مجلس افزایش تولید نفت و گاز را کلید زد
ظرفیت پایدار تولید نفت و گاز و افزایش بهره‌وری انرژی در کشور از دیرباز موضوع بسیار مهم در تامین بودجه کشور به‌حساب می‌آمد، در این راستا به‌تازگی نمایندگان در نشست علنی مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور با بند الحاقی ۴ و ۵ تبصره یک ماده‌واحده این لایحه موافقت کردند.
ظرفیت پایدار تولید نفت و گاز و افزایش بهره وری انرژی در کشور از دیرباز موضوع بسیار مهم در تامین بودجه کشور به حساب می آمد، در این راستا به تازگی نمایندگان در نشست علنی مجلس شورای اسلامی در جریان بررسی بخش هزینه ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور با بند الحاقی ۴ و ۵ تبصره یک ماده واحده این لایحه موافقت کردند.در بند الحاقی ۴ تبصره یک ماده واحده این لایحه آمده است؛ وزارت نفت مکلف است از طریق شرکت های تابع ذی ربط خود و از محل منابع داخلی شرکت های مذکور، نسبت به سرمایه گذاری برای افزایش ظرفیت ذخیره سازی گاز کشور و نصب و جایگزینی شمارشگرهای هوشمند جرمی ـ حرارتی گاز طبیعی حداقل صدهزار میلیارد ریال اقدام کند.براساس بند الحاقی ۵ تبصره یک ماده واحده لایحه یادشده، وزارت نفت موظف است از محل منابع داخلی شرکت های تابعه ، در سال ۱۴۰۲ مبلغ ۸۰ هزار میلیارد ریال برای طراحی، تامین قطعات و تجهیزات و پیاده سازی سیستم اندازه گیری و رصد لحظه ای و برخط منابع نفت و گاز و میعانات گازی و نیز در طول زنجیره تولید و تامین انرژی کشور از مخزن تا تحویل فرآورده اختصاص دهد. نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه 1402، دولت را مکلف کردند با استفاده از منابع داخلی ارزی و ریالی حاصل از صادرات محصولات نفتی و گازی، حداقل ۶۰ درصد این منابع را با رعایت اصل ۴۴ برای تامین مالی طرح های افزایش ظرفیت پایدار تولید نفت و گاز قرار دهد. در همین راستا، صمت با نرسی قربان، کارشناس بازار انرژی در رابطه با تکلیف جدید مجلس به وزارت نفت درباره فروش نفت و گاز به گفت وگو پرداخته است.
نقش آفرینی نفت در اقتصاد
نقش آفرینی نفت به عنوان منبع درآمد برای کشورهای صادرکننده از اهمیت بسزایی برخوردار است و بررسی میزان وابستگی بودجه کشورها به درآمدهای نفتی می تواند دولت ها را در سیاست گذاری های پولی و مالی و برنامه های زیربنایی و توسعه ای کمک کند. تحقق افزایش تولید گاز طی یک دوره 8 ساله به روزانه ۱.۵ میلیون مترمکعب و رسیدن تولید نفت به رقم ۵.۷ میلیون بشکه از برنامه های وزارت نفت بود که از ابتدای دولت سیزدهم برای اجرای آن اقدام های شاخصی انجام شد.توسعه و تکمیل میدان های نفت و گاز را می توان محوری ترین برنامه وزارت نفت دولت سیزدهم برای تحقق افزایش حداکثری تولید نفت و گاز کشور برشمرد. دولت سیزدهم در طول بیش از یک سال فعالیت خود، توسعه و بهره برداری حداکثری از میدان های نفتی و گازی را با اولویت میدان های مشترک در دستور کار قرار داده است. دغدغه افزایش حداکثری تولید نفت و گاز کشور به منظور رفع ناترازی به ویژه در حوزه تولید گاز، منجر به آن شده که عمده برنامه ریزی های وزارت نفت و شرکت ملی نفت ایران همواره تکمیل توسعه طرح های نیمه کاره و تعیین تکلیف میدان های توسعه نیافته باشد.این مهم، جز با سرمایه گذاری کلان به منظور توسعه بخش نفت و گاز ممکن نیست و البته این سرمایه گذاری برای صنعت نفت نه تنها لازم، بلکه ضروری و غیرقابل اجتناب است. براساس گزارش کمیسیون انرژی مجلس، در صورت انجام نشدن سرمایه گذاری در بخش نفت و گاز، کشور در سال های پیش رو با افت فشار گاز در میدان های خود و کاهش تولید و تهدید امنیت تامین پایدار انرژی برای کشور و قطع صادرات مواجه خواهد شد که می تواند برای کشور مخاطره آمیز باشد.
