پایان سلطه دلار!

نرخ دلار در بازارهای جهانی دوباره اوج گرفته و همین امر موجب نگرانی بسیاری از اقتصادهای بزرگ دنیا از جمله چین شده است. سال ‌ هاست دولت چین با پایین نگه ‌ داشتن تعمدی ارزش یوان سعی در ورود این ارز به بازارهای تجارت جهانی دارد. پول امریکایی در بازارهای جهان آنچنان قدرتمند است که به سیستم مالی جهانی ورود کرده و توانسته به ‌ عنوان سلاحی علیه اقتصاد کشورها، عمل کند. بر همین اساس دولت ‌ های مختلف از جمله چین، روسیه و حتی اتحادیه اروپا به آزمایش گزینه ‌ های جایگزین دلار در مراودات مالی خود روی آوردند.

نگرانی بسیاری از کشورها از تسلط دلار امریکا بر نظام مالی جهانی و توانایی امریکا در تبدیل دلار به سلاحی به ‌ نفع خود، این کشورها را مجبور به آزمایش جایگزین ‌ های دیگری برای محدود کردن سلطه دلار کرده است. یکی از کشورهایی که قصد دلارزدایی از مبادلات تجاری خود را دارد، ایران است، اما جدی ‌ ترین دلارزدایی از معاملات در واکنش به جنگ روسیه با اوکراین رخ داد، زیرا ایالات ‌ متحده و سایر کشورهای غربی در واکنش به این جنگ، تحریم ‌ های اقتصادی را علیه روسیه اعمال کردند، اما در روی دیگر سکه روس ‌ ها هم بیکار ننشستند و با دولت چین برای کاهش وابستگی به دلار و ایجاد همکاری بین سیستم ‌ های مالی خود همکاری کردند. دلارزدایی در حال ‌ حاضر به هدفی فراگیر بین کشورهای مختلف جهان تبدیل ‌ شده؛ به ‌ طوری ‌ که حتی پاکستان نیز جزو پیشگامان این امر با عقد پیمان ‌ های پولی اقدام به دلارزدایی از مبادلات خود کرد.

همچنین در ماه ‌ های اخیر، برزیل و آرژانتین درباره ایجاد یک ارز مشترک برای دو اقتصاد بزرگ امریکای جنوبی گفت ‌ وگو کرده ‌ اند. برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی از جمله سنگاپور هم تلاش ‌ هایی برای دلارزدایی از مبادلات تجاری خود انجام دادند. هند نیز که به ‌ تازگی به جمع اقتصادهای برتر جهان پیوسته، تمایل دارد مبادلاتش را با روپیه انجام دهد؛ از همین رو امارات متحده عربی و هند در حال مذاکره برای استفاده از روپیه برای تجارت کالاهای غیرنفتی، در فاصله دور از دلار هستند.ایران نیز به ‌ دلیل اعمال تحریم ‌ های ظالمانه از قافله کشورهای در حال دلارزادیی عقب نمانده و باتوجه به مشکلات به ‌ وجود آمده برای صادرات نفت در اثر اعمال تحریم ‌ ها، ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به ‌ طور محسوس و چشمگیر در اقتصاد خود را نشان می ‌ دهد؛ لازم به ذکر است همچنان این مقدار ارزآوری غیرنفتی برای کشوری به ‌ وسعت ایران رقمی بسیارناچیز است.با اعمال بیشتر تحریم ‌ ها و عضو نبودن ایران در Fatf ، ارز حاصل از صادرات نفتی و غیرنفتی نیز جوابگوی نیازهای مبادلات تجاری کشور نبود؛ بنابراین ایران نظیر سایر کشورهای جهان در دوران بحران مالی سال ۲۰۰۷ باید به پیمان پولی دوجانبه با کشورهای همسو می ‌ پیوست.یکی از نقاط اصلی آسیب ‌ پذیری کشور بعد از اعمال تحریم ‌ های امریکا، سیستم تعاملات بانکی بین ‌ المللی است، زیرا اکثر تبادلات مالی خارجی کشور برپایه دلار و یورو انجام می ‌ شد. سرانجام ایران نیز برای دلارزدایی از مبادلات خود به انعقاد پیمان ‌ های پولی با کشورهای دوست روی آورد و در همین راستا با روسیه پیمان ارزی امضا کرد و نمادی به این نام در بازار متشکل ارزی گشایش یافت که همین خبر بلافاصله بر نرخ دلار در بازار اثر گذاشت و تا حدودی روند کاهشی به نرخ دلار بخشید. اما متاسفانه این روند ادامه ‌ دار نبود، چون کشور روسیه نیز تحت تاثیر تحریم ‌ های بسیار شدید اتحادیه اروپا قرار دارد.همین موضوع سلطه دلار بر بازارهای تجاری جهان را بیشتر نشان می ‌ دهد و طبیعی که قدرت ‌ های اقتصادی جهان بخواهند که به سلطه دلار بر بازارهای تجاری پایان بدهند. باوجود این تحرکات، بسیاری معتقدند پایان برتری جهانی دلار به این زودی ‌ ها فرا نخواهد رسید. در حال ‌ حاضر، بانک ‌ های مرکزی هنوز حدود ۶۰ درصد ذخایر ارزی خود را به دلار نگهداری می ‌ کنند.