خودکفایی یا واردات؛ مسئله این است!
آخرین بررسی‌ها نشان می‌دهد میزان نیاز کشور به کاغذ تحریر حدود ۳۸۰ تن است که تقریبا ۱۵۰ تن آن از طریق تولید داخل تامین می‌شود، اما به‌دلیل عدم استقبال مصرف‌کننده از تولیدات داخلی، توسعه آن عملی نشده و تا حدودی تولید در این بخش کاهش یافته است.
به‌گفته مصرف‌کنندگان کاغذ و ناشران، کاغذ تولید داخل از کیفیت مطلوبی برخوردار نیست؛ در نتیجه آنها ترجیح می‌دهند از کاغذ‌های وارداتی استفاده کنند. در عین حال به‌عقیده تولیدکنندگان کاغذ، مورد مطرح‌شده (بی‌کیفیتی کاغذ تولد داخل) تنها توجیهی است که ازسوی واردکنندگان مطرح می‌شود تا چوبی لای چرخ تولیدکنندگان بگذارند. در هر حال ابهاماتی در این قصه مطرح است که آیا مافیای بزرگی پشت واردات کاغذ وجود دارد؟ صمت در این گزارش به چالش‌های موجود در مسیر تولید کاغذ در کشور پرداخت.
خودکفایی در تولید کاغذ ضروری است
اوایل اردیبهشت محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهوری با اشاره به دغدغه‌های ناشران و مطبوعات در زمینه کاغذ، حرکت به سمت خودکفایی در تولید کاغذ را یک ضرورت مهم خواند و باتوجه به رشد ۸ برابری تولید کاغذ در سال گذشته، اظهار امیدواری کرد با توسعه زیرساخت‌های لازم هرچه زودتر بتوان به این مطالبه دیرینه جامه عمل پوشاند.به گزارش فارس، وی درباره مسائل و مشکلات شرکت‌های تولیدکننده کاغذ، از بانک‌های عامل خواست تسهیلات موردنیاز برای تولید کاغذ حوزه نشر، مطبوعات و آموزش و پرورش با اولویت تخصیص داده شود.معاون اول رئیس‌جمهوری همچنین با اشاره به عدم ایفای تعهدات ازسوی یکی از شرکت‌های واردکننده کاغذ، وزارت صنعت، معدن و تجارت را هم مکلف کرد برخورد قانونی با این شرکت انجام دهد و زمینه ترخیص کالای موجود از گمرکات را فراهم کند.برخورد قانونی با شرکت واردکننده کاغذ که تعهدات خود را کامل انجام نداده و فراهم شدن زمینه ترخیص کاغذ وارداتی از گمرک، قرار گرفتن کاغذ تحریر و خمیر کاغذ در گروه کالایی یک و تامین با اولویت ارز نیمایی کالاهای ثبت‌سفارش شده از سوی بانک مرکزی از جمله تصمیمات اتخاذشده در این مورد بود.
خودکفایی شدنی است؟
ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا درباره واردات کاغذ و سرانه مصرف آن به صمت گفت: سالانه ۲۸۰ تا ۳۸۰ هزار تن کاغذ تحریر وارد می‌شود که بیش از نیاز واقعی کشور به این محصول است؛ در نتیجه بخشی از کاغذ تحریر وارداتی صرف مصارف غیرضروری می‌شود، این در حالی است که سرانه مصرف کاغذ ایران حدود ۲۲ کیلوگرم و استاندارد مصرف این کالا در دنیا و اروپا تقریبا ۵۸ کیلوگرم است. البته در ایران به‌دلیل اینکه مصرف دستمال کاغذی در حال افزایش است، قطعا روی سرانه مصرف کاغذ نیز تاثیر خواهد داشت و آن را افزایش می‌دهد.
وی با اشاره به آمار تولید کاغذ بیان کرد: در کشور مجوز تولید ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار تن کاغذ صادر شده، اما حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن تولید می‌شود؛ این در حالی است که مصرف در بخش بسته‌بندی حدود ۹۰۰ هزار تن است.
