متاسفانه استفاده بی‌رویه از ظروف یکبارمصرف در مراسم‌ مختلف در کشور ما به‌طورگسترده رایج شده است. استفاده فراوان از ظروف پلاستیکی و تولید پسماندهایی که تجزیه آنها در طبیعت، صدها سال طول می‌کشد، ضمن وارد کردن خسارت‌های سنگین به محیط‌زیست از یک‌سو و عدم‌جمع‌آوری صحیح و کامل آنها و رهاسازی در معابر، کوچه‌ها و خیابان‌ها از سوی دیگر، مناظر ناخوشایندی برای شهروندان ایجاد و کار شهرداری و پاکبان‌های زحمتکش را چندبرابر کرده است. استفاده بی‌رویه از ظروف یکبارمصرف در مراسم‌ مختلف ممکن است منجر به آلودگی محیطی، آسیب به سلامتی افراد و هدررفت منابع طبیعی شود، زیرا این ظروف، معمولا از موادی مانند پلاستیک ساخته شده‌اند که برای تجزیه آنها در طبیعت به زمان بسیار طولانی نیاز است و در بیشتر موارد، به‌صورت غیرقابل‌بازیافت رها می‌شوند. استفاده از ظروف یکبار مصرف در مراسم‌ مختلف به‌ویژه در ماه محرم، باید به حداقل ممکن محدود و سعی لازم انجام گیرد تا جایی که ممکن است با ظروف قابل‌استفاده مجدد و قابل‌بازیافت، جایگزین شود.

افزایش روزافزون استفاده از ظروف یکبار مصرف

در ایام جشن و عزاداری به‌ویژه مناسبت‌هایی نظیر نیمه‌شعبان، عید غدیر و قربان و دهه اول ماه محرم، رهاسازی زباله در معابر و خیابان‌ها به اوج می‌رسد؛ اتفاقی که توزیع حجم فراوان غذاها و نوشیدنی‌های نذری در این دهه بر شدتش می‌افزاید.با این حال، افزایش روزافزون استفاده از ظروف یکبار مصرف در مراسمات این‌چنینی نه‌تنها به مشکلات محیطی، بلکه به مشکلات اجتماعی و اقتصادی نیز منجر می‌شود؛ زیرا این ظروف، در بلندمدت، هزینه‌های زیادی را به‌دنبال دارند و علاوه بر آلودگی محیطی، منجر به هدررفت منابع‌طبیعی هم می‌شوند. به‌همین‌دلیل، استفاده از ظروف قابل‌استفاده مجدد و قابل‌بازیافت می‌تواند به‌عنوان جایگزین مناسبی برای ظروف یکبار مصرف در نظر گرفته شود. به‌صورتی‌که، استفاده از ظروف یکبار مصرف در مراسم عزاداری باید به‌حداقل ممکن محدود و سعی شود تا جایی که مقدور است، با ظروف قابل‌استفاده مجدد و قابل‌بازیافت جایگزین شوند. مسلما با این اقدامات، مشکلات محیط‌زیستی نیز کاهش می‌یابد. شهرداری‌ها باید در این روزهای پرزحمت، برنامه‌های ویژه جمع‌آوری و دفع زباله‌های شهری را اجرا کنند. این برنامه‌ها باید به‌گونه‌ای باشد که بهترین روش جمع‌آوری زباله‌های تولیدی را فراهم کنند.

استفاده از ظروف قابل‌استفاده مجدد، جمع‌آوری و دفع زباله‌ها و ارائه آموزش‌های کاهش مصرف، تنها بخشی از راهکارهایی هستند که می‌توان برای حفظ محیط‌زیست در این روزها انجام داد. با همکاری و هماهنگی بین شهرداری‌ها، مسئولان محیط‌زیست و جامعه، می‌توان در راستای کاهش تاثیرات منفی تولید زباله‌های پلاستیکی بر محیط‌زیست، گام‌های موثری برداشت و در این راه فرهنگ‌سازی مناسبی کرد.

دغدغه زیست‌محیطی پسماندهای پلاستیکی

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران درباره رهاسازی زباله‌های یکبار مصرف پلاستیکی به صمت گفت: موضوع آلودگی‌های زیست‌محیطی انباشت زباله‌های ناشی از ظروف یکبار مصرف بر کسی پوشیده نیست. مهم‌ترین دغدغه زیست‌محیطی درباره پسماندهای پلاستیکی، حجم بالای تولید آنها است که باتوجه به نرخ پایین، تولید و سهل‌الوصول بودن، مصرف آن در کشور بسیار زیاد است. وی در ادامه افزود: از این‌رو شهرداری تهران برای جمع‌آوری و حل مشکل انباشت زباله‌های پلاستیکی برنامه‌ریزی‌های مناسبی انجام داده است تا شهروندان با کمترین مشکل در زمینه آلودگی‌های بصری و زیست‌محیطی روبه‌رو شوند. به‌طورکلی باتوجه به هزینه‌هایی که جمع‌آوری چنین زباله‌های در ایام مناسبتی دارد، مشکلی خاصی از بابت تامین هزینه‌های احتمالی وجود ندارد، چراکه در بودجه کل نگهداشت شهر تهران، برای چنین روزهایی بودجه در نظر گرفته شده تا جمع‌آوری زباله‌ها به ‎‌ ویژه زباله‌های پلاستیکی یکبار مصرف با سرعت بیشتری انجام گیرد.

