مهم‌ترین پیامدهای زیان‌بار تغییر شرایط طبیعی زمین ناشی از عملکرد انسان، افزایش وقوع مخاطرات طبیعی از قبیل سیل، زلزله، زمین لغزش و ریزگردها است که هر سال خسارت‌های جانی و مالی زیادی بر اثر آن ایجاد می‌شود. طبق آمار ۱۰ سال گذشته، هر سال بر اثر مخاطرات طبیعی در جهان ۲۲۵۰۰۰ نفر کشته می‌شوند و ۳۶ میلیارد دلار خسارت اقتصادی وارد می‌شود که ۹۵ درصد کشته‌شدگان مربوط به کشورهای در حال توسعه و ۷۵ درصد خسارات اقتصادی بالغ بر ۲۵ میلیارد دلار مربوط به کشورهای پیشرفته است.

مخاطرات طبیعی و تنوع ماده معدنی در ایران

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت و رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور در آیین افتتاح پروژه تحول در بخش زمین‌شناسی و اکتشاف ذخایر معدنی خراسان جنوبی با بیان اینکه این سازمان به‌عنوان سازمانی حاکمیتی دو وظیفه اصلی را بر عهده دارد، گفت: تولید ثروت از طریق اکتشافات معدنی و صیانت از ثروت تولید‌شده با شناسایی مخاطرات طبیعی و زمین‌شناختی موجود مهم‌ترین وظیفه این مجموعه است.

به گزارش سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور، علیرضا شهیدی با اشاره به اینکه تولید و صیانت از ثروت حدود ۷ تا ۸ درصد GDP کشور را به خود اختصاص داده، افزود: تولید حدود ۱.۲ درصد GDP کشور را معدن برعهده دارد که با افزودن صنایع معدنی به آن به حدود ۸ درصد می‌رسد.

به‌گفته رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور در بخش مخاطرات زمین‌شناختی متاسفانه آنچه در کشور اتفاق نمی‌افتد توجه به پیشگیری است و ما منتظریم حادثه‌ای اتفاق بیفتد تا منابعی را که به‌سختی به‌دست آورده‌ایم، صرف جبران خسارات ناشی از آن کنیم.

معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه به لحاظ فرآیندی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور ۳ وظیفه اصلی تولید اطلاعات پایه، پایش و فرآوری و در نهایت نگهداری و انتشار‌، مستند و استاندارد‌سازی داده‌ها را برعهده دارد، خاطرنشان کرد: تولید اطلاعات پایه در بخش‌های زمین‌شناسی و اکتشافی به‌صورت مطالعه لایه‌های مختلف انجام و در قالب نقشه منتشر می‌شود. شهیدی افزود: لایه‌های اطلاعاتی در بخش‌های زمین‌شناسی، ژئوشیمی، ژئوفیزیک هوایی و زمینی اکتشاف است و این سازمان تاکنون هزار و ۶۵۰ لایه اطلاعاتی را تولید کرده که از این میزان بیش از ۸۰۰ لایه اطلاعاتی مکان‌محور و دارای مختصات و هر لحظه قابل رصد هستند.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با بیان اینکه این اطلاعات توسط کارشناسان این سازمان در معاونت‌های زمین‌شناسی و اکتشاف در تهران و مراکز استانی و منطقه‌ای تهیه می‌شود، افزود: بخش پردازش و فرآوری این اطلاعات توسط مدیریت ژئوماتیکس و آزمایشگاه‌های سازمان انجام می‌شود و نگهداری، انتشار و استانداردسازی اطلاعات را نیز پایگاه داده‌های علوم زمین بر عهده دارد.

وی با ابراز خرسندی از اینکه پایگاه داده‌های علوم‌ زمین کشور به‌عنوان یک لایه معدنی کاداستر در کشور در حال شناسایی است، افزود: برای سرمایه‌گذاری و ورود به بخش معدن باید به اطلاعات موجود در این پایگاه توجه شود.

شهیدی با اشاره به اینکه در کشوری هستیم که تنوع ساختار زمین‌شناسی خاصی دارد، تصریح کرد: در دو بخش مخاطرات طبیعی و تنوع ماده معدنی صاحب مکان در دنیا هستیم.

