تلاش برای ایجاد نخستین شهرک صنعتی مشترک بین ایران و دیگر کشورهای همسایه از سال‌ها قبل در جریان بوده، اما محصول همه این تلاش‌ها تاکنون به ایجاد چنین فضای صنعتی مشترکی منتهی نشده تا خلأ آن همچنان وجود داشته باشد.

عراق، ترکیه و ارمنستان،‌ از جمله کشورهایی هستند که مذاکرات برای ایجاد شهرک صنعتی مشترک با آنها طی سال‌های گذشته در دستور کار مسئولان اجرایی و صنعتی قرار داشته است. این مذاکرات از سال گذشته با رویکرد جدی‌تر دنبال شد و حتی تفاهمنامه‌های مشترکی هم با برخی از این کشورها درباره ایجاد شهرک صنعتی مشترک بین دو کشور به امضا رسید. هفته گذشته نیز مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران از آمادگی برای ایجاد شهرک‌های صنعتی تخصصی و واگذاری به شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران چینی خبر داد. صمت در این گزارش به مزایای احداث این شهرک‌های مشترک پرداخته است.

توسعه تعاملات دوجانبه و چندجانبه

امروزه تعاملات جهانی براساس ارتباطات دوجانبه و چندجانبه کشورها تنظیم‌شده و در این بین داشتن رابطه مناسب و تبادلات اقتصادی و سیاسی با همسایگان از اهمیت خاصی برخوردار است تا آنجا که این‌گونه روابط در توانمندی کشورها نقش بسزایی داشته و به رونق تولیدات داخلی، صادرات و چرخش بهتر زندگی مردم یک کشور کمک می‌کند. به‌گفته کارشناسان رابطه و تبادل اقتصادی با همسایگان منافعی دوطرفه از جمله امنیت جغرافیایی و اجتماعی بیشتر، سودآوری اقتصادی دوطرفه و مبارزه با قاچاق کالا را به همراه خواهد داشت. از سوی دیگر، بسیاری پاشنه آشیل شهرک‌های صنعتی داخل کشور به‌ویژه در مناطق آزاد تجاری را واردات‌محور شدن این مناطق و تبدیل آنها به مراکز اقتصاد تجاری می‌دانند و بر تغییر این سیاست تاکید دارند. به اعتقاد آنها، باید پای واسطه‌ها از مناطق آزاد تجاری برچیده شده و این مناطق به مراکز تولید ملی تبدیل شوند، زیرا از قرار معلوم، عده‌ای در این مناطق رانت ویژه گرفته و سودی هم به مرزنشینان نمی‌رسد که این امر، احداث شهرک‌های صنعتی مرزی مشترک با کشورهای همسایه را دوچندان می‌کند.حضور چین در شهرک‌های صنعتی ایرانمعاون وزیر صنعت، معدن و تجارت از آمادگی این سازمان برای ایجاد شهرک صنعتی بزرگ در کشور برای استقرار سرمایه‌گذاران چینی خبر داد. به گزارش سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، علی رسولیان در دیدار با معاون استاندار گواندوگ چین در حاشیه هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع کوچک و متوسط چین، افزود: با توجه به ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری و فناوری موجود در شرکت‌های چینی و نیز فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران، این آمادگی وجود دارد تا شهرک صنعتی با همه زیرساخت‌ها را برای فعالیت شرکت‌های چینی آماده کنیم.

وی اظهار کرد: باتوجه به عزم رؤسای جمهور ایران و چین و در چارچوب سند توسعه همکاری‌های ۲۵ ساله، این آمادگی وجود دارد تا با برنامه عملیاتی در راستای توسعه، تعمیق و گسترش همکاری‌ها تلاش کنیم.

مدیرعامل سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با اشاره به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های موجود در استان گواندوگ به‌عنوان یکی از استان‌های مطرح صنعتی و بزرگ چین، ادامه داد: ظرفیت‌های مناسبی در حوزه‌های صنایع شیمیایی، پتروشیمی، خودرو، لوازم خانگی و انرژی‌های تجدیدپذیر در این استان وجود دارد که می‌تواند بسترساز تعاملات تجاری و صنعتی با جمهوری اسلامی ایران شود. درهمین حال معاون وزیر صنعت و فناوری اطلاعات چین در نشست سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا و اقیانوسیه ( APEC ) و درحاشیه هجدهمین نمایشگاه بین‌المللی صنایع کوچک و متوسط چین در گوانگجو گفت: تعداد شرکت‌های کوچک و متوسط در چین افزون بر ۵۲ میلیون شرکت است و این شرکت‌ها ۵۰ درصد جی‌دی‌پی و ۶۰ درصد حجم و ۷ درصد نوآوری و ۹۰ درصد اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند.

