معدنکاران معتقدند در بیشتر کشورهای معدن‌خیز جهان، مسئولیت انجام مطالعات اولیه، اکتشافات ناحیه‌ای و ایجاد زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری بر عهده دولت و حاکمیت است و تقریبا تمامی بودجه و اعتبار موردنیاز توسط دولت تامین می‌شود. در ایران هم انجام این مهم برعهده سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور گذاشته شده است.اما علیرضا شهیدی در جدیدترین اظهارات خود که در مراسم افتتاح طرح تحول زمین شناسی و اکتشافات ذخایر معدنی در بلوک استان یزد ایراد کرد، با انتقاد از حضور کمرنگ بخش خصوصی در زمینه اکتشافات گفت: متاسفانه خلاف کشورهای توسعه‌ یافته، عمدتا اکتشافات عمومی و تفضیلی در کشورمان توسط بخش دولتی انجام می‌شود و عملا بخش خصوصی نقش کمرنگی در این بخش ایفا می‌کند.شاید همین تناقض در دیدگاه رئیس سازمان زمین‌شناسی کشور و فعالان بخش خصوصی حوزه معدن زمینه‌ساز بسیاری از چالش‌های این حوزه است.در گزارش امروز صمت مروری داریم به اظهارات اخیر علیرضا شهیدی، رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی و رضا جدیدی، مدیرکل برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور درباره فعالیت‌های اخیر این سازمان.

نیروی انسانی و ذخایر معدنی، دو چالش اساسی

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با اشاره به آغاز طرح تحول زمین‌شناسی و اکتشافات ذخایر معدنی در بلوک استان یزد در قالب ۱۰۲ طرح طی بازه ۳ تا ۴ ساله، گفت: نیروی انسانی و ذخایر معدنی دو چالش اساسی در بخش معدن کشور است که اگر از هم اکنون برای آن تصمیم گیری نشود می‌تواند آینده کشور را دچار مشکل کند.

علیرضا شهیدی اظهار کرد: سال گذشته از سوی یونسکو بهترین پدیده‌های زمین‌شناسی دنیا بررسی و معرفی شد که خوشبختانه از این میان دو پدیده‌ زمین‌شناسی مربوط به ایران بود و این بیانگر ظرفیت غنی کشورمان هم به لحاظ زیبایی‌های زمین شناسی و هم منابع معدنی است.

وی در ادامه با اشاره رسالت‌های سازمان زمین شناسی کشور، گفت: یکی از این وظایف تولید ثروت برای کشور از طریق اکتشافات و دیگری صیانت از ثروت تولیدی با شناسایی و پایش مخاطرات طبیعی در کشور به منظور جلوگیری از خسارت به این بخش است.

شهیدی در بخش دیگری از سخنانش به چالش‌های حکمرانی در این بخش اشاره و عنوان کرد: همواره ثروت اصلی کشورمان سرمایه‌های انسانی آن است و سازمان زمین‌شناسی یکی از بخش‌های فوق تخصصی در کشور محسوب می‎شود که البته با چالش نیروی انسانی مواجه است.

وی دیگر چالش حکمرانی بخش معدن را مربوط به منابع معدنی خواند و گفت: در این رابطه از طریق طرح تحول زمین شناسی و اکتشافات معدنی تلاش داریم ضمن شناسایی منابع معدنی موجود، سیاست‌گذاری‌های لازم را در جهت پیشبرد اهداف کشور اتخاذ کنیم.

نقش کمرنگ بخش خصوصی

به گفته معاون وزیر، کشور ایران دارای ۸۶ تیپ و ۸۱ ماده معدنی شناسایی شده است ولی امیدواریم با پایش بهتر ظرفیت‌های ناشناخته از طریق این طرح تحولی، جایگاه و ظرفیت‌های موجود این بخش در کشور را ارتقا بخشیم.

وی به اهمیت بررسی و پایش ذخائر معدنی در ترسیم آینده کشور تاکید کرد و گفت: متاسفانه خلاف کشورهای توسعه‌ یافته، عمدتا اکتشافات عمومی و تفضیلی در کشورمان توسط بخش دولتی انجام می‌شود و عملا بخش خصوصی نقش کمرنگی در این بخش ایفا می‌کند.

شهیدی یکی دیگر از چالش‌های بخش معدن در کشورمان را زمان طولانی اکتشاف و راه‌اندازی آنها جهت بهره‌برداری ذکر و با بیان اینکه میانگین جهانی این زمان 7 سال است، زمان بهره‌برداری معادن در کشورمان را گاه چندین دهه اعلام کرد. وی اضافه کرد: این نقیصه در کنار چالش‌های مربوط به ذخایر برخی مواد معدنی در کشور، می‎تواند چالش بزرگی در رابطه با منابع معدنی در آینده کشور رقم بزند لذا درصددیم با طرح تحول مذکور، میانگین بازه زمانی اکتشاف معادن در کشور را کاهش دهیم.

در جست و جوی ذخایر پنهان

رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور بر لزوم شناسایی دقیق ذخایر معدنی کشور به ویژه ذخایر پنهان و عمیق تاکید کرد و گفت: این مهم با استفاده از تکنولوژی‌ها و ظرفیت‌های موجود مانند ژئوفیزیک هوایی، زمین شناسی و اکتشاف، پایگاه‌های داده‌های علوم زمینی و زمین شناسی دریایی در حال پیگیری است.

