بازگشت نخبگان در اولویت قرار می‌گیرد
باتوجه به سخنان رئیس‌جمهوری درباره توجه به اقتصاد دانش‌بنیان و گریز از اقتصاد سنتی در دولت سیزدهم، پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین و تاثیرگذارترین مولفه‌ها برای توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در سطح کشور مطرح هستند.
در این راستا، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی به‌مناسبت هفته دولت در نخستین نشست خبری خود به تشریح بسته حمایتی جدید از شرکت‌های دانش‌بنیان پرداخت. به‌گفته وی، اگر به‌دنبال توسعه فناوری، حل مسئله، نگهداشت و بازگشت نخبگان هستیم، باید به اقتصاد دانش‌بنیان اهتمام و توجه جدی داشته باشیم و این باید در زمره اهداف دولت در اکوسیستم نوآوری باشد. حال هرچند دانش‌بنیان‌ها موظف به تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و کمک به دولت برای افزایش سهم بخش خصوصی برای قرار گرفتن در این مسیر هستند، اما فعالان این عرصه نیازمند تسهیلات متنوع مالی و ایجاد برخی زیرساخت‌ها خواهند بود. اغلب کارشناسان معتقدند، هدفمندتر بودن خدمات و تسهیلات و به کارگرفتن شیوه‌های نوین سرمایه‌گذاری از جمله سرمایه‌گذاری جمعی و ورود شرکت‌های دانش‌بنیان در بازار سرمایه می‌تواند در اولویت‌های نیمه دوم کار دولت باشد. صمت در این گزارش به بررسی تسهیلات مالی موردنیاز دانش‌بنیان‌ها پرداخت.
حمایت از دانش‌بنیان‌های دارای فروش بالا
صندوق نوآوری و شکوفایی در آخرین روز مرداد ۱۴۰۲، میزبان خبرنگاران و اصحاب رسانه بود. محمدصادق خیاطیان، رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی در نخستین نشست خبری خود به مناسبت هفته دولت، نحوه و چگونگی اعطای بسته جدید حمایتی از رشد دانش‌بنیان‌ها را تشریح کرد.رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری در این نشست گفت: یکی از برنامه‌های مهم صندوق نوآوری و شکوفایی که به‌تازگی آغاز شده و قرار است تا پایان دولت سیزدهم ادامه داشته باشد، «بسته رشد تولید محصولات دانش‌بنیان» است. باتوجه به شعار سال، تلاش کردیم سهم دانش‌بنیان‌ها را از رشد تولید افزایش دهیم و برای اجرای این بسته رشد تولید ۱۰۰ همتی با همکاری ۴ بانک عامل هدف‌گذاری شد.
وی در تشریح برنامه حمایتی جدید گفت: مطابق با برنامه جدید، هزار شرکت دانش‌بنیان را با تامین مالی ۱۰۰۰ میلیارد تومانی حمایت خواهیم کرد. به‌عبارت‌دقیق‌تر، شرکت‌های دانش‌بنیانی که بتوانند رشد فروش ۲ برابری داشته باشند یا فروش‌شان را به بالای ۱۰۰میلیارد تومان برسانند، می‌توانند برای دریافت تسهیلات به صندوق مراجعه کنند و در نهایت به شبکه بانکی معرفی شوند.
اتفاقات خوبی در راه است
خیاطیان در پاسخ به سوال صمت مبنی بر اقدامات این نهاد برای بازارسازی محصولات دانش‌بنیان برای دستیابی به فروش ۲برابری گفت: بازار محصولات دانش‌بنیان جزو آن دسته از موضوعاتی است که از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی باید موردتوجه قرار گیرد. ما هم نگاه ویژه‌ای به این موضوع داریم. در بسیاری موارد، دولت خریدار محصولات دانش‌بنیان است که شاهد اتفاقات خوبی در این بخش هستیم و اغلب سازمان‌های اجرایی زمینه استفاده از محصولات دانش‌بنیان را فراهم کردند تا دایره مشتریان دانش‌بنیان‌ها روزبه‌روز گسترده‌تر شود.
وی افزود: به‌عنوان نهاد حامی مالی اکوسیستم دانش‌بنیان این وظیفه را داریم که به خریداران محصولات دانش‌بنیان انگیزه بدهیم که با خیال راحت محصولات را بخرند. در همین راستا، بازار لیزینگ در صندوق نوآوری و شکوفایی یکی از بازارهای مهمی است که در این نهاد به خریدار محصولات دانش‌بنیان تعلق می‌گیرد.
خیال خریداران راحت باشد
وی به صمت گفت: در واقع، اگر میان خریدار و یک شرکت دانش‌بنیان توافق و معامله‌ای انجام بگیرد و اگر خریدار توانایی مالی خرید آن محصول دانش‌بنیان را نداشته باشد؛ ابزار لیزینگ در صندوق به کمک خریدار می‌آید. گفتنی است، در حوزه توانمندسازی شرکت‌ها در حوزه بازار و ورود به بازار، خدمات توانمندسازی متعددی در این نهاد وجود دارد؛ از جمله اخذ تاییدیه‌ها استانداردهای داخلی و خارجی و ارائه تسهیلات ویژه برای حضور در نمایشگاه‌ها که صندوق نوآوری به‌طورمفصل لیستی از خدمات و تسهیلات را در اختیار شرکت‌ها قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: همچنین پذیرش هیات‌های داخلی و خارجی هم جزو تسهیلات بلاعوض شرکت‌های دانش‌بنیان است که کمک‌کننده خوبی برای توسعه بازار شرکت‌های دانش‌بنیان است. در این راستا، شرکت‌های بزرگ نظیر فولاد مبارکه با سرمایه‌گذاری روی محصولات دانش‌بنیان بازار خوبی را برای این اکوسیستم فراهم می‌کنند و از این محصولات در زنجیره ارزش خود بهره می‌گیرند.
