مدل‌های اولیه مسئولیت اجتماعی شرکت در دهه ۱۹۶۰ ظاهر شد که جنبه اجتماعی مسئولیت اجتماعی شرکت را به‌طورمستقیم به مسئولیت‌هایی بالاتر و ورای مسئولیت‌های اقتصادی و قانونی ربط می‌داد. مسئولیت اجتماعی شرکت، مفهومی است که براساس آن شرکت‌ها به‌طورداوطلبانه تصمیم به مشارکت در ساختن یک جامعه بهتر و محیط پاکیزه‌تر می‌گیرند. شرکت گل‌گهر در جایگاه یکی از شرکت‌های شناخته‌شده در ایران همواره کوشیده است در کنار فعالیت‌های صنعتی الزامات و استانداردهای حوزه توسعه پایدار را هم به‌عنوان یک اصل موردتوجه قرار دهد. در همین زمینه، صمت با ایمان عتیقی، مدیرعامل شرکت گل‌گهر گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانید.

آیا مسئولیت اجتماعی یک الزام قانونی است یا به‌صورت داوطلبانه از سوی بخش معدن و صنایع‌معدنی در کشور انجام می‌شود؟

مسئولیت اجتماعی الزام قانونی نیست، بلکه در بیشتر کشورهای جهان شامل اقدامات داوطلبانه شرکت‌ها است که براساس نیازهای ذی‌نفعان و ضرورت‌ها و مسائل هر شرکت انجام می‌گیرد. البته به‌تازگی اقداماتی برای تهیه پیش‌نویس قانون مسئولیت اجتماعی انجام شده که به‌اعتقاد من، این کار با روح کلی مسئولیت اجتماعی در تضاد است، چراکه این کار باید داوطلبانه و غیردولتی باشد. البته مسئولیت اجتماعی شرکت در همه‌جای جهان از استانداردها و چارچوب‌های علمی دقیقی پیروی می‌کند. برای مثال، استاندارد ایزو ۲۶۰۰۰ در سطح جهانی با موضوع مسئولیت اجتماعی شرکت تهیه شده و در کشور ما هم سازمان ملی استاندارد در اقدامی ارزشمند «استاندارد ملی مسئولیت اجتماعی و خیر همگانی» را تدوین کرده است. در بخش صنعت و معدن هم، استانداردها و راهنماهای جهانی و داخلی در زمینه مسئولیت اجتماعی تهیه شده که می‌تواند چراغ راه فعالیت شرکت‌ها باشد. چند سال پیش، سازمان ایمیدرو راهنمای مسئولیت اجتماعی معادن و صنایع معدنی را نیز تهیه کرد. همچنین، در سطح بین‌المللی هم «شاخص‌های معدنکاری مسئولانه» از سوی بنیاد معدنکاری مسئولانه RMF تهیه شده است که برای کارشناسان و مدیران این حوزه راهنمای بسیار ارزشمندی به‌حساب می‌آید.

