مرکز آمار ایران، تورم ماهانه آبان را حدود ۲.۲ درصد برآورد کرده و بر همین اساس بسیاری از کارشناسان معتقدند امر نشان می‌دهد تا پایان امسال احتمال کاهش نرخ تورم سالانه به کمتر از ۴۰ درصد تقریبا ناممکن است. این در حالی است که از سال ۱۴۰۰ تا امروز نرخ تورم کشور هرگز به کمتر از ۴۰ درصد نرسیده است. ایران با وجود درگیر بودن ۵۰ ساله با تورم بالا، کمتر با تورمی چنین بزرگ مواجه شده است. باید توجه کرد که در بررسی بازه زمانی ابتدای دهه ۹۰ تا کنون، تنها از سال ۱۴۰۰ تا امروز تورم سالانه بیش از ۴۰ درصد بوده و به نظر می‌رسد تغییر این شرایط کار آسانی نباشد.

تورم آبان از نگاه مرکز آمار

به گزارش مرکز آمار ایران در آبان ماه ۱۴۰۲، شاخص نرخ مصرف‌کننده خانوارهای کشور به عدد ۲۱۰، ۹ رسیده است که نسبت به ماه قبل، ۲.۲ درصد افزایش، نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۳۹.۲ درصد افزایش و در دوازده ماهه منتهی به ماه جاری نسبت به دوره مشابه سال قبل، ۴۴.۹ درصد افزایش داشته است.

منظور از تورم نقطه به نقطه، درصد تغییر عدد شاخص نرخ نسبت به ماه مشابه سال قبل می‌باشد. در آبان ماه ۱۴۰۲، تورم نقطه به نقطه خانوارهای کشور، ۳۹.۲ درصد بوده است؛ یعنی خانوارهای کشور به طور میانگین، ۳۹.۲ درصد بیشتر از آبان ماه ۱۴۰۱، برای خرید یک مجموعه کالاها و خدمات یکسان، هزینه کرده‌اند. تورم نقطه به نقطه آبان ماه ۱۴۰۲، در مقایسه با ماه قبل، بدون تغییر بوده است.منظور از تورم ماهانه، درصد تغییر عدد شاخص قیمت، نسبت به ماه قبل می‌باشد. در آبان ماه ۱۴۰۲ تورم ماهانه خانوارهای کشور برابر ۲.۲درصد بوده است. تورم ماهانه برای گروه‌های عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات»، ۱.۰ درصد و برای گروه عمده «کالاهای غیرخوراکی و خدمات»، ۲.۷ درصد بوده است.منظور از نرخ تورم سالانه، درصد تغییر میانگین اعداد شاخص نرخ در یک سال منتهی به ماه جاری، نسبت به دوره مشابه قبل از آن می‌باشد. در آبان ماه ۱۴۰۲، نرخ تورم سالانه برای خانوارهای کشور به ۴۴.۹ درصد رسیده که نسبت به همین اطلاع در ماه قبل، ۰.۶ واحد درصد کاهش یافته است.نرخ تورم سالانه کشور در آبان ۱۴۰۲، برابر ۴۴.۹ درصد است که دامنه تغییرات آن برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۴۳.۰ درصد برای دهک اول، تا ۴۶.۳ درصد برای دهک دهم است. بر این اساس فاصله تورمی دهک‌ها در این ماه به ۳.۳ واحد درصد رسید که نسبت به ماه قبل (۱.۹ واحد درصد) ۱.۴ واحد درصد افزایش داشته است.

تورم خیال کاهش ندارد

بر عملکرد تورم ماهانه از آذر ۱۴۰۰ تا امروز همواره نرخ بالایی بوده است. گرچه نمی‌توان نادیده گرفت که  امسال و به‌ویژه از تابستان به این سو از شدت نرخ تورم ماهانه نسبت به نیمه دوم سال گذشته کاسته شده است ولی همچنان این نرخ برای اقتصادی که بخواهد به حدود ۲۰ درصد کاهش یابد، دلسردکننده است. چنین چیزی در شرایطی است که دو ماه پیش عبداناصر همتی، با ارایه مدلی تصریح کرد که اگر تورم ماهانه کمتر از دو درصد نشود، در پایان سال نرخ تورم سالانه بیش از ۴۰ درصد خواهد ماند. بالاترین نرخ تورم حاصل شده در دوره دولت سیزدهم در خرداد ۱۴۰۱ با نرخ محیرالعقول ۱۰.۶ درصدی حاصل شد که ناشی از حذف ارز ترجیحی ۴۲۰۰ تومانی بود. بنا بود حذف ارز ترجیحی ، منجر به گرانی کالاهای اساسی و مصرفی نشود که در نهایت شد. کمترین نرخ تورم ماهانه در این مدت هم در اسفند ۱۴۰۰ با نرخ ۱.۶ درصدی حاصل شد.در بررسی نرخ توزم از آذر سال ۱۴۰۰ تا امروز، مشاهده می‌شود؛ نرخ تورم نقطه به نقطه در فروردین ۱۴۰۱ به کمترین نرخ رسیده است. این نرخ در ماه مورد نظر ۳۲.۹ درصد برآورد شده بود. نکته مهم این است که از شهریور ۱۴۰۰ وعده تحقق تورم تک رقمی تا پایان سال ۱۴۰۰ مطرح شده بود که تا امروز محقق نشده است. از آن زمان تا امروز حداقل برای سه ماه نرخ تورم نقطه به نقطه به بیش از ۵۰ درصد رسید که این شاخص هم به اندازه خودش یکی از بالاترین ارقامی بود که در اقتصاد ایران نمایان شده است.نگاهی به روند تورم سالانه نیز به خوبی موید این نکته است که در دوره‌های تحریمی، همواره تورم شتابی فزاینده به خود می‌گیرد. با این همه توجه به نرخ تورم اعلام شده مرکز آمار ایران از ابتدای دهه ۹۰ تاکنون بیانگر آن است که هر چند از سال ۹۷ و با خروج ایالات متحده از برجام، روند صعودی نرخ تورم شدتی کم سابقه پیدا کرد ولی در سال‌های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ نرخ این شاخص اقتصادی، روی مدار ۴۰ درصدی قرار نگرفت. پس از آن، از سال ۱۴۰۰ تا امروز نرخ تورم همواره بیش از ۴۰ درصد بوده است. همچنین تورم حاصل شده در سال گذشته بالاترین نرخ تورمی بود که کشور از سال ۱۳۹۰ تا به امروز تجربه کرده است.

