بی ‌ توجهی به توسعه زیرساخت ‌ های انرژی در کشور موجب شده که بسیاری از صنایع در ماه ‌ های سرد سال با محدودیت جدی در روند تأمین سوخت خود روبرو شوند. در چنین شرایطی برخی صنایع از مازوت به ‌ عنوان سوخت جایگزین استفاده می ‌ کنند. برخی دیگر نیز ناچار به کاهش ظرفیت تولید خود هستند. محدودیت گاز صنایع در سال جاری از هفته ‌ های پیش آغازشده است. بسیاری از واحدهای سیمانی کشور از مازوت به ‌ عنوان سوخت جایگزین استفاده می ‌ کنند، برخی دیگر از صنایع همچون فولادسازان نیز به ‌ ناچار از میزان تولید خود می ‌ کاهند.

ناترازی تولید و مصرف گاز به چالشی جدی در سال ‌ های گذشته بدل شده که عملاً روند فعالیت صنایع را تحت تأثیر منفی قرار داده است. بخش بزرگی از لطمات ناشی از کسری گاز به فعالان بخش معدن و صنایع معدنی تحمیل می ‌ شود. نبود دورنمای روشن از مسیر توسعه انرژی در کشور بزرگ ‌ ترین چالشی است که روند فعالیت صنایع را تحت تأثیر منفی قرار می ‌ دهد. به ‌ ویژه آنکه پیش ‌ بینی می ‌ شود روند ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در سال ‌ های آتی شدت یابد و محدودیت ‌ های حوزه انرژی شدت گیرد.

آینده تاریک

بررسی وضعیت مصرف گاز ایران حکایت از آن دارد که مصرف گاز طبیعی فولادسازان کشور روزانه ۴۰ میلیون مترمکعب نیز برآورد می ‌ شود. با توجه به روند صعودی رشد مصرف گاز در کشور (با فرض سالانه رشد ۵ درصدی) و کاهش فشار مخازن (با فرض کاهش ۲ درصدی فشار)، عملاً گاز طبیعی صنایع انرژی در زمستان ۳ سال آینده صفر خواهد شد. صنعت فولاد و واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی سهم قابل ‌ توجهی از مصرف گاز را در اختیار دارند.

با رشد مصرف گاز در فصل زمستان، بخش قابل ‌ توجهی از گاز صنایع باهدف تأمین انرژی در بخش خانگی با محدودیت روبرو می ‌ شود. واحدهای تولیدکننده آهن اسفنجی نیز به ‌ شدت تحت تأثیر منفی این شرایط قرار می ‌ گیرند. این اقدام به رشد ۳۴ درصدی قیمت آهن اسفنجی در بورس کالا به دلیل محدودیت تولید در آذر ۱۴۰۱ ، منتهی شد.

افت تولید فولاد جدی است

صمتبهادر احرامیان فعال صنعت فولاد در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: در طول سال ‌ های اخیر روند تأمین انرژی فعالان صنعت فولاد با چالش و محدودیت ‌ های جدی روبرو شده است. امسال نیز با شروع روزهای سرد سال عملاً این محدودیت ‌ ها برای صنایع فولادی کشور آغازشده است. در چنین شرایطی بسیاری از تولیدکنندگان در حلقه ‌ های مختلف زنجیره فولاد ناچار به محدود کردن تولید خود هستند.

وی افزود: ایجاد محدودیت در روند تأمین گاز در واحدهای احیا مستقیم عملاً به ‌ منزله توقف تولید در این بخش است. کما اینکه در هفته ‌ های اخیر میزان تولید آهن اسفنجی در کشور به ‌ شدت محدودشده است.

احرامیان تاکید کرد: محدودیت یادشده از ناترازی میزان تولید و مصرف گاز در کشور نشات می ‌ گیرد. در طول سال ‌ های گذشته ظرفیت برداشت از ذخایر گازی کشور متناسب با افزایش جمعیت و همچنین توسعه ظرفیت صنایع، رشد نداشته است. درواقع به سرمایه ‌ گذاری در حوزه انرژی آن ‌ طور که انتظار می ‌ رفت توجه و دقت نشده است، بر همین اساس نیز در حال حاضر شاهد بروز چنین محدودیت ‌ هایی هستیم.

وی گفت: محدودیت ‌ های یادشده از میزان تولید در صنایع مختلف می ‌ کاهد. این افت تولید به ‌ منزله کاهش بهره ‌ وری و هم ‌ زمان افزایش قیمت تمام ‌ شده خواهد بود. علاوه بر این لطمات قابل ‌ توجهی به کوره ‌ های ذوب و تجهیزات صنایع فولادی کشور تحمیل می ‌ شود.

