معدنی‌ها برای توسعه پیشقدم شوند
توسعه حوزه اکتشافات یکی از موضوعات مهمی است که در سال‌های اخیر بسیار بر آن تاکید شده است و بی‌توجهی به آن می‌تواند بخش‌هایی همچون صنعت فولاد را گرفتار مشکلی بزرگ کند.
توسعه حوزه اکتشافات یکی از موضوعات مهمی است که در سال های اخیر بسیار بر آن تاکید شده است و بی توجهی به آن می تواند بخش هایی همچون صنعت فولاد را گرفتار مشکلی بزرگ کند. این در حالی است که ایران از نظر میزان ذخایر مواد معدنی و تنوع موجود توانسته در میان ۱۵ کشور معدنی دنیا قرار بگیرد، اما نگاهی به وضعیت اکتشافات در دنیا نشان می دهد، در حال حاضر فاصله زیادی با دنیا داریم و در صورتی که نتوانیم این عقب افتادگی را جبران کنیم، در سال های پیش رو بازارهای جهانی را که در شرایط سخت تحریمی به دست آورده ایم، واگذار خواهیم کرد، اما در این بین، معدنی ها در تلاش هستند تا با سرمایه گذاری و حضور بیشتر، حوزه اکتشافات را توسعه دهند.شاید توسعه اکتشافات از موضوعاتی باشد که همچنان جای بحث برای آن باز است و به این زودی ها پرونده آن بسته نمی شود. اصلا اگر نگاهی به فعالیت های اتفاق افتاده در جهان داشته باشیم، خواهیم دید اکتشافات، ایستگاه پایانی ندارد.
به گزارش صمت، امروز اکتشافات از عمق زمین و دریاها به مرحله اکتشافات در سیاره های دیگر رسیده و این نشان می دهد مسیر برای توسعه اکتشافات باز است و رقابت بر سر تولید و استخراج محصولات معدنی باعث می شود تا شرکت های معدنی به سراغ گزینه های جدید برای بهره برداری از مواد معدنی بروند. با چنین تفاسیر و بررسی، میزان عمق اکتشافات در ایران، به خوبی مشخص است که ما فاصله زیادی از دنیا داریم و اگر نتوانیم این گپ ایجادشده را از بین ببریم، بی تردید در سال های پیش رو رقابت برای ما سخت تر و هزینه برتر خواهد شد.
ذخایر ایران
ایران ذخایر بسیاری از مواد معدنی را در خود جای داده است که اکتشاف و بهره برداری از آنها می تواند بر توسعه اقتصادی اثرگذار باشد.به عنوان مثال، ذخیره لیتیومی که به تازگی خبر کشف آن منتشر شده است، می تواند یک رشد اقتصادی زیادی را به همراه داشته باشد.ایران جزو معدود کشورهایی است که به مقادیر مناسبی از ذخایر عناصر نادر خاکی و فلزات باارزش دسترسی دارد و کشف نخستین ذخیره لیتیوم در استان همدان، نویدبخش کشف ذخایر دیگری در این استان خواهد بود. میزان ذخیره قطعی این عنصر گرانقدر، ۸ میلیون و ۵۰۰ هزارتن کانسنگ لیتیوم است که باتوجه به برنامه شرکت های خودروسازی دنیا برای توسعه خودروهای برقی و تولید باتری های لیتیومی، می توان گفت فرصت طلایی پیش روی ایران قرار گرفته است. لیتیوم یکی از فلزات استراتژیک است که باعث شد خودروسازانی همچون «تسلا» به سمت فعالیت های معدنی بیایند.
لیتیوم برخلاف دیگر محصولات معدنی در حجم کم و در ابعاد کیلوگرم خریدوفروش می شود که این امر به علت نرخ بالا و سختی استحصال آن بوده است و در صورتی که بتوان در استحصال و تولید این ماده معدنی به مزیت رسید، در عمل ارزش افزوده بالایی را به همراه خواهد داشت.
انتشار این خبر نشان می دهد، با توسعه اکتشافات، ایران می تواند ارزش اقتصادی ذخایر در اختیار را افزایش دهد، اما گام بعدی و مهم آن است که باید این ذخایر موردبهره برداری قرار گیرند و ارزش افزوده برای آنها ایجاد شود.اما شاید مشکل، درست از همین لحظه ایجاد و باعث شده تا حوزه اکتشافات از دنیا عقب بماند، در حالی که ایران در میان ۱۵ کشور معدنی دنیا قرار دارد.در سال های اخیر تاکید بسیار بر عقب ماندگی در حوزه اکتشافات باعث شد تا معدنی ها و صنایع معدنی در کنار دولت به فکر توسعه این بخش باشند. شاید ورود شرکت های معدنی باعث شد تا بخشی از ذخایر پنهان اکتشاف شوند و بتوان بحران کمبود مواد اولیه را برطرف کرد.
سرمایه گذاری در پروژه های معدنی
در این زمینه، مجتبی حمیدیان، مدیرعامل سنگ آهن مرکزی، اظهار کرد: مجموع سرمایه گذاری ها در پروژه های معدنی در سال ۲۰۲۲ ، بیش از هزار میلیارد دلار بوده و به طور مشخص حدود ۱۷۲ میلیارد دلار یعنی حدود ۱۵ درصد از کل مجموع سرمایه گذاری به حوزه اکتشاف اختصاص یافته است. در برخی کشورها مانند استرالیا و چین، سالانه تا ۸ میلیون متر حفاری اکتشافی انجام می شود، در حالی که این آمار در کشور ما در بهترین حالت حدود ۵۰۰ هزار متر است که باید تلاش کرد که این عدد را تا ۲ میلیون متر افزایش داد.