به‌گفته معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، از ۴۳ مخاطره موجود در دنیا ۳۴ خاطره در ایران اتفاق می‌افتد که سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات ‌معدنی کشور این مخاطرات را شناسایی و پایش می‌کند.

رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌ معدنی کشور با اشاره به اینکه در بخش مواد معدنی نیز دارای تعدد و تکثر هستیم، گفت: در گذشته عنوان می‌شد حدود ۶۸ ماده معدنی در ایران وجود دارد که این عدد درحال‌حاضر به ۸۱ افزایش یافته است.

شهیدی خاطرنشان کرد: اگر به نقشه معادن قدیمی یا شدادی توجه کنیم، متوجه خواهیم شد در کل کشور توجه به موضوع معدن و معدنکاری در ۲۲ منطقه توسط گذشتگان ما انجام می‌شده و معدنکاری در ایران دارای یک جایگاه بسیار خاص است و اکتشاف و فرآوری آهن، طلا، نقره، روی و سرب و جیوه در آثار معدنکاری گذشته مشاهده شده است.

وی با بیان اینکه بیشتر به معادن سطحی توجه کرده‌ایم، اظهار کرد: براساس آمار ذخایر معدنی کشور حدود ۶۰ میلیارد تن است، اما آنچه در حقیقت وجود دارد حدود ۳۷ تا ۴۰ میلیارد تن است. معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت با بیان اینکه حدود ۶۲ درصد این میزان به مصالح ساختمانی از جمله شن، لاشه، ماسه و انواع سنگ‌ها تعلق دارد، گفت: حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد ذخایر فلزی و بقیه غیرفلزی است و باتوجه به موقعیت خاص زمین‌شناسی کشور آمار درستی در اختیار نداریم.

شهیدی با اشاره به اینکه سنگ‌آهن ۲.۷ میلیارد تن از ذخایر کشور را به خود اختصاص داده، بیان کرد: ۲.۷ میلیارد تن نیز ذخیره مس در اختیار داریم اما در سرب و روی از وضعیت بهتری برخورداریم و در بخش طلا هم در حال افزایش شناسایی این ذخایر هستیم.

نگاه مدیریتی و کلان به انواع مخاطرات زمین‌شناسی

رضا شهبازی، کارشناس معدن که سابقه مدیرکلی دفتر مخاطرات، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور را در کارنامه کاری خود دارد، گفت: برای شناسایی بخش‌های مختلف یک پدیده و عوامل شکل‌دهنده آن باید در ابتدا به پدیده‌شناسی و شناسایی موضوع بپردازیم.

به گزارش پایگاه خبری عصر معدن، شهبازی با بیان اینکه شناسایی درست یک پدیده ما را به سمت دو نوع اطلاعات و داده‌های سطحی و زیرسطحی سوق می‌دهد، خاطرنشان کرد: تلفیق و پایش این اطلاعات در طول زمان منجر به پی بردن به چیستی یک پدیده می‌شود و ما به چگونگی عملکرد یک پدیده پی می‌بریم و پس از آشنایی با فرآیندهای آن در طول زمان اقدام به پایش پدیده و توجه به روند گسترش آن خواهیم کرد.

شهبازی، ارائه راهکارهای مدیریتی و مهندسی پس از شناسایی کامل یک پدیده را برای برخورد مناسب با آن به‌عنوان ورود به مرحله سوم یاد کرد و گفت: در این زمان باید نسبت به کنترل و جلوگیری از گسترش پدیده اقدام کرد و در گام بعد به موازات آن برای عبور از دوره بحران برنامه سازگاری و کاهش اثرات در دستور کار قرار گیرد.

سخن پایانی...

سازمان زمین‌شناسی ماموریت‌هایی برای حفظ محیط‌زیست دارد، چراکه شاهدیم شتاب تغییرات زمین بسیار زیاد است؛ به‌گونه‌ای که این تغییرات در زمان‌های بسیار کوتاه که قابل‌تصور نیست، رخ می‌دهد. برای کاهش سرعت این تغییرات باید تصویری از آینده زمین تا ۲۰۵۰ داشته باشیم؛ بر این اساس باید با مطالعه زمین تا سال ۲۰۵۰ ببینیم که چه اتفاقی در کره زمین رخ می‌دهد تا بر اساس آن و انجام نیازسنجی بتوانیم با فناوری‌های موجود تمهیداتی برای کنترل تغییرات روند کره زمین بیندیشیم.