 سهم مسئولیت اجتماعی معادن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

بخش معدن در کشور ما یکی از پیشران‌های توسعه است. ما نباید از نقش شرکت‌های معدنی و صنایع وابسته در زمینه تولید ملی و خلق ثروت ملی غفلت کنیم. به‌طورطبیعی بر اثر فعالیت‌های معدنی مخاطرات محیط‌زیستی، تخریب زیرساخت‌ها و... اتفاق می‌افتد. در بسیاری از کشورهای جهان گروه‌های مردمی یا دولت نمی‌روند جلوی کار معادن را بگیرند و آنها را تعطیل کنند، بلکه با تدوین استانداردهای شفاف تلاش می‌کنند تا معدنکاری مسئولانه را ترویج کنند. در کشور ما هم، خوشبختانه شرکت‌های معدنی بزرگ و حتی متوسط متوجه مسئولیت‌های اجتماعی‌شان شده‌اند و همراه با طرح‌های اقتصادی به توسعه پایدار درون و بیرون شرکت‌ها هم نیم‌نگاهی دارند. به‌نظر من، در این زمینه کارنامه بسیاری از شرکت‌های معدنی در سال‌های اخیر مثبت بوده است. البته باید به یک مشکل هم اشاره کنیم. مسئولیت اجتماعی نباید به بهانه‌ای برای کسب رانت از سوی گروه‌های ذی‌نفوذ یا تحمیل هزینه‌های غیرضروری به شرکت‌ها تبدیل شود. یعنی یک شرکت نباید وظایف دستگاه‌های حاکمیتی را انجام دهد. بلکه مقصود از مسئولیت اجتماعی، اجرای طرح‌هایی است که به توسعه متوازن جامعه پیرامونی و بهبود رضایت ذی‌نفعان منجر شود. در مجموع، همان‌طور که اشاره کردم، کارنامه شرکت‌های معدنی شناخته‌شده در این زمینه مثبت و اقدامات زیربنایی خوبی برای توسعه پایدار کشور انجام گرفته است.

درباره اقدامات شرکت گل‌گهر در راستای حفظ محیط‌زیست و همچنین مسئولیت‌های اجتماعی توضیحاتی ارائه بفرمایید؟

شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با تدوین سند راهبردی ۱۰ساله در حوزه محیط‌زیست، خود را ملزم به رعایت الزامات ملی و همچنین پیاده‌سازی استانداردهای جهانی کرده است. در واقع، در راســـتای نیـــل بـــه توســـعه پایـــدار بـــا هـــدف اســـتفاده جوامـــع امـــروزی از منابـــع محیـــط‌زیســـتی، بـــدون آسیب رســـاندن بـــه نســل‌های آینــده، کــه طبــق اصــل 50 قانــون اساســی ایــن امــر بــه‌عنــوان وظیفــه عمومــی محســوب می‌شود، به‌جرأت می‌توان گفت که امــروزه حفاظــت از محیط‌زیست و عمل به مسئولیت‌های اجتماعی، در زمــره مهم‌تریــن مســئولیت‌های ذاتــی در گل‌گهر اســت کــه ریشــه در اخلاق، فرهنــگ و اعتقــادات مدیریت و کارکنــان این شرکت دارد.

از جمله این اقدامات که نشان‌دهنده عمل به مسئولیت‌های اجتماعی در حوزه محیط‌زیست و سوای دیگر حوزه‌ها هستند، می‌توان به موارد زیر به‌طورخلاصه اشاره کرد:

• اجرای خط رینگ لوله آب زهکشی و آب‌شناسی معدن شماره یک گل‌گهر و حوضچه جمع‌آوری آب در راستای مدیریت بهینه آب‌های زهکش‌شده از معدن با هدف استفاده در خطوط تولید و حفظ محیط‌زیست

• نوسازی ناوگان حمل‌ونقل ماشین‌آلات معدنی به‌منظور کاهش اثرات مخرب محیط‌زیستی ناشی از فرسودگی ماشین‌آلات

• احداث کارخانه بازیابی غبار کارخانه تغلیظ به‌منظور بازیابی آهن موجود در غبار ته‌ریز غبارگیرهای الکترواستاتیکی کارخانه تغلیظ و با هدف حفاظت از محیط‌زیست که تا قبل از آن به‌عنوان باطله از فرآیند خارج شده است.