اهمیت ظرفیت پایدار تولید نفت و گاز و افزایش بهره وری انرژی به تازگی باعث شده است تا نمایندگان در نشست علنی مجلس در جریان بررسی بخش هزینه ای لایحه بودجه به آن ورود کنند، به نظر شما این اقدام تا چه اندازه برای بازار انرژی ایران سودمند است؟
این لایحه باید از ابعاد گوناگون بررسی شود تا نتایج آن نمایان شود، اما در جریان بررسی بخش هزینه ای لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ موضوع تاکید بر ظرفیت پایدار تولید نفت و گاز و افزایش بهره وری انرژی مورد توجه قرار گرفت و به تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی رسید. این مصوبه می تواند تا حد زیادی سودمند باشد، چرا که وزارت نفت می تواند با برنامه ریزی و ارائه راهکارهای مختلف جلوی هزینه های اضافی را بگیرد و از منابع در دسترس خود برای ارتقای زیرساخت های موجود برای افزایش تولید و صادرات نفت و گاز گام های موثری بردارد. این اقدام از جایی ضرورت پیدا می کند که کشور امسال با مشکل ناترازی گاز روبه رو بود و نتوانست برای صادرات برنامه ریزی درستی کند، از این رو باتوجه به تبصره های لایحه بودجه درمورد ذخیره گاز ، می توان از مشکلاتی که برای تامین گاز اتفاق افتاده بود تا حد زیادی جلوگیری کرد.
به این ترتیب می توان برپایه توان داخلی تمام فناوری های مربوط به بهبود زیرساخت های تولید نفت و گاز را بومی سازی کرد؟
به هر حال به نظر می رسد برنامه ریزی ها در راستای ارتقای فناوری و استفاده دانش داخلی در بهبود و بازسازی زیرساخت های موجود برای تولید نفت و گاز مطرح است. باید توجه کرد هرچقدر از دانش و فناوری بومی استفاده کنیم، باز به تجهیزات خارجی برای جبران کمبودهای موجود نیاز داریم،بنابراین باوجود محدودیت های ناشی از تحریم های غرب؛ این موضوع پیچیده تر می شود و می تواند مشکلات زیادی را برای بازار انرژی ما ایجاد کند.صادرات نفت ایران طی سال های گذشته به دلیل کاهش تولید نفت ناشی از تحریم ها و عدم سرمایه گذاری و فرسودگی زیرساخت ها کاهشی بوده و روند خوبی نداشته است. زمانی که سرمایه گذاری انجام نمی گیرد، زیرساخت ها فرسوده و تولید نفت دچار مشکل می شود و صادرات کاهش می یابد. زمانی که صادرات انرژی کاهش یابد، سهم شرکت ملی نفت از درآمدهای نفتی کم می شود و نمی تواند سرمایه گذاری مناسبی در صنایع نفت و گاز انجام بدهد. بنابراین برای افزایش ظرفیت تولید و بومی سازی فناوری بیش از هر چیز نیاز به جذب سرمایه داریم.
