صنعت کفش را دست‌کم نگیریم
در روزگاری که در نتیجه تحریم‌ها، حفظ منابع اشتغال و درآمد داخلی از نان شب واجب‌تر است، نگاه ویژه به ظرفیت‌هایی مانند صنعت کفش که دارای قدمت و زیرساخت‌های بالقوه است با کمترین حمایت‌ها، نه‌تنها زمینه اشتغال و چرخش چرخ تولید را به سهل‌ترین نوع ممکن فراهم خواهد کرد، بلکه می‌تواند از ابزارهای تحقق رویای دیرینه صادرات غیرنفتی باشد.
بدون شک صنایع کوچکی مانند صنعت کفش می توانند با سرمایه های حتی چند میلیونی در کارگاه های کوچک، اتفاقات بزرگی را رقم بزنند؛ امری که تحقق آن نیازمند توجه و حمایت های حداقلی به ویژه ازسوی نهادهای دولتی و اجرایی و البته حل مشکلات عدیده این صنعت با صرف هزینه های بسیار کم است که منافع بسیاری را به دنبال خواهد داشت. صنعت کفش یکی از صنایع ارزآور و اشتغالزا در کشور به شمار می رود. این صنعت ظرفیت های بالقوه فراوانی دارد که بخشی از آن با همت تولیدکنندگان و فعالان صنعت به منصه ظهور رسیده و بخش اعظم آن آماده است تا با توجه و حمایت مسئولان بالفعل شود.
صنعت کیف، کفش و چرم کشور نیز همچون دیگر صنایع، سال گذشته را با مشکلات فراوانی پشت سر گذاشت. در همین باره صمت با افشین شادی مهر، کارشناس صنعت چرم و کفش به گفت وگو نشسته و نظرشان را جویا شده است. افشین شادی مهر سابقه ۲۸ ساله فعالیت تخصصی در این صنعت را دارد و به واسطه حضور و ارتباط مستقیم با فعالان این حوزه و فعالیت مستقیم در این صنعت از نزدیک با مشکلات و چالش هایی که صنعت کیف، کفش و چرم با آن دست به گریبان است، آشناست.
سال ۱۴۰۱ چگونه بر صنعت کفش گذشت و این صنعت با چه چالش ها و مشکلاتی در بخش های گوناگون مواجه بود؟
در سال گذشته شاهد تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی بودیم که تاثیر مستقیم بر تمام صنایع، از جمله صنعت چرم و کفش کشور گذاشت. افزایش چندباره نرخ ارز یکی از معضلاتی بود که صنایع را به چالش کشید و تولیدکنندگان، خریداران و فروشندگان را با مشکلات فراوان روبه رو کرد. در صنعت کیف و کفش دو بازار مهم و عمده در طول سال برای فروش داریم؛ یکی مدرسه بازار و دیگری بازار شب عید. در سال گذشته یکسری تحولات اجتماعی باعث شد مدرسه بازار نداشته باشیم و حتی برخی بازارها با تعطیلی روبه رو شد و بازار شب عید نیز به دلیل افزایش جهشی نرخ دلار که بر قیمت تمام شده محصول نهایی تاثیر داشت، از دست رفت و این افزایش قیمت منجر به نارضایتی خریداران، فروشندگان و مصرف کنندگان شد. البته تا حدودی در روزهای پایانی سال بازار فروش بهتر شد. علاوه بر آن، صنعت کفش در سال گذشته درگیر مشکلات متعدد مالیاتی، بیمه و موارد گمرکی بود. این وضعیت در نهایت منجر به نارضایتی فعالان صنعت در بخش های گوناگون شد و آسیب زیادی به صنعت وارد کرد. در کل می توان این گونه اذعان کرد که سال ۱۴۰۱ سالی سخت برای صنعت کیف و کفش و چرم کشور بود. از پای انسان به عنوان قلب دوم نام برده می شود، چراکه به نوعی با تمام اندام های بدن در ارتباط است، پس اگر کفش مورداستفاده برای پا مناسب نباشد به تمام بدن آسیب می رساند. کفش از سه قسمت زیره، رویه و قالب ماهیچه تهیه شده است. قالب ماهیچه از همه اجزای کفش مهم تر است، بعد از آن زیره و بعد رویه کفش که در نهایت مدل های مختلفی را شامل می شود. کفشی که با چرم طبیعی تولید شده باشد یکی از بهترین انواع کفش است، چراکه موجب تنفس پا در کفش می شود، اما متاسفانه چون کفش چرمی گرانقیمت است از آن استفاده نمی کنیم و کار رسانه ای فرهنگی هم در این زمینه انجام نمی شود. صداوسیما و دولت هم روی این موضوع که پا قلب دوم است و استفاده از کفش چقدر در سلامت جسم موثر است، متمرکز نیستند و صنعت هم توان مالی و بودجه کافی برای این اطلاع رسانی را ندارد. این در حالی است که در کشورهایی مانند ترکیه و کره جنوبی این موضوع بسیار موردتوجه است.
