لغو تحریم، شرط بازگشت به میز مذاکره
معاون سیاسی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در روزهای گذشته دیدارهای رسمی در بروکسل و مسکو داشت تا علاوه بر بیان الزامات و دیدگاه‌های تهران درباره مسائل مورد اختلاف هسته‌ای، زمینه لغو تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه علیه ملت ایران را فراهم کند.
دلایل اهمیت یک سفر دیپلماتیک
به گزارش ایرنا، علی باقری کنی در سفر به بروکسل و دیدار با «انریکه مورا» معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا، مطالبات کشور از ضرورت لغو تحریم‌ها گرفته تا ارائه تضمین برای جلوگیری از تکرار عهدشکنی را مطرح کرد؛ مطالباتی که از نظر تهران برای بازگشت به میز مذاکرات وین بیش از هر چیزی حائز اهمیت است. سفر باقری به قاره سبز که نخستین ماموریت دیپلماتیک او در مقام معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران به‌حساب می‌آید از آنجا اهمیتی دوچندان یافته که به ۴ ماه وقفه در مذاکرات هسته‌ای پایان داده و نشانگر شروع مذاکرات در دولت سیزدهم به ریاست ابراهیم رئیسی است.
نماینده کشورمان در این ملاقات با تاکید بر تجربه چندساله بدعهدی در اجرا و در نهایت خروج یکجانبه و غیرقانونی از برجام توسط امریکا و بی‌عملی کشورهای اروپایی در اجرای تعهدات پذیرفته شده خود، تاکید کرد: آنچه برای ایران موضوعیت دارد، لغو موثر تحریم‌ها و عادی‌سازی روابط تجاری و اقتصادی با ایران است و هر توافقی باید خواسته‌های ایران در این زمینه را برآورده سازد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران همچنین در دیدار با معاون دبیر کل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک برجام تصریح کرد: تضمین برای تکرار نشدن بدعهدی و رفتارهای غیرقانونی طرف‌های مقابل خواسته غیرقابل‌چشم‌پوشی جمهوری اسلامی ایران است.
به‌نظر می‌رسد این دیدار سازنده بوده، چراکه باقری پس از آن در توئیتر نوشت: «گفت‌وگویی جدی و سازنده با انریکه مورا درباره عناصر ضروری مذاکرات موفق داشتم. توافق کردیم پیش‌از پایان نوامبر (هفته دوم آذر) مذاکرات را شروع کنیم. تاریخ دقیق هفته بعد اعلام خواهد شد.»
از بروکسل تا مسکو
براساس توافق انجام شده با کشورهای گروه ۱+۴ قرار شد مذاکرات دوجانبه‌ای نیز با هر یک از این کشورها برای اشتراک دیدگاه‌ها درباره مذاکرات لغو تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران انجام شود. در همین چارچوب و به‌دعوت سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه نخستین دور از این مذاکرات، بدون وقفه پس از بروکسل در سفر به مسکو انجام شد.
معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در دومین ایستگاه سفر اروپایی خود وارد مسکو شد. روسیه به‌عنوان یکی از ۵ عضو دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد همواره نقش سازنده‌ای در مذاکرات هسته‌ای داشته است؛ نقشی که بارها دیپلمات‌های ایرانی آن را تایید کرده‌اند.باقری کنی در بدو ورود به مسکو بار دیگر بر لزوم رفع تحریم‌ها تاکید کرد و گفت: آنچه در دور جدید گفت‌وگوها اهمیت دارد، آمادگی طرف‌های مقابل برای تصمیم‌گیری جدی در زمینه لغو تحریم‌های غیرقانونی و ظالمانه است.
در دیدار باقری و هیات همراه با سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه که در تالار تشریفات وزارت امور خارجه روسیه برگزار شد، دو طرف تاکید کردند: گفت‌وگوهای جدید تنها در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که به لغو تحریم‌ها و اجرای تمام و کمال تعهدات طرفین منجر شود.
باقری با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران، فدراسیون روسیه و چین، دیدگاه‌های نزدیکی در زمینه مسائل منطقه‌ای، بین‌المللی و به‌ویژه برجام دارند، افزود: لازم است دیگر اعضای اروپایی ۱+۴ نیز به تعهدات خود پایبند باشند و برای لغو تحریم‌های غیرقانونی تلاش کنند. باتوجه به سیاست خارجی عزتمندانه ایران و عملکرد قابل قبول روسیه و چین در زمینه همراهی با تهران در مسائل بین‌المللی به‌نظر می‌رسد مسکو و پکن نقش سازنده و مثبت خود را در همراهی با مواضع حق‌طلبانه ایران در مذاکراتی که به ۱+۴ معروف شده حفظ کنند. از سوی دیگر، انریکه مورا پس از دو دیدار با باقری در تهران و بروکسل می‌داند که تهران گفت‌وگوها را با هدف رفع تحریم‌ها آغاز کرده است؛ بنابراین وی در دیدار با طرف‌های دیگر گروه ۱+۴ الزامات و اقتضائاتی که مدنظر تهران قرار دارد را بازگو خواهد کرد و باقری نیز در روزها و هفته‌های آینده دیدارهای دیگری با سایر اعضا خواهد داشت تا گامی دیگر در مسیر رفع تحریم‌های ظالمانه علیه ملت ایران بردارد.
