کارشناسان معتقدند ساخت ابزارهایی برای سازگاری با شرایط فعلی طبیعت باید رویکردی مهم برای اتخاذ از سوی انسان مدنظر قرار گرفته شود، از این‌رو ساخت ابزارهایی که به این سازگاری کمک کند، یکی از پیشران‌های مهم در شرکت‌ها و پژوهشکده‌های دانش‌بنیان است که می‌تواند جزو برنامه‌های جدی آنها برای برون‌رفت از معضلات گرمایش جهانی قرار گیرد.

حقیقتی درباره متهم شماره یک گرما

خرماپزان در آخرین روز بهار تیتر خبر روزهای اخیر رسانه‌ها درباره گرمای تابستان بود، گرمایی که نمی‌توان میزان آزاردهندگی‌اش را بر گردن تابش آفتاب انداخت، چرا که دانشمندان معتقدند علت این گرمای جهنمی پدیده‌ای به‌نام جزیره حرارتی است که بدون تاثیر فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم، نباید چنین شدتی داشته باشد. در واقع مطالعات و اندازه‌گیری‌ها حاکی از آن است که این میزان از افزایش دما بدون تغییرات اقلیمی حاصل از فعالیت‌های انسانی کمابیش غیرممکن بوده است، بنابراین واضح است متهم شماره یک این اتفاق، پدیده تغییر اقلیم یا گرمایش جهانی است که دخالت مستقیم انسان در طبیعت موجب بروز چنین ناهماهنگی‌ای در کره زمین شده است. بهره‌وری با فناوری؛ یک راه سازگارانه است که بیشتر دانشمندان درباره آن اتفاق‌نظر دارند.

فناوری‌ها، بهبوددهنده شرایط

الهام پیشداد، اقلیم‌شناس و پژوهشگر حوزه تغییر اقلیم در مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه در گفت‌وگویی که با صمت داشته است، بااشاره به اهمیت رویکرد فناوران برای توسعه فرآیند سازگاری با تغییر اقلیم در کشور معتقد است از آنجایی که همواره بکارگیری نوآوری‌ها و فناوری‌ها بهبوددهنده شرایط هستند، می‌توانند بازوی کمکی مطمئنی برای مقابله با تغییر اقلیم و آثار زیانبار آن باشند.

همچنین باتوجه به اینکه استقبال چندانی از راهکارهای داده‌شده به صنعتگران در بحث کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای نمی‌شود، تمرکز دانش‌بنیان‌ها باید روی سازگاری باشد و اگر بتوانند در این حوزه فعالیت داشته باشند، می‌توانیم اقدامات تاثیرگذاری را به‌سرانجام برسانیم. به‌گفته وی، ارائه راهکارهای مناسب برای تغییر زیرساخت‌ها یا حتی ارائه زیرساخت‌های جدید می‌تواند یکی از رویکردهای مهم شرکت‌های دانش‌بنیان در بحث سازگاری با تغییر اقلیم باشد. باتوجه به وابستگی اقتصاد ما به صنعت نفت و تحریم‌های اعمال‌شده، تصمیم‌گیران در کشور ما ترجیح می‌دهند که اقدامات سازگاری را در پیش گیرند تا اقداماتی که مربوط به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است. به‌همین‌دلیل شرکت‌های دانش‌بنیان می‌توانند در بحث‌های بهینه‌سازی انرژی تاثیر جدی روی سازگاری داشته باشند و کشور را از موردهدف قرار داده شدن تاثیرات زیانبار تغییر اقلیم نجات دهند.

تصفیه هوا بدون درخت

کپسول اکسیژن‌زا به‌منظور تصفیه آب و هوا، سازه‌ای است که می‌تواند جای صد اصله درخت را در تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسیدکربن بگیرد و موجب تعدیل گرمای شدید هوا در مقیاس خرداقیم شود. این سازه در فضاهایی که شرایط کاشت درخت و فضای سبز فراهم نیست، کاربرد بیشتری دارد.

