صنعتی که جایگزین پلاستیک می‌شود
قاسم فدایی - فعال حوزه تولید و تجارت
پژوهشگران حوزه محیط‌زیست معتقدند با روند فعلی مصرف‌گرایی در دنیا، تا چند دهه آینده بشر در دنیایی احاطه‌شده با زباله زندگی خواهد کرد؛ زباله‌هایی که در طول این سال‌ها توسط خود بشر ایجاد شده اما راهکاری برای رهایی از شر آنها در نظر گرفته نشده است. پرسش اصلی این است که آیا می‌توان برای رفع این مشکل کاری کرد؟!
عمده‌ترین مشکل، زباله‌های به جا مانده از انواع محصولات، قطعات و ظروف پلاستیکی و مواد مربوط به بسته‌بندی کالاهای مختلف است که در طبیعت عمری چند برابر عمر طبیعی انسان دارند. پس با جایگزین کردن این مواد شیمیایی و برگشت‌ناپذیر به طبیعت، با موادی که دوباره به چرخه طبیعت بازگردند می‌توان دنیای لبریز از زباله را از نابودی نجات داد.
نتیجه تحقیقات و پژوهش‌های چند دهه اخیر نشان می‌دهد پژوهشگران همواره در جست‌و‌جوی راه‌حلی برای جایگزینی موادی بوده‌اند که بتواند قابلیت‌های پلاستیک و فرآورده‌های حاصل از آن را به صنایع مختلف بدهد و در عین حال دفع آن، انباشت زباله‌های پلاستیکی و معضلات زیست‌محیطی را به دنبال نداشته باشد. این مسیر طولانی امروز به تولید ماده‌ای انجامیده که در صنایع بسته‌بندی جهان از آن با عنوان «باگاس» یاد می‌شود. این ماده که از الیاف نیشکر پس از استخراج شیره آن حاصل می‌شود، می‌تواند در صنایع بسته‌بندی و تولید ظروف یکبار مصرف کاربرد بسیار زیادی داشته باشد.
این موضوع برای کشورهایی مثل ایران که استخراج شکر از نیشکر در آنها انجام و الیاف حاصل از آن به‌عنوان محصول جانبی دفع می‌شود اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
هر سال مقادیر بسیار زیادی باگاس پس از استخراج مواد قندی در کارخانه‌ها باقی می‌ماند که حجم بالایی از آنها سوزانده می‌شد. این مواد به ظاهر زائد که پیش از این به‌عنوان خوراک کم‌ارزش دام و مواد اولیه تهیه کاغذ به کار می‌رفت، امروزه در صنعت تولید ظروف یکبار مصرف و صنایع بسته‌بندی کارآیی پیدا کرده و می‌تواند با ورود به فرآیند تولید، ارزش افزوده فراوانی را برای کشورهای تولیدکننده ایجاد کند. به علاوه استفاده از باگاس به‌عنوان ماده اولیه ساخت ظروف یکبار مصرف، باعث جلوگیری از قطع مقادیر زیادی از درختان و ممانعت از جنگل‌زدایی می‌شود.
البته این فرآیند می‌تواند با استفاده از سلولز چوبی نیز انجام شود اما این کار مستلزم قطع هر روزه تعداد زیادی از درختان خواهد بود؛ بنابراین استفاده از الیاف نیشکر در تولید نسل جدید ظروف یکبار مصرف و صنایع بسته‌بندی مزایایی چندجانبه برای اقتصاد و محیط‌زیست دارد؛ اول اینکه برای این کار هیچ درختی قطع نمی‌شود، دوم اینکه مواد زائد یک صنعت، دوباره به چرخه تولید بازمی‌گردد، سوم اینکه محصولات حاصل از آن پس از استفاده و دفع، موجب انباشت زباله نشده و در خاک تبدیل به کمپوست می‌شوند و در نهایت کمپوست حاصل از تجزیه این مواد نه‌تنها زیانی به محیط‌زیست نمی‌زند بلکه موجب تقویت خاک برای رشد گیاهان نیز می‌شود.
در واقع محصولاتی که از الیاف نیشکر ساخته می‌شود، در بسیاری از موارد می‌تواند جایگزین پلاستیک شود. محصولات حاصل از این مواد می‌تواند گستره‌ای از تولید ظروف بسته‌بندی و یکبار مصرف تا قالب‌های محافظ و گاردهای مورد استفاده در بسته‌بندی لوازم خانگی و صنعتی را زیر پوشش قرار دهد و رویای دنیای بدون زباله را برای نسل‌های آینده رقم بزند.
البته در بعد کلان اقتصاد با توجه به اینکه رویکرد کشورهای پیشرفته اروپایی استفاده هرچه بیشتر از جایگزین‌های پلاستیک است، توجه به تولید این محصولات می‌تواند ارزآوری مطلوبی را نیز برای کشور به دنبال داشته باشد.
بنابراین به نظر می‌رسد برنامه‌ریزی برای حرکت به سوی تقویت چنین صنعتی در کشور می‌تواند در آینده باعث توسعه اقتصادی و تجاری در تولید و صادرات غیرنفتی شود.