عضو شورای شهر تهران خاطرنشان کرد: شهرداری هر منطقه قراردادهای پیمانکاری منحصر به خودش را دارد تا باتوجه به قراردادی که شهردار هر ناحیه درباره خدمات شهری منعقد می‌کند، نیازهای خود را تامین کند. با چنین اقداماتی، باید هر منطقه باتوجه به رشد زباله‌های پلاستیکی در ایامی مثل ماه محرم از نیروی پیمانکاری خود برای جمع‌آوری زباله‌های سطح شهر استفاده کند.

فرهنگ‌سازی، موضوعی حیاتی در حفظ شهر

امانی بهترین راهکار برای کاهش تولید زباله‌های پلاستیکی یکبار مصرف را فرهنگ‌سازی عنوان کرد و به صمت گفت: اینکه چه تلاش‌هایی در زمینه جمع‌آوری زباله‌های شهر انجام می‌گیرد، مبحثی است که باید مدیران شهرداری به آن پاسخگو باشند، اما آن چیزی که حائزاهمیت است، نقش شهروندان در کاهش زباله‌های پلاستیکی است. موضوعی که در ماه محرم به اوج خود می‌رسد و شهر مملو از این زباله‌ها می‌شود. تا زمانی که هر فرد در جامعه نسبت به این موضوع احساس مسئولیت نکند، کاری از پیش برده نمی‌شود؛ بلکه چهره شهر زشت می‌شود و آسیب‌های زیست‌محیطی آن دامن همه را می‌گیرد. همچنین، باید تولیدکنندگان و فروشندگان ظروف پلاستیکی یکبار مصرف به فروش ظروف کاغذی قابل‌بازیافت روی بیاورند تا آسیب‌های زیست‌محیطی و بهداشتی را در سطح شهر افزایش دهند. این موضوع نیاز به فرهنگ‌سازی و یک تعامل سازنده بین مدیریت شهری و مردم از یک طرف، و مدیریت شهری و توزیع‌کنندگان کالا از طرف دیگر دارد. شهرداری خود باید به‌عنوان یک الگو برای شهروندان مطرح باشد تا استفاده از ظروف پلاستیکی یکبار مصرف روزبه‌روز کاهش یابد.

رهاسازی زباله‌های پلاستیکی رو به افزایش است

فرج‌الله کلاته، کارشناس محیط‌زیست به صمت توضیح داد: به‌طورکلی هرساله با فرارسیدن ایام مذهبی روند رهاسازی زباله‌های پلاستیکی نیز افزایش می‌یابد. این پدیده نه‌تنها در کشور ما بلکه در سراسر جهان قابل‌مشاهده و پیامدهای منفی زیست‌محیطی آن بسیار گسترده است. یکی از بزرگ‌ترین پیامدهای رهاسازی زباله‌های پلاستیکی، تاثیرات زیست‌محیطی آن است. زباله‌های پلاستیکی در محیط‌زیست بسیار کند تجزیه می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، یک کیسه پلاستیکی ممکن است صدسال یا بیشتر زمان برای تجزیه آن در نظر گرفته شود؛ بنابراین، رهاسازی پلاستیک‌ها می‌تواند باعث آلودگی زیست‌محیطی شود.

وی در ادامه توضیح داد: پلاستیک‌های رهاشده می‌توانند باعث آلودگی آب و هوا شوند. باتوجه به اینکه در ماهی مثل محرم شهروندان برای به‌جا آوردن مراسم عزاداری ممکن است به شهرهای مختلف سفر می‌کنند، مقدار زیادی پلاستیک مصرف و رها می‌شود. این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک عامل آلودگی عمل کرده و به‌عنوان تهدیدی برای سلامت شهر بزرگی مثل تهران در نظر گرفته شود.

کلاته افزود: به‌طورکلی، بنده اعتقاد دارم که شهرداری‌ها باید تدابیری بیندیشند که رهاسازی زباله‌های پلاستیکی در سطح معابر و خیابان‌ها کاهش داشته باشد. یکی از اقدامات مهمی که می‌توان در این‌باره انجام داد، افزایش تعداد سطل‌های زباله در جای‌جای شهر است. با این اقدام، به‌ندرت پیش می‌آید که فردی باوجود سطل زباله اقدام به پرتاب ظروف یکبار مصرف در خیابان‌ها کند. ظروف یکبار مصرف می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری آن‌هم برای سال‌های طولانی داشته باشد، چراکه بسیاری از این زباله‌ها شامل مواد شیمیایی مضر هستند.همچنین، تمیز کردن و دفع پلاستیک‌های رهاشده نیز، هزینه‌های بالایی را برای شهرداری‌ها به‌همراه دارد. این هزینه‌ها می‌توانند به‌عنوان بار اقتصادی و مالی روی جامعه تاثیر جدی بگذارند.

