسعه نمی‌یابد و مسلما در بلندمدت، سودی نصیب اقتصاد کشور نخواهد شد. متاسفانه، چنین موضوعاتی در بحث فرودگاهی، راه‌آهن، کشتیرانی و توسعه بنادر نیز دیده می‌شود.
وی افزود: حمل‌ونقل و ترانزیت یکی از اشتغالزاترین فعالیت‌های اقتصادی است که به اجرایی شدن پروژه‌های مختلف یاری می‌رساند و هم‌اکنون میلیون‌ها نفر از این طریق درآمدزایی می‌کنند. عدم‌استفاده از این فرصت بزرگ که به‌واسطه موقعیت خاص جغرافیایی برای ما مهیا شده است، موجب از دست رفتن فرصت‌های مناسب توسعه اقتصادی، روابط بین‌المللی و سبب ایجاد هزاران مشکل برای مشاغل مربوط و مناسب می‌شود.
ضیایی در پایان گفت: متاسفانه اقدامات زیادی برای اجرایی کردن پروژه‌های عمرانی در کشور انجام گرفته، اما به‌غیر از چند تجربه موفق، آن‌طور که بایدوشاید، در این زمینه موفقیت حاصل نشده است، چراکه این اقدامات هزینه‌های زیادی برای دولت به‌همراه دارد و می‌طلبد که بخش خصوصی با مشوق‌هایی که در اختیارش گذاشته می‌شود، در این زمینه ورود کند.
سخن پایانی
حمل‌ونقل، کلید توسعه یک کشور است. ثروت، برابری و رفاه را تقویت می‌کند و برای هر ملت و کشوری حتی بیشتر از همه برای کشورهای کمتر توسعه‌یافته. حیاتی است، در کشورهای فقیرتر، جایی که بیشتر مردم در آرامش و رفاه زندگی نمی‌کنند، بهبود حمل‌ونقل عمومی برای رشد اقتصادی و کیفیت خوب زندگی ضروری است.توسعه ارتباطات در پیشبرد فعالیت‌های حمل‌ونقل موجب شده تا امروزه تبادلات و حمل‌ونقل، نقش مهمی در اقتصاد و بازرگانی کشورها داشته باشند؛ اما وجود محدودیت‌هایی باعث شده است تا کشورهایی مانند ایران، بر حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای تمرکز کنند. بدیهی است که استفاده محض از حمل‌ونقل دریایی غیرممکن است و پس از انتقال کالاها به بنادر دریایی باید از شیوه‌های دیگر حمل‌ونقل برای رساندن آنها به مقصد استفاده شود. این امر خود باعث افزایش ترافیک کالا و کاهش فضا شده و در نتیجه، ضرورت نوسازی زیرساخت‌ها و اصلاح ساختار موجود احساس می‌شود. حمل‌ونقل، کلید توسعه یک کشور است. ثروت، برابری و رفاه را تقویت می‌کند و برای هر ملت و کشوری، حتی بیشتر برای کشورهای کمتر توسعه‌یافته حیاتی است. در کشورهای فقیرتر، جایی که بیشتر مردم در آرامش و رفاه زندگی نمی‌کنند، بهبود حمل‌ونقل عمومی برای رشد اقتصادی و کیفیت خوب زندگی ضروری است.