دولت سیزدهم به کاغذ اهمیت می‌دهد
رئیس سندیکای کاغذ و مقوا با اشاره به شعارهایی که در زمینه خودکفایی در تولید کاغذ بیان می‌شود، گفت: بی‌شک در دولت سیزدهم اسم کاغذ بیشتر شنیده می‌شود. خودکفایی مدنظر رئیس‌جمهوری حدود ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تن است؛ در نتیجه می‌توانیم بدون هیچ چالشی تولید داخل داشته باشیم، چراکه مواد اولیه نیز برای این میزان تولید موجود است. دولت سیزدهم، به‌ویژه وزیر ارشاد بارها اعلام کرد در زمینه تولید کاغذ قرار است به مرز خودکفایی برسیم. البته ظرفیت‌سازی هم برای تولید ۱۴۰ هزار تن کاغذ تحریر در کشور انجام شده، اما بخشی از این ظرفیت به‌کار گرفته نمی‌شود و کمتر از این میزان در کشور تولید می‌شود.
مافیای واردات کاغذ
روغنی درباره وجود مافیای واردات کاغذ نیز بیان کرد: در زمینه واردات کاغذ با موضوع وجود مافیا موافق نیستم. بیشترین مصرف کاغذ تحریر در بخش دولتی است و بخشی از واردات کاغذ هم تحریر توسط دولت انجام می‌شود، زیرا تولید کتب آموزش و پرورش توسط بخش دولتی انجام می‌شود. با این حال جای سوال است که چرا باوجود ظرفیت تولید ۱۴۰ هزار تنی کاغذ تحریر این میزان کاغذ در کشور تولید نمی‌شود و بخشی از نیاز، از طریق واردات تامین می‌شود؟ متاسفانه قوانین بالادستی کشور به نفع واردات است؛ برای مثال ۹ درصد ارزش افزوده که از تولید دریافت می‌شود از واردات کاغذ دریافت نمی‌شود. وی با اشاره به میزان واردات کاغذ افزود: بیش از ۸۰ درصد کاغذ تحریر وارداتی است و نرخ آن از نرخ ارز تبعیت می‌کند. البته دولت برای واردات این کالا ارز ارزان می‌دهد.
صادرات را آسان کنید
روغنی درباره تعرفه‌های واردات کاغذ گفت: باتوجه به کمبود کاغذ تحریر، نباید این نوع کاغذ برای واردات تعرفه جدی داشته باشد. اگر کشور به مرحله خودکفایی رسید و انحصار وجود نداشت، آن‌گاه باید تعرفه جدی برای واردات آن تعیین کرد. در زمینه کاغذ بسته‌بندی نیز چون مازاد بر نیاز کشور تولید می‌شود و بخشی از تولیدات صادر می‌شود، دولت باید در زمینه صادرات تسهیل‌گری کند.
کم‌آبی و تولید کاغذ
رئیس سندیکای کاغذ و مقوا با اشاره به کم‌آبی موجود در برخی از مناطق کشور و فعالیت کارخانه‌های کاغذ در آن مناطق بیان کرد: چالش اصلی در کمبود آب ناشی از عدم مدیریت منابع آب کشور است. سهم صنعت از کل آب مصرفی کشور ۸ درصد است، این در حالی است که حدود ۸۸ درصد مصرف آب در بخش کشاورزی رخ می‌دهد.
وی در تشریح چالش‌های موجود در تولید کاغذ اظهار کرد: در زمینه تامین مالی تولید با مشکل مواجهیم. در زمینه ارز نیز مشکلاتی وجود دارد و هرگز نمی‌توان گفت ارز تاثیری روی سفره مردم ندارد. اکنون برای تامین ارز واردات، تولیدکننده چندین ماه در صف انتظار می‌ماند. رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوا در زمینه میزان صادرات کاغذ در سال ۱۴۰۱ گفت: سال گذشته حدود ۸۰ هزار تن کاغذ بسته‌بندی صادر شد که بازار هدف ما در این بخش بیشتر عراق و افغانستان است، این در حالی است که باتوجه به تولید مازاد مصرف، کاغذ بسته‌بندی در گذشته به کشورهای اروپایی صادر می‌شد.