استقبال طرف‌های خارجی

مدیر توسعه صنعتی و فناوری سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی کشور گفت: برای ساخت شهرک صنعتی مشترک در مناطق مرزی نیازمند مجموعه اقدامات قانونی با کشورهای همسایه هستیم و تعامل اجرایی لازم باید فراهم شود. طهمورث لاهوتی‌اشکوری افزود: برای شناسایی موقعیت‌های مکانی مناسب جهت احداث شهرک‌های صنعتی در مناطق مرزی تلاش‌هایی انجام‌شد و مکان‌یابی‌ها با در نظر گرفتن موضوعات قانونی و زیست‌محیطی برای تسهیل استقرار سرمایه‌گذاران در دستور کار است.

وی با بیان اینکه احداث شهرک صنعتی مشترک با کشورهایی از جمله عراق و ترکیه نیز در همین راستا دنبال می‌شود و در دستور کار است، اضافه کرد: موضوع احداث شهرک‌های صنعتی مشترک همواره در دیدارها و مذاکرات بین‌المللی از سوی سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران با توجه به همین توانمندی پیگیری و با استقبال طرف‌های خارجی روبه‌رو شده است.

مدیر توسعه صنعتی و فناوری سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی کشور تاکید کرد: این استقبال با توجه به سابقه بیش از ۵۰ ساله سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران در زمینه ایجاد و تامین زیرساخت‌های صنعتی بوده و باید به این نکته توجه داشت که صادرات خدمات فنی‌مهندسی در کنار تبادل فناوری زمینه توسعه بیشتر روابط تجاری را فراهم می‌کند.

الگوی مناسب برای توسعه روابط خارجی

به‌گفته بسیاری از کارشناسان، ساخت شهرک‌های صنعتی مرزی منجر به رونق تولید خواهد شد. شهریار حیدری، کارشناس امور مرزی در این‌باره گفت: در ایجاد شهرک‌های صنعتی موضوع تولید و توان فنی و سرمایه‌گذاری دو کشور مطرح است. بنابراین رونق تولید و جذب سرمایه یکی از نخستین دستاوردهای تحقق این برنامه بوده و می‌توان بر تاثیر مثبت این سازکار بر روابط اقتصادی، سیاسی، امنیتی دو کشور نیز تاکید کرد.

حیدری با اشاره به تجربه برخی از کشورها در ایجاد شهرک‌های مشترک در مناطق مرزی افزود: با توجه به توافق‌های حاصل شده بین ایران و کشورهای همسایه، ایجاد شهرک‌های صنعتی اثرات مثبت اقتصادی بر جای خواهد داشت. وی اضافه کرد: شهرک‌های صنعتی الگوی مناسبی برای توسعه روابط اقتصادی بین کشورها با محوریت همکاری فنی، صنعتی و جذب سرمایه هستند. در گام‌های بعد نیز می‌توان این شهرک‌ها را به مرزهای میانی برد و همکاری مشترک به دو کشور را از ایجاد یک شهرک به ۴ یا ۵ شهرک صنعتی افزایش داد.

این کارشناس امور مرزی درباره تاثیر ایجاد شهرک‌های صنعتی مرزی در اشتغالزایی بومی، تاکید کرد: ایجاد این شهرک‌ها بر رونق تولید و اشتغال به خصوص در مناطق مرزی افزوده و دستیابی به امنیت پایدار را برای این مناطق به ارمغان می‌آورد.

از اظهارات این کارشناس پیداست که هم مرزی با کشورهای همسایه فرصت توسعه را فراهم کرده و باید با توسعه زیرساخت‌های موردنیاز از این فرصت استفاده شود، زیرا ظرفیت شهرک‌های صنعتی در مناطق مرزی کشور به‌ویژه در استان‌های شمال‌غرب و شمال‌شرق بسیار قابل توجه است. بدین‌ترتیب در بخش واگذاری زمین شهرک‌های صنعتی مناطق مرزی به سرمایه‌گذاران منطقه نیز باید تسهیلات ویژه‌ای در نظر گرفته شود تا هنگام واگذاری اعمال شده و به توسعه اقتصادی استان‌های مرزی محروم منجر شود.

سخن پایانی

ایران با دارا بودن ۵۰۹ شهرک، ۳۴۰ ناحیه صنعتی، ۵ منطقه ویژه اقتصادی در حال بهره‌برداری، ۸۵ شهرک و ناحیه صنعتی تخصصی، ۶ شهرک فناوری، ۴۰ مرکز خدمات فناوری و کسب‌وکار، ۲ مجتمع فناوری اطلاعات و خدمات نرم‌افزاری، ۱۰۰ هزار و ۵۸ قرارداد منعقده و بهره‌برداری از ۴۹ هزار و ۸۸۲ واحد صنعتی و ۳۲۷۰ واحد کارگاهی، زمینه اشتغال مستقیم ۹۹۸ هزار و ۵۹۵ نفر را در سراسر کشور فراهم کرده، اما ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک با کشورهای همسایه می‌تواند تا حد زیاد به رونق اقتصادی داخلی منجر شود. همچنین ساخت شهرک‌های صنعتی مشترک با دیگر کشورها از این منظر مهم است که پس از ساخت چنین فضایی فرصت جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، ایجاد فضای انتقال دانش و فناوری، افزایش صادرات، رونق بیشتر تولید و... پیش‌پای صنعت و تولید کشور خواهد بود.