تنها توجه به تولید انرژی بدون در نظر گرفتن بازارها و مشتریان جدید برای نفت و گاز، کاری از پیش می برد؟
افزایش میزان تولید ارتباطی با صادرات ندارد، گرفتاری بخش صادرات مسئله تحریم ها است، اگر تحریم ها نبود به طورقطع توانایی افزایش چندین برابری صادرات وجود داشت. علت عدم صادرات نفت موضوع تولید نیست، افزایش تولید امری مهم و ضروری است، اما برای افزایش صادرات نیازمند رفع تحریم ها هستیم، بی شک تولید بالاتر لازم است، اما کافی نیست. اگر تحریم ها برداشته شود، در زمانی کوتاه میزان صادرات نیز افزایش می یابد. افزونی ظرفیت تولید در کشور، بستگی به میزان سرمایه گذاری در این بخش دارد. موضوع افزایش تولید زمانبر خواهد بود، اینکه از چه زمانی استارت برنامه های افزایش تولید نیز رقم خورده، در این موضوع اهمیت دارد. اکنون در شرایطی نیستیم که بتوانیم سرمایه گذاری زیادی را در این بخش داشته باشیم، از نظر مالی با مشکلاتی مواجهیم، در حوزه تکنولوژی نیز برای ورود تجهیزات مشکلاتی وجود دارد. کمابیش ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه برای صنعت نفت و گاز نیاز است تا تولید بیشتری را داشته باشیم و از کاهش تولید نیز جلوگیری شود. بخش خصوصی داخلی با مشکلات مالی مواجه است، حتی در تولیدات غیرنفتی نیز شاهد این مسئله هستیم که باید مشوق هایی برای جذب آنها انجام بگیرد، سرمایه گذار خارجی نیز به دلیل تحریم ها امکان ورود به این حوزه را نخواهند داشت و در این شرایط افزایش تولید سخت تر خواهد بود. وقتی نفت در بازارهای جهانی به فروش نمی رسد، طبیعی است که همه برنامه ها به هم می ریزد و به همین دلیل باید قبول کنیم که تحریم فروش نفت اقتصاد ایران را به شدت به چالش کشانده است. حتی به دلیل نبود زیرساخت و عدم ورود تکنولوژی و مشکلات تامین مالی گاهی نمی توانیم نفت را به فرآورده های نفتی تبدیل کنیم و بفروشیم. راه اندازی یک پالایشگاه، حدود 5 میلیارد دلار بودجه لازم دارد که دولت برای تامین این مقدار ارز دچار مشکل است. حتی اگر بتوانیم فرآورده های نفتی تولید کنیم، به دلیل قرار گرفتن در شرایط تحریم، امکان صادرات انرژی بسیار محدود است و به همین خاطر فکر کردن به انجام این کار اشتباه است و با واقعیت ها همخوان نیست. مشکل ما دقیقا نداشتن تعامل مثبت با نظام بین الملل است. به همین علت، در حالی که سایر کشورها تمایل زیادی به مراوده های اقتصادی و تجاری با ایران دارند، اما به سبب فضای سیاسی کشور، همیشه در تحریم هستیم و در نتیجه از حضور در عرصه تجارت بین الملل بازمی مانیم. ما چاره ای جز تعامل با دنیا نداریم. نفت موهبتی ارزشمند برای کشورهای نفتخیز است، از این رو امید است شرایط طوری رقم بخورد که ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم نفتخیز در خاورمیانه، بتواند در عرصه تجارت جهانی نقش مطلوبی ایفا کند.