مریم عامری، عضو هیات‌علمی گروه بیوتکنولوژی صنعتی جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی از ساخت سازه‌ای خبر می‌دهد که برمبنای پرورش جلبک‌های آب‌های شور و شیرین ساخته می‌شود و می‌تواند بسان یک درخت دی‌اکسیدکربن و آلاینده‌های هوا را جذب و اکسیژن به هوا ارسال کند. طبق گزارش پژوهشگران، ظرفیت یک مترمکعب از ریزجلبک در آب با صد اصله درخت به‌لحاظ جذب دی‌اکسیدکربن برابری می‌کند. ریزجلبک‌ها می‌توانند فتوسنتز انجام دهند و این کار به آنها این امکان را می‌دهد تا از انرژی خورشید برای جذب دی‌اکسیدکربن استفاده و آن را به کربن عالی و اکسیژن تبدیل کنند.

خنکی زیر سایه جلبک

وی در گفت‌وگو با صمت گفت: این کپسول اکسیژن‌زا به‌منظور تصفیه آب و هوا، سازه‌ای با کاربرد جلبکی است که می‌تواند جای درخت را در تولید اکسیژن و جذب دی‌اکسیدکربن بگیرد؛ در واقع هدف نهایی از ساخت چنین سازه‌ای، کاهش آثار گرمایش جهانی و جلوگیری از افزایش دمای زمین است. گفتنی است، نزدیک به یک دهه می‌شود که این سازه برای نخستین‌بار در اروپا در قالب یک پروژه کاربردی راه‌اندازی شده است باتوجه به توانایی جلبک‌ها در جذب آلاینده‌های آب و هوا و همچنین نقش مولد آنها در اکسیژن‌زایی و جذب دی‌اکسیدکربن، در مکان‌هایی که در معرض آلودگی‌های زیست‌محیطی قرار دارند، با جانمایی این سازه می‌توان از توانایی ذاتی ریزجلبک‌ها در راستای تصفیه هوا بهره‌مند شد. عامری در این‌باره گفت: این سازه مانند یک درخت بیوتکنولوژیک آلاینده‌های گازی و دی‌اکسیدکربن موجود در هوا را می‌گیرد و اکسیژن تولید می‌کند. وی بااشاره به مزایای بکارگیری این سازه در مکان‌هایی که امکان کاشت درخت وجود ندارد، تاکید کرد: از آنجایی که برخی مکان‌ها در فضای شهری و سکونتگاهی امکان کاشت درخت و ایجاد فضای سبز را ندارند، می‌توانیم از این سازه برای تصفیه هوا در مکان‌های مذکور بهره گیریم. در واقع با استفاده از قابلیت‌های ریزجلبک‌ها که در این سازه به‌کار رفته است، توانستیم یک درخت مصنوعی با قدرت جذب بالای آلاینده‌های هوا بسازیم.

این جلبک‌های دوست‌داشتنی

همان‌گونه که اشاره شد، جلبک‌ها یکی از موجودات ضروری برای تولید اکسیژن در کره زمین به‌شمار می‌روند و باتوجه به تنوع اقلیمی حاکم بر ایران و زیست‌پذیری جلبک‌ها در اقلیم‌های گوناگون، در گام نخست جداسازی می‌شوند. عامری در تشریح این فرآیند گفت: شرایط زیستی همساز با جلبک‌هایی که در آب شور و شیرین رشد می‌کنند، به‌طورمعمول این سازه‌ها باید در محیط‌های بسته شهری نظیر زیر پل‌ها و مکان‌هایی که خالی از پوشش گیاهی است، قرار داده شود. در واقع سازه به‌صورت آکواریوم دارای ستون‌های شیشه‌ای حاوی ریزجلبک به‌صورت آزاد و تثبیت‌شده است.