آیا این صنعت به اهداف پیش بینی شده خود برای سال ۱۴۰۱ رسید؟
در سال گذشته در برخی بخش ها صنعت کیف، کفش و چرم به اهداف از پیش تعیین شده خود رسید. به عنوان نمونه در بخش نمایشگاهی چه در داخل و چه در خارج، بخش زیادی از اهداف مدنظر فعالان این صنعت محقق شد. برگزاری نمایشگاه بعد از چند سال درگیری با ویروس کرونا یک تحول بود و شاهد بودیم که سال گذشته تمام نمایشگاه های مرتبط با صنعت کیف، کفش و چرم برگزار شد. البته به دلیل افزایش قیمت ارز بسیاری از صنعتگران ما موفق به شرکت در نمایشگاه های خارجی نشدند. واقعیت این است که تولیدکنندگان صنعت کفش در سال گذشته با چنگ و دندان به تولید ادامه دادند. آنها با تعصب و عشقی که به این حرفه دارند توانستند در این شرایط سخت، هم نیروهای انسانی خود را حفظ کنند و هم مانع از تعطیلی واحدهای خود شوند. البته ظرفیت تولید کاهش بسیار زیادی داشت. اهالی بزرگ صنعت چرم و کفش حتی در مواردی از سود خود هم گذشتند، اما نگذاشتند کار به تعطیلی واحدهای تولیدی برسد. چون آموزش آکادمیک در این صنعت کم است همه دانسته ها به صورت سنتی و خانوادگی انتقال پیدا کرده و کسانی که در صنعت کیف، کفش و چرم فعالیت می کنند، از دو تا سه نسل گذشته شان در این صنعت فعالیت کرده اند و نسبت به آن تعصب دارند. متاسفانه صنعت کفش در تحقق اهداف صادراتی خود در سال گذشته موفق نبود. دلیل عمده این مسئله به نوسانات شدید نرخ ارز برمی گردد که قراردادها را تحت تاثیر قرار داد و مانع ارزآوری در این بخش شد.
به گفته شما، صنعت کفش در سال ۱۴۰۱ افت تولید داشته است. در کل این صنعت در سال ۱۴۰۱ چه میزان تولید، فروش و صادرات داشته و در این بخش ها با چه فرصت ها و تهدیدهایی مواجه بوده است؟
در این صنعت هم مانند سایر صنایع، آمار و اطلاعات دقیق و موثقی از میزان تولید، فروش و صادرات نداریم، با این حال براساس اطلاعات برگرفته از مصاحبه ها و گفتمان ها با مسئولان صنعت کفش، تولید در سال گذشته حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ میلیون جفت بود، اما باتوجه به اینکه فعالان این بخش اعلام می کنند ظرفیت خود را حدود ۳۰ درصد کاهش داده اند بین ۱۶۰ تا ۱۴۰ میلیون جفت تولید داشته اند که بیشتر آن در داخل کشور به فروش رفته است. صادرات کفش در نیمه نخست سال گذشته به نسبت خوب و رضایت بخش بود، اما در نیمه دوم به دلیل تحولات اجتماعی و سیاسی و نوسان نرخ ارز، قراردادهای زیادی در این بخش بسته نشد. فرصت های بسیار خوبی در بخش صادرات داشتیم، اما مشکلات ما را از اهداف دور کرد.
