صنعتی‌سازی در اجرای «نهضت ملی مسکن»
محمدمهدی حیدری، سرپرست مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی
صنعتی سازی ساختمان در مفهوم عام خود در مقابل دست ساز بودن، به معنی کم کردن دخالت انسان و ماشینی کردن است. صنعت در طول تاریخ، بهره وری از منابع را افزایش داده و کیفیت را بهبود بخشیده است. بر این اساس، برای توسعه ساختمان سازی و تسریع در تامین نیازهای مسکن، صنعتی سازی ساختمان در اولویت قرار می گیرد.
ساخت وساز در 2 حوزه جداگانه انبوه سازی و غیرانبوه سازی تقسیم بندی می شود. لازمه انبوه سازی صنعتی، تکرارپذیری در عملیات، امکان ابداع روش، یکپارچگی در کل چرخه حیات ساخت وساز و استفاده حداکثری از روش های مکانیزه است، در حالی که در غیرانبوه سازی صنعتی مدولار بودن و استفاده از قطعات مدولار ضروری است. از دیگر الزامات آن، استانداردسازی قطعات، تجهیزات، مصالح و فرآورده های ساختمانی است.
برای صنعتی سازی، زیرساخت هایی لازم است. یکی از این زیرساخت ها، رشدیافتگی صنعتی جامعه است که عامل اصلی تاثیرگذار در «غیرانبوه سازی صنعتی» است. زیرساخت دیگر به سازنده بازمی گردد؛ سازنده باید از صلاحیت ها و امکانات لازم برای صنعتی سازی برخوردار باشد. این مورد، بیشتر در انبوه سازی صنعتی تاثیرگذار است تا در «غیرانبوه سازی صنعتی».
بنابراین، نبود زیرساخت های لازم، یکی از موانع اجرای صنعتی سازی در کشور است. مانع دیگری که در کندسازی روند صنعتی سازی ساختمان اثر قابل توجهی دارد، وابستگی به عادت در روش های متعارف و مقاومت در برابر روش های نو است. عدم حساسیت سود مسکن به روش های ساخت و ناآشنایی تخصص به روش های صنعتی نیز، موجب هدررفت سرمایه های ملی می شود. نبود استاندارد قطعات و مصالح و نداشتن مدیریت یکپارچه در انبوه سازی، از دیگر موانع در این زمینه است. براساس برنامه ریزی های انجام گرفته، قرار است موضوع صنعتی سازی وارد پروژه طرح نهضت ملی مسکن شود.
طرح نهضت ملی مسکن در مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی حول 3 محور مهم در حال بررسی است. نخستین موضوع موردبحث، توجه به صنعتی سازی در ساخت وساز است ، از این رو فناوری هایی که توسط افراد و شرکت های صاحب ایده معرفی می شوند، از لحاظ فنی بررسی و در نهایت در حوزه عملیاتی نهصت ملی مسکن مورداستفاده قرار می گیرند. با این اقدامات، حلقه صنعتی سازی در ساخت وساز شکل گرفته و با نظارت مستمر به سمت اجرایی شدن قدم برمی دارد.
اقدام بعدی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی در راستای ارتقای کیفیت در ساخت وساز، توسعه گواهینامه فنی است، یعنی در پروژه های نهضت ملی مسکن از محصولاتی استفاده شود که از لحاظ گواهینامه فنی، تاییدیه مرکز تحقیقات را داشته باشد. تمامی واحدهایی که در راستای نهضت ملی مسکن ساخته می شوند، به مصالح ساختمان و تاسیسات باکیفیت و استاندارد نیاز دارند.
تمامی این محصولات از قبل بررسی و نظریه فنی برای شان صادر شده است. در محصولاتی که بازار را دچار التهاب نمی کنند،داشتن گواهینامه فنی از مرکز به شکل تشویقی و اجباری را در راستای ارتقای کیفیت ساخت، توصیه می کنیم.
برنامه بعدی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی برای بالا بردن کیفیت ساخت در پروژه های نهضت ملی مسکن، بحث زنجیره تامین مصالح پرمصرفی همچون پکیج، شیرآلات و مصالحی است که در ساخت وساز به کار می رود و بازار نیز کشش عرضه آنها را دارد، همچنین 2 مصالح مهم پرمصرف در ساخت وساز، سیمان و فولاد است که در این باره زنجیره تامین مصالح ساختمانی با همکاری وزارت راه و شهرسازی و صمت تشکیل و مقرر شده است تا ترویج سیمان آمیخته به جای سیمان پرتلند که هم اکنون مورداستفاده بوده و هم انرژی بر و هم آلودگی محیط زیست دارد، مورد استفاده قرار بگیرد.
سیمان آمیخته از منابع طبیعی مانند پوزولان، سرباره و... تهیه می شود که مصرف این نوع از سیمان تا ۳۰ درصد سبب صرفه جویی در مصرف انرژی می شود و آلودگی محیط زیستی نیز ندارد. علاوه بر اجرای طرح نهضت ملی مسکن، سالانه بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار واحد مسکونی نیز توسط بخش خصوصی احداث می شود و برنامه ریزی ها به گونه ای است که درباره تامین مصالح مشکلی وجود ندارد.
در نهایت لیست محصولاتی که از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی گواهینامه فنی دریافت کرده اند، به شهرهای جدید ارائه خواهد شد. این اقدامات باعث کنترل مصرف انرژی و محیط زیست شده و ظرفیت تولید را تا حد زیادی افزایش
می دهد.