در بودجه ۱۴۰۲ برای درآمدهای نفتی روی بشکه ای ۷۵ تا ۸۵ دلار حساب شده است. برخی معتقدند تخمین های اشتباه از قیمت نفت می تواند منجر به کسری بودجه شود. نظر شما درمورد احتمال کسر بودجه ناشی از بهای نفت چیست؟
در گذشته نیز برای بستن بودجه، نرخ نفت کارشناسی می شد و کارشناسان یک عدد معین برای آن در نظر می گرفتند، از این رو تخمین زدن نرخ نفت اتفاق جدیدی نیست. اگر در نهایت، کشور نتوانست به اعداد تقریبی برای فروش نفت دست پیدا کند، سراغ متمم بودجه می رود و اگر به نتیجه نرسید، بخشی از برنامه های توسعه ای را حذف می کند تا با کسری بودجه مواجه نشود. ما چند سال متوالی سهم ناچیزی در بازار جهانی نفت داشتیم و تبعات منفی آن را هم تجربه کردیم. حالا که قرار بر افزایش فروش نفت ایران شده است، می توانیم با ورودی جدی تر به بحث میعانات نفتی، این امکان را برای خود به وجود بیاوریم که در بحث صادرات موفق باشیم. اگر چنین کاری جدی گرفته شود، شک نداشته باشید که تاثیری شگفت انگیز در عرصه صادرات و در نتیجه توسعه اقتصادی خواهد گذاشت، همچنین در دورانی که تحریم های اعمال شده از جانب امریکا و غرب، فضای نفتی ایران را با دشواری های زیادی مواجه ساخته بود، شرکت هایی ایجاد شدند که امور نفتی را انجام می دادند. دولت باید با تزریق منابع مالی شرایطی را به وجود بیاورد تا آنها همچنان بتوانند به فعالیت های خود ادامه دهند.
آیا پیش بینی دولت از درآمدهای نفتی سال آینده محقق می شود؟
باتوجه به اتفاقات اخیری که حوزه انرژی در دنیا به وجود آورده است، تخمین نرخ ۷۵ تا ۸۵ دلار برای هر بشکه نفت دور از واقعیت نیست، اما به شرط اینکه مجبور نشویم نفت را با تخفیف های زیادی به کشورهای طرف قرارداد بفروشیم، چرا که در سال های اخیر تحریم های نفتی کشور را مجبور به این اقدام کرده است. ایران در شرایط کنونی به دلیل تنگ شدن حلقه تحریم ها برای فروش نفت با مشکلاتی از جمله نقل و انتقالات مالی روبه رو است.ژ از این رو راهی برای دور زدن یا کاهش فشار این حلقه موردنیاز است. کشور برای دور زدن تحریم ها مجبور است یک سری از هزینه های سیاسی را متقبل شود. بنابراین، اگر تحریم ها نباشد و اوضاع سیاسی و روابط بین الملل طبق روال مساعدی پیش رود، این قیمت هایی که دولت برای فروش نفت برنامه ریزی کرده، اعداد مناسبی است.
سخن پایانی
صادرات نفت ایران به کشورهای دیگر باعث کاهش قیمت ها می شود. ایران سومین ذخایر نفتی دنیا را دارد و به راحتی می تواند ظرفیت تولید روزانه خود را بالا ببرد و به بیش از ۳ میلیون بشکه نفت خام در روز برساند؛ اتفاقی که به برنامه ریزی و استفاده از دانش روز نیاز دارد.از طرفی، تحریم ها و اعمال فشارهایی که بر ایران تحمیل شده، امکان سرمایه گذاری و توسعه بالادستی را از ما گرفته، به این معنی که متناسب با ذخایری که در اختیارمان است، نتوانسته ایم ظرفیت تولید را برای کشور ایجاد کنیم، همچنین در بخش مصرف قادر نبودیم، فناوری و سرمایه موردنیاز را جذب کنیم تا در راستای کاهش و بهینه سازی مصرف انرژی گام برداریم، حتی این ظرفیتی که در حال حاضر وجود دارد، در ارتباط با نفت خام، بیهوده مانده است.ایران می تواند با کاهش نفت روسیه به امنیت بازار جهانی کمک کند. کارشناسان می گویند ایران قادر است روزانه بیش از یک میلیون بشکه نفت صادر کند. طی چند ماه آینده، ایران به احتمال زیاد می تواند بر تولید روزانه نفت خود اضافه کند و به تولید روزانه ۳ . ۸ میلیون بشکه برسد.ورود مجدد نفت ایران به بازار، بخشی از این کمبود را جبران می کند و باعث خنثی شدن اثر کاهش تولیدات روسیه می شود. در صورت تسهیل تحریم ها، ایران می تواند به یک تامین کننده مهم انرژی تبدیل شود، اگرچه بازگشت به بازار، یک شبه اتفاق نخواهد افتاد.