این فعال صنعت فولاد در پایان گفت: بخش بزرگی از ظرفیت جذب ‌ شده به صنایع فولادی کشور در طول دهه ‌ های اخیر با تشویق دولت و باهدف بهره ‌ مندی از ذخایر فراوان انرژی کشور و ارزش ‌ افزایی حداکثری ایجادشده است. دولت مسئول تأمین زیرساخت ‌ های انرژی در کشور بوده است، بنابراین اصلاح فرآیند تأمین انرژی صنایع ضروری به نظر می ‌ رسد.

راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت انرژی

با توجه به محدودیت ‌ هایی که در روند تأمین انرژی کشور به چشم می ‌ خورد پیشنهاد می ‌ شود در درجه نخست اقداماتی برای افزایش عرضه گاز در دستور کار سیاست ‌ گذاران قرار گیرد. ازجمله این راهکارها می ‌ توان به تنفیذ قرارداد خرید ۴۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی با ترکمنستان (تهاتر ۱ . ۵ میلیارد دلار بدهی)، محدود کردن بخشی از صادرات ۴۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی به کشورهای همسایه، افزایش مصرف سوخت ‌ های مایع برای صنایعی که قابلیت جایگزینی مصرف گاز طبیعی دارند (سیمان / سایر صنایع)، اجاره کشتی پورتابل ترمینال ال ‌ ان ‌ جی به ‌ عنوان ایستگاه تبدیل گاز طبیعی و تزریق به خطوط گاز طبیعی کشور، شفافیت قیمت گاز طبیعی در قالب بورس انرژی (امکان خرید قطعی از طریق رقابت)، سرمایه ‌ گذاری در بالادست گاز طبیعی و کاهش مقررات ورود بخش خصوصی به این حوزه، توسعه مخازن ذخیره زیرزمینی گاز طبیعی، گسترش LNG در محل واحدهای تولیدی، توسعه خطوط انتقال گاز طبیعی در کشور و رفع گلوگاه ‌ های انتقال جنوب - شمال، توسعه زغال ‌ سنگ حرارتی و افزایش انعطاف در مصرف سوخت ‌ های تولید برق و توسعه انرژی ‌ های تجدید پذیر در تولید برق اشاره کرد.

در ادامه نیز راهکارهای مدیریت تقاضا گاز پیشنهاد می ‌ شود که ازجمله مهم ‌ ترین آنها می ‌ توان به کاهش مصرف ادارات دولتی، بهبود الگوی توزیع گاز طبیعی صنایع، امکان جایگزینی مصرف گاز طبیعی خانگی با سوخت ‌ های مایع جایگزین در فصول سرد زمستان، توسعه مشوق ‌ ها و الگوهای بهینه ‌ سازی مصرف انرژی خانگی و همچنین تسریع در هوشمند سازی سیستم انرژی اشاره کرد.

سخن پایانی

گاز به ‌ عنوان سوخت اصلی مصرفی بسیاری از صنایع فولاد، سیمان، پتروشیمی و حتی نیروگاه ‌ های تولید برق مصرف می ‌ شود. این سوخت در کشور ما در مصارف خانگی نیز کاربرد گرمایشی دارد. بر همین اساس نیز در ماه ‌ های سرد سال با مصرف گاز در بخش خانگی، مشکلاتی در مسیر تأمین سوخت صنایع پدید می ‌ آید. این چالش در صنایع مختلف بسته به میزان مصرف آنها به شکل ‌ های مختلف بروز می ‌ یابد و لطماتی را به تولید تحمیل می ‌ کند. ناترازی تولید و مصرف گاز کشور در سال جاری به ‌ قدری شدت گرفته که از هفته پیش احتمال بروز محدودیت در تأمین برق صنایع به دلیل کاهش تولید برق توسط نیروگاه ‌ ها نیز صادرشده است. توجه به این نکته ضروری به نظر می ‌ رسد که سوخت ارزان، یکی از مشوق ‌ های اصلی توسعه صنعتی کشور در سال ‌ های گذشته بوده است. بسیاری از صنایع پرمصرف در این سال ‌ ها بر پایه بهره ‌ مندی از سوخت ارزان احداث ‌ شده و توسعه ‌ یافته ‌ اند. بااین ‌ وجود، همین سوخت ارزان در طول سال ‌ های گذشته مانع بهره ‌ وری کافی مصرف انرژی در صنایع شده است. علاوه بر این، با فروش ارزان انرژی، عملاً شرایط مناسب برای توسعه و بازسازی زیرساخت انرژی در کشور مهیا نشده است. این محدودیت در ادامه گریبان صنعتگران را هم گرفته و فرآیند تولید آنها را تحت ‌ تاثیر منفی قرار داده است. برای مقابله با شرایط یادشده، اصلاح الگوی مصرف در حوزه ‌ های گوناگون و ارتقای سرمایه ‌ گذاری در بخش انرژی ضروری به نظر می ‌ رسد.