در این سال، قیمت مواد اولیه چه میزان افزایش پیدا کرد و چه عواملی بیشترین تاثیر را بر تامین مواد اولیه داشتند؟
سال گذشته شاهد آزمون وخطاهایی ازسوی متولیان بخش صنعت بوده ایم که تولیدکنندگان و واردکنندگان را به چالش کشید. حدود ۳۰ درصد مواد اولیه موردنیاز صنعت کفش از خارج کشور تامین می شود و مابقی آن در داخل قابل تامین است. آزمون و خطاهای متولیان از یک سو و نوسانات نرخ ارز از سوی دیگر، فعالیت های این بخش را با مشکلاتی مواجه کرد و ما تاثیر آن را به وضوح در بخش های مختلف صنعت کفش شاهد بوده ایم. این عوامل سبب شد تجار در این بخش عقب نشینی کنند. عقب نشینی تجار منجر به افت موجودی مواد اولیه کفش در انبارها شد و تولید را تحت تاثیر قرار داد و تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه متحمل هزینه ها و صرف زمان بیشتر و حتی در مواردی متضرر شدند. در نهایت اینکه در آینده با تورم بالایی در صنعت کفش مواجه خواهیم بود که هشدار آن را به دولت و مجلس داده ایم. در سال ۱۴۰۲ صنعت کفش با بحران بزرگی روبه روست و حدود ۵۰ درصد افزایش قیمت خواهد داشت و از آنجا که قدرت خرید مصرف کننده نیز کاهش پیدا کرده، میزان تولید کاهش چشمگیری خواهد داشت و صنعت کفش نه تنها به برنامه های توسعه ای خود نخواهد رسید که از روند فعلی نیز باز خواهد ماند. یکی از برنامه های مهم صنعت کفش صادرات ۸۰۰ میلیون جفت با بالاترین میزان ارزآوری است. این صرفا یک ادعا نیست، بلکه در چند سال آینده این اتفاق خواهد افتاد و نهایت تلاش ما فعالان صنعت کفش تحقق این هدف است. در این بخش، انجمن ها و تشکل های مربوط هم فعالیت های زیادی انجام داده اند. انتظار ما این است که در تصمیم گیری های نهادهای مربوطه از فعالان صنعت کفش نیز نظرخواهی شود. دستورالعمل های ناگهانی که به سرعت هم لغو می شوند، اثرات منفی بسیار زیادی بر بخش تولید و صنعت می گذارد. بخش عمده سرمایه را در هر صنعتی، از جمله صنعت کفش تجار می آورند و چون برای تجار سود و زیان در اولویت است آنها باید به سودآوری معاملات خود اطمینان داشته باشند. زمانی که دستورالعملی زیان تجار را به دنبال داشته باشد، آنها از دور فعالیت خارج می شوند که قطعا برای صنعت آسیب رسان است. باید ازسوی نهادهای متولی مشوق هایی برای سرمایه گذاری تعریف شود تا در این بخش با خلأ مواجه نشویم و تجار ما برای ادامه فعالیت انگیزه پیدا کنند.
صنعت کفش در سال ۱۴۰۱ در بخش های گوناگون از نوسانات نرخ ارز چه میزان متاثر بود؟
به اعتقاد فعالان صنعت کفش، نرخ ارز در هر سطحی باشد به اندازه نوسان نرخ ارز آسیب رسان نیست؛ یعنی نوسانات نرخ ارز برای تولید و صنعت بسیار مشکل ساز است. در سال گذشته شاهد نوسانات مداوم نرخ ارز بوده ایم که نمی گذاشت بازار تمرکز و استراتژی داشته باشد تا براساس آن بتواند بازاریابی کند و رونق یابد. قواعد اقتصادی مشخص است؛ وقتی مواد اولیه با نرخ ارز مشخصی وارد می شود، با سود مشخصی عرضه خواهد شد. در این میان، اگر نرخ خرید مواد اولیه بالاتر از نرخ ارز در زمان عرضه مواد به تولیدکنندگان داخل باشد، واردکننده متضرر خواهد شد و بازار به هم می ریزد، چون در فعالیت اقتصادی سود تعیین کننده است و کسی برای ضرر تجارت نمی کند. تمام انتظار ما صنعتگران این است که نرخ ارز ثابت بماند. وقتی به عنوان نمونه نرخ ارز برای دو سال ثابت بماند، هم تکلیف واردکننده مشخص است هم تولیدکننده. در شرایطی که شاهد بالا و پایین رفتن نرخ ارز و بی ثباتی مکرر هستیم، تاجر از ترس اینکه متحمل زیان خواهد شد از ادامه فعالیت دست می کشد و در ادامه شاهد کمبود مواد اولیه خواهیم بود که بر روند تولید تاثیر خواهد گذاشت و منجر به کاهش ظرفیت تولید می شود و علاوه بر افزایش قیمت تمام شده تقاضا را در بازار تحت تاثیر قرار خواهد داد.