ظروف پلاستیکی، بلای جان محیط‌زیست

این کارشناس تصریح کرد: باتوجه به پیامدهای منفی رهاسازی ظروف یکبارمصرف پلاستیکی، باید برنامه‌های جدی برای کنترل آنها اجرا شود. این برنامه‌ها می‌توانند شامل آموزش‌های زیست‌محیطی و کاهش مصرف ظروف یکبارمصرف باشند. همچنین، باید تلاش شود تا با ارائه خدمات تخصصی مانند جمع‌آوری زباله و ظروف یکبارمصرف پلاستیکی پس از مصرف، رهاسازی آنها کاهش یابد. برای مقابله با این مسئله، باید برنامه‌های جدی برای کنترل آنها اجرا شود و دانش و آگاهی عمومی در این زمینه ترویج یابد. با این کار، می‌توانیم به حفظ محیط‌زیست کمک و سلامت شهروندان را تامین کنیم.

کلاته، با بیان اینکه ظروف یکبارمصرف اصلا قابلیت بازیافت ندارند، تصریح کرد: در خوشبینانه‌ترین حالت اگر یکبارمصرف‌ها در محیط‌زیست پراکنده نشوند، پس از جمع‌آوری به مراکز دفن می‌روند و در مراکز دفن به مدت طولانی باقی می‌مانند. اگر مراکز دفن سرپوشیده نباشد، با نور آفتاب ذره ذره و تکه تکه و در هوا پراکنده می‌شوند.

وی در پایان گفت: کاهش استفاده از ظروف پلاستیکی و عدم‌رهاسازی آنها در کوچه و خیابان احترام به محیط‌زیست و مردم است. در ایام محرم، شهروندان اقدام به توزیع نذورات می‌کنند و شهروندان باید در صورت توان از ظروف یکبار مصرف تجدیدپذیر استفاده کنند و همچنین به پاکبانان در جمع‌آوری زباله‌ها کمک کنند، چراکه در سال‌های قبل شاهد بودیم که پاکبانان با حجم زیادی از زباله و ظروف یکبارمصرف پلاستیکی روبه‌رو می‌شوند که علاوه بر آنکه سیما و منظر شهری را دچار مشکل می‌کند، به محیط‌زیست نیز لطمات جبران‌ناپذیری وارد می‌کند.

سخن پایانی

همان‌گونه که مردم شاهد و نظاره‌گر هستند، در ایام ویژه و تعطیل به‌ ‎ ویژه در ایام عزاداری محرم، مجموعه خدمات شهری شهرداری‌ها و مجموعه اجرایی آنها، علاوه بر ۲۴ساعته بودن فعالیت‌ها، وظایفی سنگین‌تر و ویژه‌تری برعهده دارند. رهاسازی حجم عظیمی از ظروف یکبارمصرف و زباله‌های تولیدشده به‌واسطه پذیرایی عزاداران، چهره زشتی به شهر می‌دهد و این در حالی است که با اعمال مدیریت درست و برنامه‌ریزی هدفمند، می‌توان جلوی این اتفاق را گرفت. ظروف یکبارمصرف پلاستیکی به‌دلیل افزایش تولید، نرخ ارزان، حمل‌ونقل آسان و دسترسی سریع، جایگزین ظروف سنتی شده است که این حجم در ایام خاص با توزیع غذاهای نذری افزایش می‌یابد که علاوه بر، برهم زدن چهره شهر، مشکلات محیط‌زیستی زیادی نیز به‌همراه خواهد داشت. گاهی دیده شده است که برخی افراد ظروف یکبارمصرف خود را در کوچه و خیابان رها می‌کنند؛ با این اقدام ناشایست، رفتگران زحمتکشی که برای تمیزی شهر تلاش می‌کنند، با کوهی از زباله روبه‌رو می‌شوند که این بی‌ملاحظگی شهروندان کار را برای آنها سخت و دشوار می‌کند. متاسفانه ظروف یکبار مصرف به بلای جان پارکبانان تبدیل شده‌اند و باید فرهنگ شهری سالم را در بین افراد جامعه نهادینه کنیم. در هر صورت، باید یکی از برنامه‌های اداره محیط‌زیست هر شهر را هشدارهای زیست‌محیطی پیرامون رهاسازی زباله‌های پلاستیکی یکبارمصرف در سطح شهر تشکیل دهد تا پاکبانان به زحمت بیشتری نیفتند و آسیب‌های زیست‌محیطی به حداقل برسد.