وی تصریح کرد: مدیریت دولتی حوزه معادن و مجموعه های فولادی در مواردی به مدیریت خصوصی تبدیل شده، اما به نظر می رسد این جابه جایی به صورتی ناقص رها و به عنوان مثال شرکت سنگ آهن مرکزی اگر خصوصی شده است، باید مانند شرکت های خصوصی توسعه یابد و سرمایه گذاری های جدیدی در آن صورت گیرد و دارایی معدنی آن در این بخش به فعلیت برسد. به عقیده من، بدنه و سازمان دولتی نمی تواند موضوع اکتشاف را جلو ببرد و شرکت های معدنی باید تولیت اکتشاف را برعهده داشته باشند.
وی افزود: نگاهی که وجود دارد، این است که معدن یک موضوع یک طرفه است و فقط سود می دهد و تامین منابع برای کشور می کند که این نگاه باید اصلاح شود، زیرا امروز معادن دوطرفه هستند و باید در این بخش سرمایه گذاری شود تا به سود برسد. البته اصلاح این ذهنیت نیاز به کار در لایه های مدیریتی کشور دارد.
تکمیل زنجیره های ارزش
در واقع، امروز فعالان بخش معدن معتقدند که دولت باید توسعه اکتشافات را به فعالان این بخش بسپرد تا با نگاه تخصصی شاهد آن باشیم که بخش زیادی از معادن کشور موردبهره برداری قرار می گیرد.شرکت های معدنی در سال های اخیر با سرمایه گذاری در حوزه اکتشافات توانستند میزان ذخایر در اختیار را افزایش دهند. از سویی دیگر، سیاست دولت به عنوان تکمیل زنجیره های ارزش باعث شد تا واحدهای پایین دستی همچون فولادی ها نیز برای توسعه اکتشافات وارد سرمایه گذاری شوند و نگرانی درباره تامین مواد اولیه را کاهش دهند. هرچند این تصمیم می تواند منجر به توسعه حوزه اکتشاف شود و تعامل میان دولتی ها و بخش خصوصی را افزایش دهد، اما نکته ای دیگر در این میان قرار دارد که باعث می شود معدنی ها از سرمایه گذاری در این بخش دلسرد شوند. امروز شرکت های بخش خصوصی با حضور در حوزه اکتشاف توانسته اند دولت را در بهره برداری از ذخایر همراهی کنند و نشان دهند، در این زمینه دارای تخصص و قدرت هستند. در واقع در این موارد، کار به دست کاردان سپرده شده است.
حمایت متقابل از معدنی ها
با این همه، نکته مهم آن است که آیا دولت هم در بحث ثبات در قوانین و مقررات حمایت متقابل از معدنی ها داشته است تا انگیزه برای افزایش سرمایه گذاری ایجاد شود. در واقع، نبود ثبات در قوانین و مقررات باعث می شود تا سرمایه گذاران داخلی و حتی خارجی تمایل چندانی برای توسعه اکتشافات نداشته باشند. شاید از مهم ترین تصمیماتی که وزارت صنعت، معدن و تجارت باید برای توسعه اکتشافات اتخاذ کند، سهل الوصول کردن مسیر ورود سرمایه به حوزه اکتشافات باشد. امروز برای توسعه این بخش نیازمند توسعه دانش، تکنولوژی و فناوری های روز دنیا هستیم که شاید شرایط تحریمی کار در این بخش را سخت کرده باشد، اما راهکارهایی وجود دارد که می توان در همین شرایط هم به توسعه حوزه اکتشافات دست پیدا کرد.
به عنوان مثال، حمایت از شرکت های دانش بنیان می تواند مشکلات در حوزه دانش و تکنولوژی را برطرف کند، اما همان طور که اشاره شد، این شرکت ها نیازمند حمایت های ویژه دولت و حتی شرکت های معدنی هستند. ارائه تسهیلات و کاهش تعرفه های وارداتی نیز می تواند گامی دیگری برای توسعه این حوزه باشد.
حضور در بازارهای جهانی
در صورتی که موارد یادشده بتواند در کنار یک برنامه منسجم برای توسعه اکتشافات قرار بگیرد، می توان به شرایط آینده امیدوار بود. در غیر این صورت، بحران تامین مواد اولیه باتوجه به ایجاد واحدهای بیشتر در حلقه صنایع معدنی و اجرای طرح های توسعه بیشتر از امروز خواهد شد و این موضوع می تواند توان رقابتی برای حضور در بازارهای جهانی را کاهش دهد.
سخن پایانی
امروز تامین مواد اولیه یکی از دغدغه های اصلی برای واحدهای صنایع معدنی به ویژه فولادی ها است که بی توجهی به آن مشکلات جدی برای اقتصاد به همراه داشته و دارد. این درحالی است که توسعه اکتشافات می تواند توجیه اقتصادی برای بسیاری از واحدها به ویژه واحدهای بخش خصوصی با میزان ظرفیتی کمتر از واحدهای بزرگ را کاهش دهد. این اتفاق، علاوه بر آنکه میزان تولید فولاد، تامین نیاز داخل و سهم صادرات فولاد در بخش صادرات غیرنفتی را تحت تاثیر قرار می دهد، می تواند اشتغال ایجادشده در این واحدها را هم تهدید کند.از سویی دیگر، زیرساخت ها برای واردات محصولی همچون سنگ آهن برای تامین نیاز فولادی ها هم چندان فراهم نیست و اجرای این سیاست تنها منجر به افزایش نرخ تمام شده خواهد شد. در حقیقت، توسعه اکتشافات، تمامی بخش های یادشده را تحت تاثیر قرار می دهد و نمی توان به آسانی از کنار آن گذر کرد.