نکته مهم دیگر این است که سند منتشر شده از سوی بانک مرکزی در هفته گذشته نشان می‌داد که بنا بر ارزیابی‌های این نهاد، تورم نقطه به نقطه در مهر امسال نسبت به مهر ۱۴۰۱ افزایش بیش از ۵۴ درصدی داشته است. این در حالی است که مرکز آمار ایران نرخ مزبور را حدود ۳۹ درصد محاسبه کرده بود که نشان می‌دهد میان ارقام حاصل شده در محاسبات دو موسسه رسمی و مرجع آماری کشور، ۱۵ درصد شکاف وجود دارد.

روستاییان زیر فشار بیشتری قرار دارند

همچنین بررسی آمارهای تورمی شهرنشینان و روستاییان ایران هم حاکی از آن است که در چند سال گذشته شدت تورم در مناطق روستایی بیش از مناطق شهری بوده است. این روند تا حدودی از ابتدای دهه ۹۰ هم وجود داشته و به جز چند سال معدود تورمی که روستاییان احساس کردند بیش از تورمی بوده که شهرنشینان ایرانی تجربه می‌کردند.در گزارش اخیر تورم ماهانه، نقطه به نقطه و سالانه شهرنشینان ایرانی به ترتیب ۲.۲، ۳۹.۳ و ۴۴.۶ درصد اعلام شده است. این در حالی است که نرخ تورم ماهانه برای روستاییان ۱.۹ درصد و نرخ تورم نقطه به نقطه را هم ۳۸.۵ درصد اعلام کرده‌اند. همچنین نرخ تورم سالانه روستاییان ایران در پایان آبان ۱۴۰۲ به ۴۶.۸ درصد رسیده است.

احساس تورم در دهک‌های بالا و پایین

محاسبه نرخ تورم بر مبنای هر دهک بیانگر میزان تورمی است که هر بخش درآمدی جامعه در بخش‌های مختلف با آن مواجه شدند. بنابراین، تورمی که دهک اول جامعه تجربه کرده ۴۳ درصد و تورمی که دهک دهم تجربه کرده ۴۶.۳ درصد بوده است. این نرخ برای تورم مواد خوراکی برای فقیرترین دهک کشور ۴۸.۱ درصد و برای بالاترین درآمدها هم ۵۳.۸ درصد بوده است. همچنین نرخ تورم مواد غیرخوراکی و خدمات برای دهک دوم با ۳۸.۳ درصد کمترین نرخ را به ثبت رساند ولی دهک دهم با دست یافتن به ۴۳.۹ بالاترین نرخ مورد بحث را در پایان آبان امسال از خود به جای گذاشت.

فرودستان در پی نیازهای اولیه

در بخشی دیگر از گزارش مرکز آمار ایران به اهمیت هر زیرگروه در ایجاد نرخ تورم پرداخته شده است. به نحوی می‌توان گفت منظور از ضریب اهمیت هر گروه، به اندازه سهمی است که هر کدام از این بخش‌ها از بودجه خانوار را از آن خود می‌کنند. بنابراین گزارش دهک اول هزینه‌ای ۳۹.۳۸ درصد ضریب اهمیت مسکن را تجربه کرده و البته ضریب اهمیت مواد خوراکی را هم ۴۲.۴۹ به‌دست آورد. به این ترتیب می‌توان گفت بیش از ۸۰ درصد از هزینه‌های اقشار فرودست کشور صرف سرپناه و خوراکی‌ها می‌شود و دیگر هزینه‌ها مانند آموزش، فرهنگ، تفریح، بهداشت و درمان و... تنها ۲۰ درصد دیگر از هزینه‌های این اقشار را تشکیل می‌دهند.در طرف دیگر دهک دهم که ثروتمندترین طبقه ایران را تشکیل می‌دهد در هزینه‌های خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات، ضریب اهمیت ۲۱.۵۵ درصدی را حاصل کرده و اهمیت مسکن هم برای این قشر ۳۲.۸۷ درصد است.  این امر نشان می‌دهد سرپناه و خوراکی سهم اندکی بیشتر از ۵۰ درصد از هزینه‌های خانوارهای ثروتمند ایرانی را تشکیل می‌دهند. ذکر این نکته هم ضروری است که در مجموع هم غذایی که اقشار ثروتمند مصرف می‌کنند و هم مسکنی که در آن ساکن هستند به مراتب گران‌تر از اقشار فرودست است و با این وجود هم سهم این نیازهای اولیه در اقشار مصرف‌گرا کشور بسیار ناچیزتر از فرودستان است.