یکی از جذاب‌ترین جاذبه‌های گردشگری در هر مقصدی بحث شکم گردی و غذاهایی است که در آن شهر یا کشور وجود دارد. در سال‌های اخیر بحث استریت فود یا غذاهای خیابانی بسیار پر اهمیت شده است و در هر کشور مناطقی وجود دارد که فروشنده‌های غذاهای متعددی کنار هم قرار دارند و هر کدام برای خودشان دنیایی از غذاهای خوشمزه و دلچسب را با قیمت‌های مناسب ارائه می‌دهند.

غذاهای خیابانی، غذاها و نوشیدنی‌های آماده‌ای هستند که توسط فروشندگان یا دست‌فروشان در خیابان‌ها یا مکان‌های عمومی دیگر مانند بازار یا نمایشگاه‌های دائمی یا موقت تهیه و فروخته می‌شوند.

غذای خیابانی چیست؟

خیابان‌های میزبان غذاهای خیابانی، پر از غرفه‌ها و کانکس‌های قابل حمل یا گاری‌ها و ون‌های مواد غذایی هستند و هدف اصلی آنها ارائه غذا به سریع‌ترین حالت ممکن است. بیشتر غذاهای خیابانی در دسته فینگرفودها، فست‌فود‌ها یا غذاهای محلی طبقه‌بندی می‌شود و معمولا ارزان‌تر از وعده‌های غذایی رستوران‌ها هستند.

نخستین فروشندگان غذاهای خیابانی که در دنیا و در دوران باستان غذای خیابانی عرضه می‌کردند، افرادی بودند که محصولات خود را در سینی، سبد و پایه‌های قابل‌حمل می‌فروختند. در تمدن‌های بین‌النهرین باستان و در بازارهای ابتدایی، مردم خرمای خشک و ماهی را از همین دوره‌گردان می‌خریدند.

اما سینی‌ها و سبدها رفته‌رفته جای خود را به چرخ‌دستی‌ها دادند. نکته تاریخی که در پس تغییر سینی‌ها به چرخ دستی‌ها وجود دارد این است که این سینی‌های گردن‌آویز محدودیت داشتند و فروشنده با آنها بیش از تعداد اندکی غذا را نمی‌توانستند به فروش برساند، بنابراین بعدها چرخ دستی با سکوی صاف و باز جایگزین آنها شد.

چرخ‌های دستی غذا در آن زمان ابتدا دوچرخه و بعدها چهارچرخ شدند اما در قرن نوزدهم این چرخ‌های دستی به سیستم گرمایشی که غذا را گرم نگه دارند هم مجهز شدند. این تغییر باعث تغییر سبک غذاهایی که در غذاهایی خیابانی به فروش می‌رفتند شد و سرآغازی برای پخت غذا در محل شدند.

تهران نیز مکان‌های زیادی به منظور عرضه غذا‌های خیابانی دارد. پاتوق غذا‌های خیابانی تهران هر کدام برای خودشان دنیایی از غذاهای خوشمزه و دلچسب را با قیمت‌های مناسب برای علاقه مندان به شکم گردی به فروش می‌رسانند.

برای آشنایی بیشتر با رستوران‌های خیابانی و نحوه کار آن ها، به یکی از خیابان‌های تهران رفتم تا از نزدیک شاهد کار آنها باشم.

گذرگاه اجتماعی، واقع در خیابان استاد معین، یکی از پاتوق هایی است که رستوران‌های خیابانی در آن جا حضور دارند. با تاریک شدن هوا، فعالیت آنها شروع شده و بر تعداد افراد افزوده می‌شود. رستوران‌های زیادی در ابعاد کوچک با غذاهای متنوع، بوی زیادی را در خیابان راه انداخته‌اند و آشپز‌ها هنر نمایی می‌کنند.

از کنارشان که عبور می‌کنیم، شخصی مقابل دکه خود ایستاده و لقمه‌ای از غذای رستوران را برای تست به مراجعه‌کنندگان می‌دهد که معمولا از خوشمزه‌ترین غذایی است که دارند. در کنار دکه ها، تعدادی میز و صندلی وجود دارد که مراجعه‌کنندگان بتوانند به راحتی غذای خود را میل کنند.

درآمد بالا از فروش غذای خیابانی

به سراغ یکی از فروشندگان رفتم و گپ کوتاه خود را این گونه آغاز کردم. از این شلوغ تر هم می‌شود؟ در حالی که داشت داخل نان‌های باگت را خالی می‌کرد گفت« آره، تازه الان اولشه. یکم هوا تاریک و خنک بشه خیلی شلوغ میشه.» پس باید خیلی درآمد داشته باشید؟« درآمد که آره. کلا کارایی که مربوط به غذا میشه درآمدش زیاده.» یعنی اگر یک دکه این جا داشته باشم خوبه؟« خوب کار کنی و غذایی داشته باشی که مشتری بیاد میتونی ماهی ۳۵ تا ۴۰ میلیون دربیاری راحت. منو نبین الان سرم خلوته، از یک ساعت دیگه وقت ندارم نفس بکشم.» از او تشکر کردم و به مسیرم ادامه دادم. دکه‌های زیادی هنوز وجود دارد که باید با آنها صحبت کنم.