صنعت کفش برای سال ۱۴۰۲ برنامه ها و استراتژی های کلانی را دنبال می کند؟
همان طور که اشاره کردم، برنامه کلانی که صنعت کیف، کفش و چرم دنبال می کند تحقق صادرات ۸۰۰ میلیون جفتی است. این یک برنامه ۳ تا ۵ ساله قبل از کرونا بود. نوسانات نرخ ارز، تحولات سیاسی و اجتماعی، قوانین آزمون وخطایی، دستورالعمل های ناگهانی، مشکلات گمرکی و مالیاتی و... از جمله معضلاتی بود که در مسیر فعالیت صنعت کیف، کفش و چرم موانع جدی ایجاد و ما را از اهداف اصلی و کلان مان دور کرد. متولیان امر، از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت بدون نظرخواهی از فعالان صنعت درباره آن تصمیماتی می گیرند، در ادامه تشکل های صنف با تصمیم گیران وارد چالش می شوند و زمان و فرصت های زیادی از تولید و صنعت کشور در این کشمکش ها از بین می رود. تلاش فعالان صنعت کفش واقعا قابل توجه بوده و بسیاری از این برندها توانسته اند جانشین برندهای خارجی شوند و جایگاه خالی برندهای خارجی را در ایران پر و اعتماد مشتریان برندهای خاص را به خود جذب کنند. در سال ۱۴۰۲ خانواده صنعت کفش با هم هم پیمان شده اند که در راستای صادرات ۸۰۰ میلیون جفتی گام بردارند. در کل کشور از شهرهای گوناگون از اصفهان و مشهد و تبریز و همدان گرفته تا هیدج و قم و تهران و اسلامشهر و... همه با هم هدف شان این است که در راستای تحقق این هدف گام بردارند. در تمام نشست هایی که با مسئولان و متولیان امر و نمایندگان مجلس هم داشتیم ضمن اشاره به این هدف این خواهش را از آنها داشته ایم که فقط و فقط به تولیدکنندگان و صنعتگران صنعت کفش و چرم و کیف که مالیات هم می پردازند، احترام بگذارند. صنعت کفش، صنعت بسیار غنی است که هم ارزش افزوده ایجاد می کند و هم اشتغالزایی قابل توجهی دارد و اگر قدری به این صنعت بها بدهند تاثیر اقتصادی بسیار زیادی خواهد داشت. بها دادن به این صنعت یعنی صنعتگر و تولیدکننده فعال و تاجر این بخش در پیچ وخم های اداری و قوانین و دستورالعمل ها گرفتار نشوند و پشت درهای بسته وزارت صمت، بیمه و مالیات نایستند. در کشورهای پیشرفته دنیا، کارشناسان از صنعتگران حمایت می کنند و سراغ آنها می روند تا کاری در مسیر تسهیل فعالیت آنها انجام دهند. اگر موانع از مسیر فعالیت صنعت کفش برداشته شود ما این نوید را می دهیم که در بشکه های نفت را ببندیم و با ارزآوری صنعت کفش بودجه کشور را تامین کنیم و نرخ بیکاری را پایین آوریم. این کار شدنی است و غیرممکن نیست؛ فقط حمایت و همراهی دولت و متولیان امر را می خواهد و باید نگاه ها به این صنعت حمایتگرایانه باشد تا به موفقیت برسد.
صنعت کیف، کفش و چرم صنعتی درآمدزاست و به دنبال سود صرف نیست و فعالان آن با عشق کار می کنند، چون این صنعت، صنعتی خانوادگی است و می خواهند این صنعت زنده بماند و رونق یابد. مسئولان امر باید راه را هموار کنند. به عنوان نمونه در بحث پیمان ارزی راه را برای تجار این بخش هموار کنند، اما متاسفانه در حال حاضر این گونه نیست و تولیدکننده و فعال صنعتی ما در بخش های گوناگون با دشواری های زیادی مواجه است. حدود ۳۰ درصد مواد اولیه و ماشین آلات صنعت کفش وارداتی است و اگر دولت گوشه چشمی به این صنعت داشته و جایگاهی برای آن قائل باشد، صنعت کفش جای فروش نفت را خواهد گرفت. این برنامه کلان ما در صنعت کفش است و هم پیمان شده ایم که آن را محقق کنیم تا ضمن ایجاد اشتغال و ارزش افزوده، کفش ایران را هم به عنوان یک صنعت پیشرو به دنیا معرفی کنیم.
چه پیش بینی از وضعیت صنعت کیف، کفش و چرم در سال جاری دارید؟
سال ۱۴۰۲ سال بسیار سختی برای صنعت کیف، کفش و چرم خواهد بود. این سال می تواند سالی بحرانی، اما خوب باشد؛ یعنی افرادی می توانند در شرایط بحرانی رشد کنند که تهدیدها را تبدیل به فرصت کنند. این یک الگو است که قصد داریم در صنعت از آن استفاده کنیم و بحرانی که در سال جاری گریبانگیر صنعت کفش است را به فرصتی برای این صنعت تبدیل کنیم. بحران فقط مختص ایران نیست و کشورهای زیادی درگیر بحران هستند؛ مهم این است که از این تهدیدها فرصت بسازیم. اینکه هزینه حمل ونقل در جهان گران شده یک بحران است، اما ما می توانیم به عنوان یک فرصت از آن استفاده و نیاز ۶۰۰ میلیون نفر جمعیت کشورهای همسایه را تامین کنیم. انتظار داریم قوای سه گانه نگاه خود را به صنعت کفش تغییر دهند و به این صنعت توجه کنند تا به ارزش نهفته خود برسد. در بخشی از نقل وانتقالات مالی می توان به این صنعت کمک کرد تا در صادرات قوی تر وارد شود و مهم تر از همه احترام به تولیدکننده است. تولیدکننده ما نباید به خاطر گرفتاری های گوناگون از مالیات گرفته تا بیمه و اداره کار و... کار را تعطیل کند.
