دولت و بخش خصوصی
صنعت سنگ تزئینی در ایران از ظرفیت بسیاری برخوردار است که با بسترسازی‌های لازم می‌توان شاهد توسعه فعالیت‌ها و همچنین افزایش سهم ایران در بازارهای صادراتی بود.
طرح توسعه گوهرسنگ ها که با حمایت سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) در حال اجرا است که به گفته بسیاری از فعالان صنعتی می تواند سهم ایران در بازارهای صادراتی را افزایش دهد. درعین حال فعالان صنعتی و معدنی بر ضرورت سرمایه گذاری و آموزش برای توسعه این صنعت تاکید دارند.
تبدیل نقطه ضعف به قوت
توسعه صنعت سنگ می تواند در توسعه بخش معدن و همچنین اشتغال زایی و بهره برداری از این ظرفیت مثمر ثمر باشد. اما توسعه صنعت سنگ نیازمند توسعه در بخش های مختلفی است که باید به همت بخش خصوصی و دولت محقق شود. به گزارش صمت یکی از پاشنه آشیل های توسعه در این بخش آموزش است که حالا انجمن سنگ در تلاش است تا این ضعف را به نقطه قوت تبدیل کند. به گفته بهرام شکوری رئیس انجمن سنگ ایران، با توجه به ظرفیت معادن قابل دسترس در کشور، قابلیت صادرات و ارزآوری سالیانه پنج میلیارد دلاری در صنعت سنگ تزئینی کشور وجود دارد. بهرام شکوری افزود: بیش از ۶ هزار واحد معدنی و فراوری سنگ تزئینی در کشور وجود دارد که زمینه اشتغال به کار حدود ۶۰۰ هزار نفر را به وجود آورده است. وی اظهار کرد: سالانه به طور متوسط ۱۰ تا ۱۱ میلیون تن سنگ تزئینی در کشور استخراج می شود و میزان تولید هیچ گاه از ۱۵ میلیون تن فراتر نرفته است.
ارتقای فرآوری و بازاریابی
شکوری گفت: سالانه به طور متوسط ۳۰۰ تا ۳۵۰ میلیون دلار ارزآوری از محل صادرات سنگ های تزئینی داشته است، درحالی که ترکیه با دارا بودن ذخایر سنگ تزئینی همانند ایران و با تنوع سنگ کمتر، سالیانه بیش از ۳ . ۲ میلیارد دلار از محل صادرات این محصولات ارزآوری دارد. وی بیان کرد: اکنون استاندارد جهانی استخراج از ذخایر سنگ حدود 2 درصد است و این استاندارد برای ایران به نیم درصد می رسد. چنانچه به استاندارد و نُرم جهانی برای استخراج نزدیک شویم، دستیابی به صادرات پنج میلیارد دلاری و اشتغال زایی برای حدود یک میلیون نفر در این حوزه دور از دسترس نیست. رئیس انجمن سنگ ایران تصریح کرد: حضور در بازارهای صادراتی ایجاب می کند که در حوزه های معدن، بازاریابی و فرآوری به ارتقای توانمندی های خود بپردازیم و باید بدانیم در کنار نیاز به نوآوری ها و تجهیزات، نیازمند توسعه آموزش نیروی انسانی هستیم اما در کنار موضوع آموزش که علاوه بر بهره وری می تواند حوادث موجود در این حوزه را هم کاهش دهد، برنامه طرح توسعه با ایجاد اطلس سنگ ایران می تواند تا حدودی توسعه را افزایش دهد.
مشکلات خاص صادراتی
سیامک حاج سید جوادی، کارشناس و فعال حوزه صادرات سنگ تزئینی درباره مشکلات صادرات سنگ های تزئینی به صمت گفت: صادرات سنگ فرآوری شده، به ۲ صورت انجام می شود، یکی به شکل اسلب است و دیگری به شکل تایل. وی ادامه دارد: خوشبختانه در تولید اسلب صادراتی فرآوری شده، اگر کوپ خوب و باکیفیت داشته باشیم، مشکلی در زمینه فرآوری باکیفیت استاندارد بازار نداریم. ولی نکته اینجاست که تعداد واحدهایی که در زمینه تولید اسلب فعال هستند، در مقایسه با تعداد واحدهای فرآوری بسیار کم است. آخرین آمارهای وزارت صمت می گوید که ما چیزی حدود ۶ هزار واحد فرآوری داریم، که از این تعداد حدود ۶۰۰ واحد مجهز به اره هستند و می توانند اسلب تولید کنند. حاج سید جوادی ادامه داد: اگر فرض کنیم این تعداد امروز به ۱۰۰۰ واحد رسیده باشد، نزدیک ۱۵ درصد واحدهای فرآوری ما توانایی تولید اسلب باکیفیت بالا دارد و مابقی (حدود ۳۵ هزار واحد کارخانه) واحدهایی هستند که تایل تولید می کنند. نقطه ضعف اصلی سنگ فرآوری شده همین جا است. درواقع باید اعتراف کرد که محصول تولیدی این کارخانه های فرآوری در زمینه کیفیت پولیش، صیقل سنگ، تلورانس ضخامت سنگ و تلورانس ابعاد دقیق سنگ مشکلات عدیده ای دارند.