• اجرای پروژه بهبود کیفیت خط ۴ کارخانه پلیکام (با هدف کاهش گوگرد کنسانتره از ۱.۷ درصد به‌میزان ۰.۲ درصد به‌منظور بالا بردن کیفیت کنسانتره تولیدی خط چهارم و خوراک مناسب کارخانه گندله‌سازی در راستای کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی

• احداث واحد آبگیری و فیلتراسیون باطله کارخانه کنسانتره خطوط (۷، ۶، ۵) به‌منظور بازچرخانی آب به‌میزان ۶۰۰ مترمکعب در ساعت

• اجرای پروژه کارخانه سولفورزدایی به‌عنوان طرح ملی محیط‌زیستی به‌منظور حذف گاز SO۲ خروجی دودکش‌های کارخانه گندله‌سازی مطابق با الزامات سازمان محیط‌زیست و تولید کود سولفات آمونیوم به‌میزان ۲۵۰هزار تن در سال برای تامین نیاز بخش کشاورزی کشور

• تکمیل ۱۰۰ درصدی ظرفیت شبکه تصفیه‌خانه فاضلاب مجتمع برای واحدها و ساختمان‌های اداری با ظرفیت ۵۰۰ مترمکعب در شبانه‌روز و استفاده در آبیاری فضای سبز

• تجهیز کارخانجات گندله‌سازی شماره ۲، خطوط تولید کنسانتره ۵ و ۶ و ۷ به سیستم‌های پکیج تصفیه فاضلاب با ظرفیت ۱۵۰ مترمکعب در شبانه‌روز و استفاده در آبیاری فضای سبز

• اجرا و بهره‌برداری از طرح شانتینگ ریلی که به طول ۷۲ کیلومتر و با ۲۹ خط به شبکه ریلی کشور متصل شده، به‌منظور کاهش قابل‌ملاحظه در مصرف انرژی حفاظت از محیط‌زیست به‌لحاظ مصرف سوخت‌های فسیلی کمتر

• اجرای پروژه نیروگاه خورشیدی با ظرفیت ۴۰مگاوات با هدف کاهش انتشار آلاینده‌ها در مقایسه با نیروگاه‌های سیکل ترکیبی، کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، صرفه‌جویی در مصرف منابع و استفاده از انرژی‌های پاک

• اجرای آبیاری قطره‌ای فضای سبز گل‌گهر به‌میزان ۳۰ هکتار مطابق سامانه‌های نوین آبیاری

• جنگل‌کاری و ایجاد فضای سبز منطقه گل‌گهر به‌وسعت ۳۲۲ هکتار

 • کاشت بادام‌کوهی و ایجاد ۸هزار عدد گوراب به‌وسعت ۵هزار هکتار در منطقه چاه‌دراز

• ایجاد کمربند سبز از منطقه گل‌گهر تا سیرجان به‌وسعت ۲۴۰ هکتار با هدف گسترش پوشش درختی و درختچه‌ای این مسیر برای زیباسازی ـ کنترل گردوغبارـ استفاده بهینه از آب حاصل از بارندگی‌ها و سیلاب‌ها - جلوگیری از فرسایش خاک و در نهایت، بهبود کیفیت چشم‌انداز مسیر

• احداث دهکده گردشگری (گهرپارک) سیرجان در فاصله ۲۰ کیلومتری جنوب‌غرب شهر سیرجان به‌منظور توسعه استفاده از قابلیت‌های ارزنده طبیعی و محیطی موجود در منطقه

• تامین علوفه حیات‌وحش با هماهنگی اداره کل محیط‌زیست استان کرمان باتوجه به خشکسالی‌های چند سال اخیر در منطقه

• احداث پارک حیات‌وحش با نظارت سازمان حفاظت محیط‌زیست استان کرمان در منطقه گردشگری گهرپارک

• اجرای پروژه فاضلاب شهری سیرجان در راستای تحقق مسئولیت اجتماعی زیست‌محیطی و بازچرخانی آب برای مصارف صنعتی و کشاورزی و همچنین جلوگیری از آلودگی آب‌های زیرزمینی و خاک

•تامین، نصب و راه‌اندازی ایستگاه پایش کیفی هوا منطبق با استانداردهای سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌همراه مانیتور شهری به‌منظور تعیین سطح آلاینده‌های گازی و غبار محیطی شهر سیرجان.