همچنان برای کنترل نرخ ارز «برنامه» داریم!
عاطفه خسروی-سردبیر
قیمت دلار به کانال ۴ ۹ هزار تومان رسیده و بانک مرکزی همچنان در حال اجرای سیاست های جدید برای کنترل نرخ ارز است!نرخ ارز این روزها به مشکلی جدی برای اقتصاد بدل شده و حتی می توان از آن به عنوان بحرانی برای اقتصاد یاد کرد.مشکل به حدی جدی است و با اوضاعی غیرقابل مهار مواجهیم که به گفته برخی کارشناسان این مسئله دلیل یا توجیه اقتصادی ندارد. حتی برخی از معامله گران بازار، از اصلاح «ورود قیمت ها به تونل وحشت» صحبت می کنند. منظور آنها از تونل وحشت، حرکت شارپی دلار در کانال ۴۵ تا ۵۰ هزار تومان است. از دید آنها چون دلار با رشد سریع قیمتی در سطوح جدید مواجع بوده، فرصت و امکان زیرسازی نداشته و همین امر می تواند آثار ناخوشایندی برای اقتصاد داشته باشد.
قیمت دلار که در روز پایانی معاملات هفته گذشته به کانال قیمتی ۴۷ هزار تومانی نفوذ کرده بود، در معاملات روز گذشته به کانال ۴ ۹ هزار تومان هم رسید. افزایش روزانه نرخ ارز در حالی اتفاق می افتد که رئیس جدید بانک مرکزی چشم انداز بازار ارز را کاهشی می بیند. البته رئیس بانک مرکزی تنها کسی نیست که چشم انداز بازار ارز را کاهشی می بیند؛ بسیاری دیگر از دست اندرکاران دولت نیز بارها وعده کاهش نرخ دلار را داده اند و از نبود مشکل در ذخایر ارزی سخن گفته اند. اما به نظر می رسد بازار ارز دیگر توجه ای به وعده ها و خبردرمانی دولت نمی کند و با ردیابی واقعیت های موجود، حرکت می کند.کارشناسان دو مولفه اقتصادی و سیاسی را از مهم ترین عوامل اثرگذار بر بازار ارز می دانند. بسیاری دیگر بر مشکل کسری جدی بودجه تاکید دارند و معتقدند تا اراده ای برای کاهش هزینه ها وجود نداشته باشد و در کنار آن، با برنامه ریزی مدون از شتاب رشد نقدینگی کاسته و گامی در راستای کنترل نرخ تورم برداشته نشود، نمی توان انتظار مدیریت نرخ ارز را داشت. این شروط در حالی عنوان می شود که حجم نقدینگی از ۶۰۰۰ هزار میلیارد تومان هم گذشته و تورم هم همچنان در مسیر صعودی قرار دارد.کسری بودجه ۱۴۰۱ و سیاست های انبساطی پولی و مالی در جهت جبران کسری، حجم نقدینگی را با افزایش قابل تاملی مواجه کرده است. بسیاری این حجم نقدینگی و شرایط مبهم اقتصادی کشور در کنار به بن بست رسیدن مذاکرات برجام را از اصلی ترین عوامل رشد چشمگیر دلار در ماه های اخیر می دانند. حتی برخی پا را فراتر گذاشته و هشدار می دهند چناچه دولت نتواند راه حلی مناسب برای کنترل نقدینگی پیدا و اعمال کند، باید منتظر یک فاجعه اقتصادی باشیم؛ فاجعه ای که آثار اصلی آن را در سال آینده لمس خواهیم کرد.روند نابسامان شاخص های کلان تاثیرگذار بر اقتصاد درحالی ادامه دارد که برخی از کارشناسان معتقدند نمی توان عدم مدیریت بازار را تنها بر گردن بانک مرکزی انداخت، زیرا ورود بانک مرکزی، آخرین راهکار مدیریت بازار ارز است. در مقابل گروهی دیگر که نقش بانک مرکزی در کنترل نرخ ارز را دارای اهمیت بیشتری می دانند، وظایف دیگری را برای این نهاد بازارساز متصور هستند. به باور این گروه، بانک مرکزی همچنان می تواند و باید در بخش های مصارف خدماتی مانند فروش ارز با کارت ملی، ارز مسافرتی، هزینه های دفاتر و شرکت های نمایندگی در خارج از کشور، هزینه های تراستی و نقل وانتقال ارزی، به طور قابل ملاحظه ای اثرگذار باشد.حتی در صورت پذیرش این نظر باز می توان انتقاداتی به برخی از تصمیم های بانک مرکزی برای کنترل بازار و نرخ ارز وارد کرد. به عنوان نمونه بسیاری از تحلیلگران بازار، از سیاست فروش ارز با کارت ملی انتقاد کرده و معتقد بودند این سیاست دخالت مستقیم بانک مرکزی در بازار ارز بود و تنها دلالی و واسطه گری را تشدید کرد.نیمه بهمن نیز بانک مرکزی اقدام به راه اندازی سامانه جدیدی به نام سامانه «ناخدا» کرد؛ با این هدف که لنگر دلار در بازار آزاد کشیده شود. به باور موسسان این سامانه، تجمیع همه مبادلات ارزی در یک سامانه واحد تحت نظر بانک مرکزی از مهم ترین اهداف راه اندازی این سامانه است، موضوعی که بررسی ابعاد مختلف آن ضرورت راه اندازی چنین سامانه و نظارتی را به درستی نشان می دهد. فرزین رئیس کل بانک مرکزی نیز هدف از راه اندازی سامانه ناخدا را کاهش دلالی و سوداگری در بازار ارز خواند؛ اهدافی که امروز تحقق آن باتوجه به روند افزایشی نرخ ارز با ابهاماتی همراه است.
گذشته از دلایل افزایش نرخ ارز و راه های شعاری و تئوری کاهش آن، یک سوال اساسی وجود دارد و اینکه چرا دولت احساس بحران نمی کند؟ چرا هیچ کس برای کنترل روند افزایشی نرخ ارز کاری عملیاتی و ملموس نمی کند؟ مگر مسئولان اولویتی مهم تر از سفره مردم دارند؟