وی ضمن اشاره به انجام طرح‌های ژئوفیزیک هوایی در بلوک‌های دیواندره (کردستان) و بیرجند در قالب طرح تحول تاکنون خبر داد و در مورد بلوک یزد نیز گفت: استان یزد دارای زیر زون‌های زیاد و تنوع بالای موادمعدنی است لذا یزد یک استان معدنی با تنوع بسیار بالا در کشورمان محسوب می‎شود.

شهیدی به اقدامات ژئوشیمی زمین‌شناسی در استان اشاره و افزود: طرح تحولی زمین‌شناسی و اکتشافات ذخائر معدنی استان یزد با استقرار تیم‌های مربوطه هم اکنون در بلوک عقدا – تفت آغاز شده و به محض اتمام آن، طرح در بلوک‌های کوهبنان و ساغند استان یزد نیز اجرا خواهد شد.

معاون وزیر صمت در پایان از اجرای ۱۰۲ طرح در قالب اکتشافات جدید طی بازه زمانی سه تا چهار ساله خبر داد و ابراز امیدواری کرد با اکتشافات ذخائر معدنی جدید بتوان اطلاعات جدید این حوزه را جهت بهره‌برداری در اختیار ایمیدرو یا در قبال مزایده در اختیار بهره‌برداران قرار داد.

تولید اطلاعات زمین‌شناسی با همکاری روس‌ها

مدیرکل برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور درباره اکتشافات جدید در حوزه عناصر فلزی و غیرفلزی گفت: طبق توافقنامه همکاری مشترکی که با متخصصان روسی داریم انتظار می‌رود معادن فلزی و غیرفلزی جدیدی کشف شود. به گزارش روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، رضا جدیدی گفت: متخصصان روسی در این توافقنامه موظف شدند، اطلاعات پایه زمین‌شناسی ۳۰ هزار کیلومتر مربع در دو بلوک شمالی و جنوبی کشور را تولید کند که با توجه به ساختار زمین‌شناسی دو بلوک طراحی شده، انتظار داریم در مدت ۲ سال همکاری مشترک، معادن فلزی و غیرفلزی جدیدی کشف کنیم.

وی با بیان اینکه روسیه جزو کشور‌های پیشرو در حوزه معادن است افزود: روسیه در اکتشاف، استخراج و فرآوری اغلب عناصر فلزی و غیرفلزی در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارد.

مدیرکل برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با بیان اینکه کارشناسان معدنی روس سابقه خوبی در حوزه معادن ایران از جمله زغال سنگ دارند، گفت: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور بر اجرای این توافقنامه نظارت فنی خواهد داشت و انتظار داریم انتقال فناوری و آموزش متخصصان ایرانی نیز در این همکاری صورت بگیرد.

بلوک شمالی و جنوبی

جدیدی در ادامه با بیان اینکه برای نخستین بار در ایران با همکاری متخصصان روسیه، نقشه‌های زمین‌شناسی در مقیاس بزرگ از جمله مقیاس یک‌ده هزارم و یک‌پنج هزارم تولید می‌شود، گفت: متخصصان روسی در این همکاری مشترک طرح‌های زمین‌شناسی را در دو بلوک شمالی و جنوبی کشور به وسعت ۳۰ هزار کیلومتر مربع اجرا می‌کنند که در مجموع شامل ۱۲۰ طرح زمین شناسی اکتشافی است.

به گفته وی، در این طرح ۱۶۰ متخصص ایرانی با متخصصان روسی همکاری می‌کنند و در این میان انتقال تجربه نیز صورت می‌گیرد.

مدیرکل برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور درباره علت همکاری با روس‌ها گفت: روس‌ها در موضوعات اکتشافی مقام‌های دوم و سوم دنیا را دارند و جزو ۵ قدرت بزرگ معدنی دنیا هستند و تحول بنیادین در اکتشافات مواد معدنی، آموزش متخصصان ایرانی و معرفی ظرفیت‌های سرزمینی ایران از جمله اهداف این همکاری است. بر اساس این گزارش توافقنامه اولیه همکاری مشترک ایران و روسیه نهایی شده و به زودی با تخصیص اعتبار لازم اجرای آن اغاز می‌شود.

سخن پایانی

فعالان معدنی به‌اتفاق یکی از اصلی‌ترین چالش‌های بخش معدن را ضعف در حوزه اکتشاف معرفی می‌کنند و در شرح اینکه این چالش از کجا آغازشده و ریشه گرفته است، دلایل و شواهدی چندی ارائه می‌دهند، ازجمله عدم تخصیص بودجه کافی در بخش اکتشاف، قوانین دست‌وپاگیر و بخشنامه‌های متعدد و بی‌رویه و... که موجب تضعیف فعالیت‌های معدنی، خروج سرمایه از بخش معدن و عدم اعتماد سرمایه‌گذاران به آینده این بخش شده است. اما شاید با توجه به اقدامات اخیر سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گره کور کمبود اکتشاف باز شود.