لزوم تغییر و نوسازی
این فعال صنعت سنگ گفت: در مورد صیقل سطح سنگ، تا حدی این ضعف جبران شده است و امروزه می توان ادعا کرد که تقریبا تعداد زیادی از واحدها می توانند استاندارد پولیش را رعایت کنند، اما متاسفانه هنوز واحدها زیادی هستند که به این استانداردها نرسیده اند. وی ادامه داد: برای پولیش خط تایل نیازی به ورود ماشین آلات خارجی نیست. خوشبختانه ماشین سازان داخلی به تکنولوژی کاربردی دست یافته اند و می توانند ماشین آلات مورد نیاز را تولید کنند. اینجا کارگاه های تولیدی باید دست به اقدام بزنند و به جابه جایی، تغییر ماشین آلات مستهلک و خرید ماشین آلات جدیدتر تن بدهند. در مورد تلورانس ضخامت باید گفت این عدد در ایران حدودا مثبت-منفی ۱ . ۵ میلی متر است. یعنی اگر ضخامت ۲۰ میلی متر مدنظر باشد باید تلورانسی از ۱۸ . ۵ تا ۲۱ . ۵ را در نظر بگیریم استاندارد جهانی به هیچ وجه این اندازه از تلورانس ضخامت (چیزی حدود ۳ میلی متر) را نمی پذیرد. بر اساس استاندارد بین المللی این اختلاف نباید بیش از مثبت و منفی نیم میلی متر باشد. مثل این است که شما بخواهید با کولیس اندازه بگیرید اما با تبر ببرید.
استانداردسازی، شاه کلید رفع مشکل
این فعال حوزه سنگ های تزئینی گفت: در کارخانجات ما دستگاه کالیبر عملا مورد استفاده قرار نمی گیرد. زیرا این تلورانس برای بازار مصرف داخلی، که مشتری ۸۰ درصد سنگ تولیدی کشور است، اهمیت چندانی ندارد و با همین میزان اختلاف سنگ تولیدی را مصرف می کند. به این ترتیب انگیزه ای برای کارخانه دار ایجاد نمی شود که کیفیت تولید خود را ارتقا دهد. وی مشکل بعدی را تلورانس ابعاد سنگ ها دانست و گفت: تولیدات ما در زمینه تلورانس طول و عرض سنگ هم دچار همان نقصی است که در تلورانس ضخامت دارد. در این مورد هم، تولیدات سنگ داخلی حدود ۲ میلی متر اضافه تلورانس دارد و بازار بین المللی این میزان اختلاف را قبول ندارد. حداکثر تغییرات ابعادی که مورد قبول خریدار بین المللی است، مثبت-منفی نیم یا درمجموع ۱ میلی متر است. برای جبران این نقص به دو دستگاه طولی بر و عرضی بر نیاز است اما این دو دستگاه را هم می توان در داخل کشور ساخت. حاج سید جوادی در ادامه گفت: موضوع دیگری که باید به آن توجه داشت استاندارد بندکشی است. وقتی قرار باشد استانداردهای بین المللی رعایت شود، حداکثر ضخامت بندکشی بین ۱ تا ۲ میلی متر است. بنابراین وقتی سنگی با نیم میلی متر تلورانس نصب شود، بین ۱ تا ۱ . ۵ میلی متر فضا برای بندکشی باقی می ماند اما بندکشی ها در ایران حدود ۴ تا ۵ میلی متر است. پس در اینجا هم بازار داخلی نیازی به دقت اندازه گیری ندارد. بنابراین اگر تولیدکننده بخواهد به بازار بین المللی ورود کند باید سرمایه گذاری کند و این دو دستگاه را هم بخرد.
اشتغالزایی با توجه بیشتر به صنعت سنگ
شاید عمده فعالیت ها در معادن این حوزه به صورت سنتی باشد که چندان برافزایش ارزش افزوده موثر نیست. اما با توسعه آموزش و استفاده از تکنولوژی های جدید می توان شاهد ایجاد ارزش افزوده بیشتری بود. اما باید از نگاه سنتی گذر و به سمت به روزرسانی فعالیت های معدنی پیش رفت. البته این موضوع باید در تمامی حوزه های بخش معدن اجرایی شود. گذر از نگاه سنتی یکی از ضرورت های اصلی برای توسعه بخش معدن است.
سخن پایانی
برای اجرایی شدن این نگاه در صنعت سنگ، بی تردید باید دوره های آموزشی بیشتر شده و همکاری ها با سازمان نظام مهندسی معدن و فنی حرفه ای بیش از گذشته شود. برای دستیابی به تکنولوژی های روز برای افزایش بهره وری نیز همکاری با شرکت های دانش بنیان می تواند اثرگذار باشد. این اتفاق درنهایت پس از توسعه فعالیت معادن منجر به اشتغال زایی بیشتر در بخش معدن می شود. درواقع می توان سهم بخش معدن در اشتغال زایی را افزایش داد و به دنبال آن شاهد ارزآوری بیشتر برای کشور بود. اما به هرحال باید برای توسعه این صنعت از تصمیمات خلق الساعه پرهیز کرد و اجازه داد تا صنعت جانی دوباره به خود گرفته و حضور در بازارهای جهانی را افزایش دهد. بخش خصوصی با حمایت های دولت می تواند توسعه هرچه بیشتر را ممکن کند مگر آنکه با تصمیمات ناگهانی غافلگیر شود.