در کل ترکیه، عراق، افغانستان، کشورهای سی‌‌آی‌اس و حتی اروپا می‌توانند مقاصد صادراتی ایران باشند، چراکه در تولید کاغذ در کشور ما از تکنولوژی روز دنیا استفاده می‌شود.
واردات کاغذ به‌صرفه‌تر از تولید است
احمد شریفان، رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران درباره چالش‌های اصلی تولیدکنندگان کاغذ به صمت گفت: از سال‌ها پیش مشکلات بسیاری در مسیر تولید کاغذ وجود داشته که همچنان همه آنها پابرجاست و هیچ تغییری صورت نگرفته است. انتظار ما از دولت رفع چالش نیست، بلکه مشکل ایجاد نکردن برای تولیدکنندگان کافی است.
وی با اشاره به ارزان شدن کاغذ در سال ۱۴۰۲ اظهار کرد: در امسال با کاهش نرخ کاغذ روبه‌رو شده‌ایم؛ به‌گونه‌ای که شاهد کاهش نرخ ۲۰ درصدی کاغذ A ۴ بوده‌ایم. اما سوال این است که چرا هیچ نظارتی بر قیمت‌ها نیست و این کارخانه‌ها هستند که به دلخواه نرخ تعیین کنند؟ آیا قانونی وجود ندارد که رقمی مصوب برای افزایش نرخ کاغذ مشخص کند تا مصرف‌کنندگان با چالش روبه‌رو نشوند؟
شریفان ضمن تاکید بر خطر خشکسالی در کشور بیان کرد: ایران در مجموع یک کشور خشک و کم‌آب است؛ در نتیجه تاسیس و فعالیت هر نوع کارخانه کاغذسازی مانند مصرف داروهایی است که شاید یک بیماری را بهبود بخشند، اما بی‌شک بیماری دیگری را ایجاد می‌کنند. علاوه بر این در شرایط کم‌آبی چالش کارخانه‌ها نیز بیشتر خواهد شد. اکنون در استان‌های کم‌آبی چون خوزستان، زنجان، یزد و اصفهان کارخانه‌های تولید کاغذ احداث شده که این موضوع تشدید کم‌آبی را به‌دنبال داشته است. برای نمونه با احداث کارخانه‌ای در اطراف زنجان حال شاهد بروز کم‌آبی در استان همدان هستیم.
آب مهم‌تر است یا کاغذ؟
رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران با اشاره به کم‌آبی کشور و چالش‌های تولیدکنندگان گفت: با تاسیس کارخانه کاغذسازی در هر استانی باتوجه به کمبود آب‌های سال‌های اخیر، چالش کم‌آبی آزاردهنده‌تر خواهد شد و در صورتی که بخواهیم کارخانه‌های تولید کاغذ را به استان‌های دیگر نیز منتقل کنیم، بی‌شک در همان استان جدید هم چالش کم‌آبی ایجاد خواهد شد.
