روز جهانی بدون دخانیات در سال ۲۰۲۳ با شعار ویژه «ما غذا می‌خواهیم، نه توتون» انتخاب شد؛ شعاری که در قالب یک کارزار تلاش کرد درباره افزایش حذف کشت محصولات غذایی و جایگزین شدن آن با کشت توتون هشدار دهد و کشاورزان را به کاشت محصولاتی ترغیب کند که ارزش غذایی دارند. این کارزار بدون شک در ادامه بحران غذایی به راه افتاد و اشاره به لابی‌هایی داشت که مانع کشاورزان برای رو آوردن به کشت جایگزین توتون می‌شد. رویکرد دیگر این شعار اشاره به تخریب‌های زیست‌محیطی کشت تنباکو داشت. پدیده جنگل‌زدایی، استفاده بیش از حد از آفت‌کش‌ها در جریان کشت تنباکو، فرسایش خاک و از بین رفتن حاصلخیزی خاک و مصرف مقادیر زیاد منابع برای کشت تنباکو، ازجمله دلایلی است که پرداختن به افزایش کشت و مصرف توتون را در سالیان اخیر ضروری کرده است.

بدون شک روزهای تقویمی که ثبت جهانی هم شده‌اند را نباید در حد یک ژست تقویمی انگاشت. به‌طور معمول ایجاد یک وضعیت نگران‌کننده که ابعاد زیستی بسیاری هم دارد، سازمان‌ها و نهادها را ملزم به یادآوری یک روز خاص در تقویم می‌کند. سازمان‌ها و دفاتر سازمان ملل متحد و مهم‌تر از همه دولت‌ها، جامعه مدنی، بخش‌های دولتی و خصوصی، مدارس و دانشگاه‌ها و به‌طور کلی شهروندان یک روز بین‌المللی را به‌منظور طرح اقدامات آگاهی‌بخش به‌واسطه آژانس‌های تخصصی سازمان ملل از جمله یونسکو روز جهانی اعلام می‌کنند.

طبق آخرین گزارش سازمان جهانی بهداشت در زمینه مصرف دخانیات و سیگار که مربوط به ۳ سال پیش است، تعداد مصرف‌کنندگان بالای ۱۵ سال دخانیات در ایران حدود ۱۴ درصد جمعیت کشور برآورد می‌شود که از این میان ۸ میلیون نفر مرد و یک میلیون زن هستند، اما آمارهایی که رسانه‌های داخلی منتشر می‌کنند با آمارهای سازمان بهداشت جهانی تفاوت دارد. یکی از جدیدترین داده‌ها را مرکز تحقیقات پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی اعلام کرده است؛ آماری که می‌گوید بیش از ۲۰ درصد مردان و 4 درصد زنان بالای ۱۵ سال در کشور مصرف روزانه سیگار دارند.

دلایل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بسیاری را می‌توان درباره مصرف سیگار و گرایش روزافزون آن برشمرد. در هر حال مشاهده میدانی همه ما خلاف آنچه در آمار هست را به دست می‌دهد. اینکه مصرف سیگار و دیگر مشتقات توتون مانند قلیان همواره رو به افزایش و نمودارهای میزان مصرف آن صعودی است. گزارش تصویری این شماره صمت را با موضوع روز جهانی بدون دخانیات تنظیم کرده‌ایم.