یک مترمکعب جلبک مساوی با صد اصله درخت

عامری گفت: این کپسول اکسیژن‌ساز به‌گونه‌ای طراحی شده است که می‌تواند طیف دمایی موجود در ایران را تحمل کند، بنابراین تفاوت دمایی شب و روز و موقعیت‌های جغرافیایی متفاوت مانع کارآیی این سازه نمی‌شود.

هر یک مترمکعب جلبک برابر صد اصله درخت کارآیی دارد،پس توانایی جذب عدد قابل‌توجهی از میزان دی‌اکسیدکربن را دارد و می‌توانیم به کپسول طبیعی اکسیژن‌ساز به‌عنوان یک انتخاب کارآمد در راستای کاهش گرمایش جهانی نگاه کنیم.

ردیابی آتش با مادون‌قرمز

از آنجایی که آتش‌سوزی جنگل‌ها و مزارع یکی از نتایج گرمای شدید مناطق است، یک شرکت دانش‌بنیان با طرح ایده پهپادهای مجهز به دوربین مادون‌قرمز برای پیش‌بینی آتش‌سوزی در جنگل‌ها و خودرو آتش‌نشانی ویژه رسیدگی سریع به مناطق جنگلی به حل معضل آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها پرداخت. این شرکت توانسته‌ است با فناوری‌های پیشرفته، اقدامات نوآورانه‌ای را در اطفای حریق به‌نمایش بگذارد و با طرح ایده پهپادهای مجهز به دوربین مادون‌قرمز به حل معضل آتش‌سوزی در مراتع و جنگل‌ها بپردازد. همچنین برای پیش‌بینی آتش‌سوزی در جنگل‌ها موفق به طراحی خودرو آتش‌نشانی ویژه رسیدگی سریع به این مناطق شده است. شایان صارمی، کارشناس فنی این شرکت در گفت‌وگو با صمت درباه این سیستم اطفای حریق گفت: جنگل‌ها در حفظ تعادل طبیعت نقش مهمی ایفا، آب را تصفیه می‌کنند، موجب ثبات خاک می‌شوند، مواد مغذی را به‌چرخه در می‌آورند، اقلیم را معتدل می‌کنند و ذخیره‌گاه کربن هستند، بنابراین تکنیک‌های سنجش از راه دور به یکی از رایج‌ترین ابزار برای بررسی وضعیت ایمنی جنگل‌ها و مدیریت این منابع الهی تبدیل شده است.

چه فناوری‌هایی برای اطفای حریق جنگلی مناسب است؟

وی بااشاره به آتش‌سوزی‌های اخیر جهان درباره اهمیت اطفای حریق جنگل‌ها و مرانع با کمک فناوری‌ها گفت: امروزه باتوجه به اینکه شاهد آتش‌سوزی مراتع و جنگل‌ها هستیم، پیشرفته شدن تجهیزات اطفای حریق نقش بسزایی در این امر دارد. گفتنی است، در بسیاری موارد، کمبود تجهیزات آتش‌نشانی مناسب و ناکارآمدی این تجهیزات منجر به گسترش حریق می‌شود. همچنین در گذشته علت اصلی حریق‌های گسترده جنگلی که در داخل کشور رخ می‌داد، به ناکافی بودن تجهیزات مربوط می‌شد. در واقع علاوه بر اینکه تجهیزات ناکافی در اختیار دستگاه‌های مختلف قرار داشت، به‌لحاظ کارآیی هم عملکرد ضعیفی داشت. امروزه در بحث تعداد و کارآیی تجهیزات اطفای حریق در ایران مشکلی مشاهده نمی‌شود.

استفاده از مادون‌قرمز برای پیش‌بینی آتش‌سوزی جنگلی

وی در ادامه خاطرنشان کرد: خودرویی که این شرکت در راستای طراحی و ساخت آن تلاش دارد، هم در حوزه نفت و هم در مناطق شهری جنگلی و مراتع کاربرد دارد. تجهیز دوم مربوط به پهپادهای آتشفشانی است.