وی ضمن تاکید بر ضرورت واردات مدیریت‌شده کاغذ بیان کرد: بارها در جلسات متعدد بیان شد ایران کشور کم‌آبی است و لزومی ندارد که کارخانه‌های کاغذسازی در داخل کشور فعالیت و تمام استان‌ها را با خشکسالی روبه‌رو کنند، بلکه می‌توانیم با واردات مدیریت‌شده و برنامه‌ریزی درست زیر نظر یک ارگان و نهاد مناسب اقدام به واردات کاغذ کنیم، اما در صورت واردات، باید نظارت دقیقی بر فعالیت واردکنندگان و توزیع کاغذ وجود داشته باشد؛ همان‌طور که پیش از انقلاب بر این اصل پایبند بودیم که نیازهای کشور که تولید آن مصرف آب زیادی دارد را وارد کنیم، زیرا واردات به‌صرفه‌تر است. در واقع نباید به بهانه کارآفرینی کشور را دچار بحران کنیم؛ اشتغالزایی به چه قیمت؟
آفت تصمیمات یک‌شبه
رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران درباره تاثیر تصمیمات یک‌شبه بر تولید بیان کرد: متاسفانه برخی مسئولان بدون داشتن تخصص و آگاهی لازم اقدام به سیاست‌گذاری‌های بی‌مورد و غیرضروری می‌کنند. اینکه کارخانه‌های کاغذسازی یک‌شبه سیاست‌های خود را تغییر دهند و برنامه‌ریزی‌های اشتباه دوای درد مشکلات شود، اوضاع را بدتر می‌کند.
وی با اشاره به چالش‌های موجود در تولید کاغذ اظهار کرد: بزرگ‌ترین چالش مدیریت و ورود دولت به بازار اقتصادی است؛ هر جایی که دولتی‌ها ورود پیدا کنند به چالش خواهیم خورد.
کدام خودکفایی؟
رئیس اتحادیه فروشندگان کاغذ و مقوای تهران با اشاره به شعارهایی که در زمینه خودکفایی در تولید کاغذ داده می‌شود، گفت: صحبت از کدام خودکفایی است؟ درحال‌حاضر حدود ۸۰ درصد مواد اولیه تولیدکنندگان کاغذ وارداتی است. اکنون چالش‌های بسیاری در مسیر تولید قرار دارد و اگر هم کارخانه‌ای چالش ندارد، بی‌شک با وام‌های دولتی خاص کار خود را پیش می‌برد. برخی از به‌اصطلاح تولیدکنندگان تنها بسته‌بندی کاغذ را انجام می‌دهند و اصل کالا از کشورهای دیگر وارد می‌شود. واقعیت این است که به هیچ خودکفایی نرسیده‌ایم و اینها همه شعار است. در واقع رول کاغذ از خارج وارد می‌شود و تنها در این کارخانه‌ها مونتاژ صورت می‌گیرد و با این روش از دولت باج‌های سنگین می‌گیرند.
دولت از بازی در اقتصاد دست بکشد
شریفان با پیشنهادی به دولت برای حل مشکلات تولید کاغذ، اظهار کرد: مسئولان و نهادهای ذی‌ربط اگر می‌خواهند مشکلات حل و کمکی به مصرف‌کننده و صنعت شود، باید با برنامه‌ریزی درست و نظارت کافی بر بازار، در مسیری گام بردارند که تولید باعث شکوفایی و رشد اقتصادی شود، نه اینکه تنها عده‌ای خاص از این راه سودجویی کنند. همچنین برای اینکه مشکلات خرد و کلان اقتصادی کشور حل شود، باید دولت از بازی در اقتصاد دست بکشد و دست‌های پشت‌پرده را قطع کند تا دلالان و سوداگران از بازارهای مختلف بیرون بروند و مصرف‌کنندگان یک نفس راحت بکشند.
سخن پایانی
باتوجه به نظرات کارشناسی فعالان حوزه کاغذ، تولید ۱۰۰درصدی این کالا در کشور ممکن نیست؛ کما اینکه مواد اولیه تولید کاغذ یعنی همان خمیر پالپ از طریق واردات تامین می‌شود. به‌عبارتی آن خودکفایی به‌معنای واقعی رخ نخواهد داد. از سوی دیگر کشور ما مدت‌هاست که با چالش کم‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند و برخی کارشناسان نسبت به فعالیت کارخانه‌های کاغذ در مناطق خشک کشور هشدار می‌دهند. با این وجود اگر قرار به واردات کاغذ در حد نیاز باشد، باید مدیریت درستی در این زمینه صورت گیرد.