کمی جلوتر، تعداد زیادی ایستاده‌اند و منتظر سفارش غذا هستند. دلیل این شلوغی را باید متوجه می‌شدم. یک دکه فروش فست فود بود که انواع غذاهای متنوع با رنگ‌های گوناگون دارد. دلیل این شلوغی هم همین ابتکار بود. به سراغ یکی از مشتریان رفتم و سوال خود را اینگونه پرسیدم. شما زیاد به این جا مراجعه می‌کنید؟

« آره اکثرا اینجام. غذاهاش خیلی خوشمزس. انواع سوسیس‌های رنگی رو داره. برای همینه انقد شلوغه.» قیمتاش چجوریه؟ « از ۷۰ تومن شروع میشه ولی ارزش داره واقعا، من شاید توی هفته ۴ بار بیام اینجا.» هرچه می‌گذشت بر تعداد افراد افزوده می‌شد. با خود فکر کردم اگر روزی ۱۰۰ نفر از او خرید کنند، درآمد ماهیانه به بالای ۲۰۰ میلیون می‌رسد که یک رقم نجومی است.

استقبال شهروندان از غذاهای خیابانی

اندکی جلو تر، تعدادی روی صندلی‌ها نشسته و مشغول خوردن غذا بودند. آشپز هم مشغول سرخ کردن مواد غذایی بود. تعداد بالایی از مواد غذایی روی سینی بود و از بهداشت خبری نیست. شاید یکی از چند دکه‌ای بود که بهداشت را رعایت نمی‌کرد. از او در ارتباط با وضعیت نگه داری مواد غذایی پرسیدم و گفت « اتفاقی نمیفته بابا انقدر حساس نباش، میره توی حرارت درست میشه. تا الان مشکلی پیش نیومده برای کسی. این مشتری ها رو ببین روی صندلی نشستن. چند نفرشون چندمین باره میان این جا. فک میکنی اگه مشکلی داشت دوباره میومدن؟توام خیلی حساسیت نشون نده، چیزی میخوری برات بزنم؟ نه ممنون.

مسلما غذاهای خیابانی هر کشور با کشور دیگر متفاوت است. بیشتر غذاهای خیابانی، فست فود محلی و نشانگر مردم آن منطقه و کشور هستند. در بین غذاهای خیابانی، انواع فست فود مشهور را می‌توانید در کشورهای یونان و هند بیابید؛ چرا که نخستین غذای ارزان نرخ به عنوان یک فست فود را هندی‌ها و یونانیان ابداع کردند و امروز انواع فست فود در هند و یونان جزو محبوب‌ترین غذاهای خیابانی هستند.

بوی انواع غذا در خیابان پیچیده است و با تاریکی شب بر جمعیت افزوده می‌شود. هر دکه مشتری خاص خودش را دارد و برای تهیه غدا جلوی آن صف کشیده‌اند. سعی کردم با تعدادی از مشتریان گپ کوتاهی بزنم. به سراغ یکی از مشتریان ایستاده در صف رفتم و سوالم را این گونه آغاز کردم. این دکه غذاهای خوبی دارد؟ « خیلی عالیه. تقریبا بیشتر دکه‌های این جارو امتحان کردم ولی این از بقیه بهتره. کیفیت خیلی بالایی هم داره و مشخصه از گوشت تازه استفاده میکنه.» شخصی دیگر که صدای مارو شنید گفت« آره راست میگه. بهترین دکه همینه که این جاست. واقعا مشتریایی که داره زیاده و پولی که می‌گیره نوش جونش.» بیشتر ترجیح می‌دهید از این دکه‌ها خرید کنید یا از رستوران هایی که مغازه بزرگ دارند؟« قطعا از این جا خرید می‌کنم. کیفیت بالا که داره، قیمتشم که خوبه. خب اگه قرار باشه با خانواده برای شام جایی بریم قطعا این جارو انتخاب می‌کنیم.»

اکثر جمعیتی که در این گذرگاه اجتماعی حضور داشتند از وضعیت بهداشت و کیفیت دکه‌ها رضایت بالایی دارند و تعداد زیادی از این افراد برای چندمین بار مراجعه کرده بودند. اما کوچک بودن فضا و پایین بودن تعداد میز و صندلی باعث شده تا افراد مدت زمان بالایی را برای صرف غذا در انتظار باشند.

درآمد حاصل از فروش غذاهای خیابانی بسیار بالا است و همین امر باعث شده تا تعداد کسانی که به این کار مشغول می شوند افزایش یابد. محیط،کیفیت و همچنین بهداشت از جمله معیار هایی هستند که می توانند برای جذب مشتری بسیار موثر باشند. شهروندان، ترجیح می دهند به جای استفاده از رستوران های لوکس، غذای خود را از رستوران های خیابانی تهیه کنند.