طیف رنگارنگ گیاهان‌دارویی در ایران
نسرین قوامی-معاون فناوری مرکز رشد پژوهشکده گیاهان دارویی
نسرین قوامی-معاون فناوری مرکز رشد پژوهشکده گیاهان دارویی
چند سالی می شود که شرکت های دانش بنیان هسته اصلی اقتصاد مقاومتی در کشور به حساب می آیند. در واقع آنها به عنوان یکی از پایه های اقتصاد دانش بنیان شناخته می شوند؛ به گونه ای که در برنامه ششم توسعه هم توجه زیادی به توسعه آنها شده است. گفتنی است، این اکوسیستم در جایگاه یکی از پایه های رشد اقتصادی به شمار می رود و توسعه آن، راهبردی صحیح در برون رفت اقتصاد کشور از بیماری است. همچنین، باتوجه به اینکه شعار امسال با محوریت دانش بنیان بیان شده، امید است که هجوم توجه ها تنها منوط به امسال نباشد و نباید تنها به ظاهر امر توجه داشت. متاسفانه بیشتر سازمان ها و مراکز تولیدی تنها عنوان دانش بنیانی را یدک می کشند و برخی شرکت ها فعالیت شان تنها در حد همان ایده اولیه باقی می ماند. به طورمعمول آنها تنها خواهان استفاده از امتیاز دانش بنیانی هستند و هدفی برای ماندگاری در آینده ندارند، به همین دلیل تا حدی که پیش می روند، دست از کار می کشند. این روال کمکی به اقتصاد دانش بنیان نمی کند، البته ناگفته نماند که شامل حال همه شرکت ها هم نمی شود.از آنجایی که یکی از معضلات اصلی در تجاری سازی گیاهان دارویی بسته بندی است، توسعه فناوری در حوزه بسته بندی گیاهان دارویی، می تواند مشکلات صادرات را تا حد زیادی رفع کند. برای مثال، گیاه زعفران هرساله به میزان زیادی صادر و بیشتر فله ای و بدون بسته بندی استاندارد ارسال می شود. این گیاه از سوی کشورهای خریدار با بسته بندی مناسب، برند خاص و با نام آن کشور صادر می شود و سهم ایران تنها در حد خام فروشی است. دانش بنیان ها می توانند در این زمینه فعال باشند، به شرطی که هدف و ایده آنها به درستی تعریف شده باشد.
برای توسعه فناوری در حوزه بسته بندی نیاز است، روش های گوناگون در این حوزه شناخته شود. اینکه بدانیم، در حال حاضر در دنیا روش های نوین و درست بسته بندی چیست؟ افزون بر آن نیاز است که روی ترویج فرهنگ بسته بندی هم کار کنیم، چرا که توسعه روش های فناوری در بسته بندی، به نگرش صحیح نیاز دارد و ناگفته نماند که پیشرفت هایی هم در این زمینه حاصل شده است. داشتن بانک اطلاعاتی کمک زیادی به تجاری سازی گیاهان دارویی می کند، در واقع طراحی این بانک اطلاعاتی می تواند کارساز باشد، چرا که امتحانش را در دنیا پس داده است. مهم ترین موضوعی که در فناوری بسته بندی مطرح می شود، تعیین استانداردهای بسته بندی است که می تواند کمک شایانی به دانش بنیان ها باشد. خوب است آنها براساس استانداردهای بین المللی فعالیت کنند که به صادرات محصولات کمک زیادی می کند.همچنین ارتباط با مراکز بین المللی فعال در زمینه توسعه روش های بسته بندی هم، می تواند دیگر راهکار توسعه بخش در این زمینه باشد. ایران ظرفیت بسیار بالایی در تولید گیاهان دارویی دارد. همچنین، تعداد زیادی از گیاهان دارویی در کشور کشت می شوند که بومی و انحصاری ایران هستند و در هیچ اقلیم دیگری دیده نمی شوند. خوشبختانه در هر استانی چنین وضعیتی دیده می شود، چرا که تنوع اقلیمی ایران موجب شده است، انواع گونه های سازگاری یافته با مناطق سردسیر و گرمسیر در کشور رشد و نمو کنند. بنابراین، معضل خاصی در منابع احساس نمی شود و خوشبختانه در بیشتر کشورها تمایل به کشت گیاهان دارویی دیده می شود. به اعتقاد من، استان هایی نظیر کهگیلویه و بویراحمد، سیستان و بلوچستان یا لرستان و دیگر استان های همجوار، ظرفیت بکر و دست نخورده زیادی دارند که می توانند زمینه مناسبی را برای توسعه کشت گیاهان دارویی فراهم کنند.یکی دیگر از راهکارهایی که می تواند منجر به تجاری سازی گیاهان دارویی با توان دانش بنیان ها شود، حذف قوانین دست وپاگیر در مراکز رشد است. باتوجه به ظرفیت های گفته شده، ایران می تواند انحصار گیاهان دارویی را در جهان به دست بگیرد، اما باید توجه داشت که راه شرکت های دانش بنیان به خام فروشی نیفتد تا فرآوری های مناسبی انجام شوند. گفتنی است، در زمینه عصاره و اسانس راه های نرفته زیادی در پیش داریم که توسعه آنها، یکی از اقدامات رهایی بخش از اقتصاد نفتی است.
