راهکارهای تامین نیاز داخل به گاز
محمدعلی خطیبی - سفیر سابق ایران در اوپک
دارا بودن ذخایر نفتی و گازی بسیار ارزشمند و حائزاهمیت است اما توسعه این منابع از درجه اولویت بالاتری برخوردار است، بهعبارتی باید با سرمایهگذاریهای مناسب در این بخش، فعالیتهای مربوط به صنایع نفتی و گازی را توسعه دهیم.
میتوان گفت تا امروز زیرساختهای مناسبی برای توسعه صنعت نفت و گاز در کشور فراهم نشده است و مهمترین عامل آن نبود منابع مالی و سرمایههای لازم است. بهدلیل وجود محدودیتهایی مانند جنگ هشتساله و تحریمهای سیاسی و اقتصادی، ایران نتوانست بهخوبی برای توسعه صنعت نفت و گاز خود سرمایهگذاران خارجی را جذب کند و تحریم و مشکلات سیاسی مانع از ورود فعالان اقتصادی بینالمللی در کشور شد. از اینرو ظرفیتهای نفتی و گازی ایران توسعه نیافت و در برداشت بهینه از این ذخایر آنطور که باید و شاید موفق نبود.
مسئله مهم دیگری که در توسعه صنعت گاز مطرح میشود، بحث فعالیتهای تجاری حوزه گاز است. در زمینه اخبار منتشرشده مبنی بر واردات گاز، باید تاکید کرد ایران سالهاست در این روند قرار گرفته و منظور از این اقدام تنها رفع کمبود و تامین نیازهای داخلی نیست. ایران در دهههای اخیر از سایر کشورها گاز را با مبالغ ارزانتر برای مصارف داخلی خود خریداری کرده و در مقابل، گاز تهیه و تولیدشده در کشور را با مبالغ بالاتری صادر کرده است. این نوعی تجارت است و ایرادی به این اقدام نمیتوان گرفت.
حدود ۲ دهه اخیر سیاست تجاری پیشگرفتهشده درباره تجارت گاز با ترکمنستان؛ واردات از این کشور و در عوض گاز خود را با بهای بالاتر به سایر کشورهای همسایه فروختن است.
این نوع تجارت و استراتژیهای اقتصادی تنها به ایران محدود نشده و تمامی کشورهای جهان این نوع سیاستها را همواره در دستور کار خود دارند و از این راه کسب سود میکنند، بنابراین اشکالی وجود ندارد که ما نیز استراتژیهای تجاری اینچنینی را انجام دهیم.
یکی از مسائل مهم مربوط به تامین گاز، بحث نحوه مصرف در کشور است. میتوان گفت متناسب با جمعیت موجود مصرف نداشته و همواره بالاتر از میزانی که باید باشد، نیاز به گاز داریم. این نوع مصرف درست نبوده و باید در قدم نخست الگوهای مصرف در کشور تصحیح شوند تا در ادامه شاهد کاهش نیاز به گاز و سوخت باشیم.
همچنین در تمامی فصول سال کمبود گاز نداریم و با ذخیره مازاد گاز در مواقع کممصرف میتوانیم کسریهای گازی در فصول پرمصرف را برطرف کنیم. علاوه بر آن جذب سرمایه برای توسعه صنعت نفت و گاز را میتوان یکی از راهکارهای تامین نیاز گاز داخلی عنوان کرد. همانطور که پیشتر به آن اشاره شد، افزایش بهرهوری از ذخایر سوختهای فسیلی موجود در کشور منوط به توسعههای زیرساختی و بهرهبرداری از آنها است.
بهدلیل وجود تحریمهای گسترده، ایران نمیتواند از ظرفیتهای سرمایهگذاران خارجی استفاده کند.
باید توجه داشت اغلب سرمایهگذاریهای انجامشده در صنعت نفت و گاز در جهان، توسط شرکتهای خصوصی انجام میشود و کمتر خود دولتها با منابع مالی خود وارد فرآیند سرمایهگذاری در این حوزه، تامین زیرساختها و انجام فعالیتهای توسعهای میشوند.
اما بنا به دلایل مختلف اقتصادی و سیاسی، صنعت نفت و گاز ایران از ورود سرمایه مناسب برای توسعههای گسترده و زیرساختی بیبهره مانده است. همچنین در پایان نیز حرکت بهسمت شناسایی و بهرهبرداری از ذخایر انرژی جدید میتواند یکی دیگر از راهکارهای پیشنهادی باشد.