هشدار پیش از وقوع

وی در تشریح ایده پهپادها گفت: ما قصد داریم مقاومت پهپادها را در برابر حرارت بالا ببریم تا مدت زمان بیشتری به اطفای حریق بپردازد؛ قرار است نوعی سنسور حساس به مادون‌قرمز در این پهپادها نصب کنیم تا در صورت افزایش دما در جنگل‌ها پیش از آتش‌سوزی هشدار بدهد، در واقع پهپاد را به دوربین‌های مختلف مجهز می‌کنیم تا با پرواز در نقاط جنگلی بتواند قسمت‌هایی را که دچار حرارت بالایی شدند، شناسایی کند، همچنین این دوربین‌ها می‌توانند دماهای بالا را که هنوز منجر به آتش‌سوزی نشده است، تشخیص دهد تا با هشدار به مرکز، اقدامات سریع برای خنک‌سازی و پیشگیری از آتش‌سوزی انجام شود.

دیر به آتش می‌رسیم

وی بااشاره به معضل کنونی کشور ما در بحث اطفای حریق گفت: مشکل امروز ما در این رابطه، سرعت کمک‌رسانی به مناطقی است که دچار اطفای حریق شده‌اند؛ همچنین از دیگر مشکلات عمده ما در کشور مربوط به بحث‌های پیشگیری و پیش‌بینی از حریق است. به‌طورعمده مشکل اصلی ما مربوط به نبود تجهیزات نیست و شرایط خوبی در بکارگیری امکانات و تجهیزات داریم و در این راستا توانستیم به ترکیه هم امدادرسانی کنیم. در واقع معضل اصلی ما دیر رسیدن به مناطقی است که دچار حریق شده است؛ ما باید بتوانیم مدت زمان طی‌شده برای انجام اقدامات اطفای حریق را کوتاه‌تر کنیم، همچنین باید پیش‌بینی دقیقی از مناطقی که احتمال آتش‌سوزی بالایی دارند، داشته باشیم تا بتوانیم به‌سرعت اقدام کنیم.

خودروهای سریع‌السیر آتش‌نشانی

کارشناس فنی این شرکت دانش‌بنیان بااشاره به بکارگیری تجهیزات جدید در آینده‌ای نزدیک گفت: از برنامه‌هایی که در آینده مدنظر داریم، طراحی 2 تجهیز خاص در سیستم اطفای حریق است که یکی از آنها مربوط به خودرو آتش‌نشانی کوهستان می‌شود. باتوجه به اینکه خودروهای آتش‌نشانی بزرگ در بسیاری از مناطق طبیعی قابل‌عبور نیستند، این خودرو قرار است تجهیزات آتش‌نشانی را با تمرکز بر حریق در مناطق جنگلی و کوهستانی برساند که هدف آن عملکرد سریع در اطفای حریق جنگلی است. در واقع مهم‌ترین ویژگی آن، رساندن سریع تجهیزات اطفای حریق به محل آتش‌سوزی‌ها است که به‌طورعموم مناطق جنگلی و کوهستانی را شامل می‌شود. صارمی گفت: قرار است این خودروها عملیات اطفای حریق را در مناطق صعب‌العبور انجام بدهند که توان بالایی در انتقال نیروی آتشفشان به نقاط مختلف را دارند.

سخن پایانی

سال‌های طولانی است که اوضاع اقلیمی جهان دگرگون شده است و این دگرگونی آسیب‌های زیادی را به کشورمان وارد کرده است، چرا که ایران در یکی از مکان‌های شکننده کره زمین به‌لحاظ اقلیمی قرار گرفته است. کارشناسان معتقدند بهره‌گیری از فناوری می‌تواند دست‌کم در مقیاس خرداقلیم شرایط محیطی را برای انسان قابل تحمل‌تر از آن شرایطی کند که دانشمندان پیش‌بینی کرده‌اند.