بیانیه مشترک امریکا و اروپا
پس از این گفت‌وگوها سران امریکا و ۳ کشور اروپایی عضو برجام روز شنبه، ۸ آبان با صدور بیانیه‌ای مشترک بدون اشاره به نقش خود در مشکلات کنونی اجرای این توافق ادعا کردند بازگشت به برجام منوط به تغییر رفتار ایران است.
به گزارش ایرنا، در این بیانیه که یک نسخه آن در تارنمای وزارت امور خارجه آلمان منتشر شد، به این مسئله که برجام با خروج و کارشکنی‌های امریکا در دست‌اندازهای کنونی قرار گرفته، اشاره نشده و در عوض آمده است که رهبران ۴ کشور در زمینه «خطر ناشی از توسعه برنامه اتمی ایران برای امنیت بین‌المللی» گفت‌وگو کردند. بیانیه یادشده که تنها چند روز پس از توافق ایران و اتحادیه اروپا برای شروع مذاکرات برای ازسرگیری اجرای برجام انتشار یافت، نسبت به پیشرفت‌های هسته‌ای ایران و آنچه گام‌های تحریک‌آمیز نامیده ابراز نگرانی کرده و می‌افزاید: ما عزم خود را برای اطمینان از اینکه ایران هرگز نتواند به توسعه سلاح هسته‌ای یا دستیابی به آن، بپردازد ابراز کردیم و نگرانی شدید و فزاینده خود را در این زمینه به اشتراک گذاشتیم. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشوری مسئولیت‌پذیر بارها اعلام کرده که در صورت لغو تمام تحریم‌های امریکا به‌نحوی که قابل راستی‌آزمایی باشد، به اجرای تعهداتش در برجام بازمی‌گردد.
رهبران ۴ کشور امریکا، انگلیس، فرانسه و آلمان که دارای زرادخانه‌های مملو از کلاهک‌های هسته‌ای هستند ادعا کردند کاهش تعهدات برجامی ایران توجیه مدنی منطقی ندارد اما این اقدامات «برای برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای مهم هستند». آنها بر همین اساس مدعی شدند که «ادامه پیشرفت فعالیت‌های هسته‌ای ایران و مانع‌تراشی در بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امکان بازگشت به برجام را به‌خطر می‌اندازد.»
آنچه بر برجام گذشت
ایران و گروه ۱+۵ شامل امریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا همراه با آلمان در ۲۳ تیر ۱۳۹۴ (۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵) به توافقی جامع دست یافتند که براساس آن ایران برخی از فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را محدود کرد و در مقابل تحریم‌های هسته‌ای علیه تهران تعلیق شد و چند ماه بعد شورای امنیت با تصویب قطعنامه اجماعی ۲۲۳۱ (۲۰۱۵ ) برجام را تایید کرد. برجام یک هفته بعد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تایید و به‌عنوان ضمیمه الف به قطعنامه مذکور پیوست شد. اما پس از ورود ترامپ به کاخ سفید در ژانویه ۲۰۱۷ (دی ۱۳۹۵) و پس از چند اقدام مقدماتی، نهایتا با اتخاذ مواضع مغایر برجام، با خروج یکجانبه و غیرقانونی امریکا از این توافق در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ (۸ مه۲۰۱۸)، در ۲ مرحله تحریم‌های ثانویه آن علیه ایران بازگردانده شد.
اجرای نامتوازن برجام از یک طرف و فشارهای ناشی از اعمال و تشدید تحریم‌های یکجانبه امریکا از طرف دیگر، باعث شد تا یک سال پس از خروج امریکا از برجام، نهایتا در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ (۸ مه۲۰۱۹) شورای‌عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران تصمیماتی در راستای متوقف کردن گام به گام اجرای اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌ای با اعطای فرصت‌های ۶۰ روزه به دیپلماسی، اتخاذ کند.
جمهوری اسلامی ایران همچنین بارها اعلام کرده اگر سایر طرف‌های باقیمانده در برجام تصمیم بگیرند تعهدات خود را مطابق با توافق اجرا کنند، گام‌های مربوط به کاهش تعهدات برجامی ایران قابل بازگشت خواهد بود.