بسته صادرات دانش‌بنیان
خیاطیان از تهیه بسته حمایتی دانش‌بنیان خبر داد و گفت: صادرات محصولات دانش‌بنیان مهم است و این ظرفیت در شرکت‌های دانش‌بنیان وجود دارد، بسیاری از شرکت‌ها به این موضوع توجهی ندارند یا حمایت‌ها کافی نیست؛ از این‌رو ما یک بسته صادرات دانش‌بنیان را طراحی کردیم که شامل حمایت‌هایی برای حضور در نمایشگاه‌های خارجی و... است.
به‌گفته خیاطیان، پیش‌بینی شده است که در امسال ۳۰ درصد رشد صادرات محصولات دانش‌بنیان را تجربه خواهیم کرد.
وی با بیان اینکه شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و خلاق مشمول تسهیلات اشتغال دانش‌بنیان می‌شوند، گفت: با اجرای این برنامه امیدواریم در امسال ۱۲هزار و ۵۰۰ ظرفیت شغلی ایجاد شود.
رئیس صندوق نوآوری و شکوفایی بسته صادرات دانش‌بنیان را از دیگر برنامه‌های حمایتی این صندوق برای شرکت‌های دانش‌بنیان عنوان کرد و یادآور شد: معتقدیم اگر صادرات حوزه دانش‌بنیان‌ها توسعه نیابد، رشد و توسعه شرکت‌ها محقق نخواهد شد.
وی با بیان اینکه بسیاری از شرکت‌ها دارای ظرفیت صادراتی هستند، گفت: از سوی دیگر، خیلی از حمایت‌ها به‌گونه‌ای نیست که همه شرکت‌ها به بازارهای جهانی دسترسی داشته باشند، بر این اساس بسته حمایت صادراتی ما شامل حمایت از حضور شرکت‌ها در نمایشگاه‌های بین‌المللی، تاییدیه‌ها، استانداردها و... می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: با حمایت‌های ارائه‌شده انتظار می‌رود که رشد ۳۰ درصدی صادرات را رقم بزنیم.
طرح ۴ مسئله برای فناوران کشور
خیاطیان اظهار کرد: نقش‌آفرینی شرکت‌های دانش‌بنیان در حل مسائل کشور بسیار مهم است؛ از این‌رو ما امسال روی ۴ مسئله محوری «آب»، «انرژی»، «امنیت غذایی» و «مسکن دانش‌بنیان» متمرکز شدیم و تلاش می‌کنیم شرکت‌های دانش‌بنیان در حل این مسائل نقش‌آفرینی کنند.
وی گفت: در حوزه توسعه تکنولوژی، باید شرکت‌های دانش‌بنیان روی موضوعات خاص تمرکز کنند که ما به‌طورخاص ۳ فناوری نوظهور «هوش‌مصنوعی»، «زیست فناوری» و «میکروالکترونیک» را تعریف کردیم، چراکه ظرفیت آن از نظر نیروی انسانی و زیرساخت در کشور وجود دارد.
آخرین وضعیت منابع صندوق
خیاطیان گفت: سرمایه صندوق قرار بود به ۱۰۰ همت افزایش پیدا کند، امسال بیش از ۳ همت دیده شده است. منابع پایداری در این موضوع دیده شده و پیش‌بینی ما این است که این منابع طی ۵ سال اختصاص یابد.
مردم قابل‌اعتمادتر هستند
بی‌شک سرمایه‌گذاری جمعی یکی از راه‌های مشارکت در طرح‌های فناورانه با سرمایه خرد و کسب سود است. بنا به‌گفته‌های خیاطیان در نشست مذکور قرار است در آینده‌ای نزدیک سازکار افزایش سرمایه‌گذاری جمعی و بورسی شدن شرکت‌های دانش‌بنیان بهتر و چیده شود.
داوود اولیایی، فعال دانش‌بنیان در زمینه سرمایه‌گذاری در گفت‌وگو با صمت گفت: وقتی صحبت از سرمایه‌گذاری مردمی در اکوسیستم دانش‌بنیان می‌شود، پیش از هر اقدامی نیازمند توسعه فرهنگ دانش‌بنیان و ترویج آن در جامعه هستیم. در واقع، قبل از آن باید مفهوم اکوسیستم استارت‌آپی و دانش‌بنیان برای مردم جا بیفتد، در حالی که هنوز مفهوم اکوسیستم دانش‌بنیان برای آحاد مردم کشور جا نیفتاده است. وی افزود: مردم عادی نگرشی درباره سرمایه‌گذاری روی اکوسیستم دانش‌بنیان ندارند و اگر هم بخواهند سرمایه‌گذاری کنند، ترجیح می‌دهند در حوزه‌های دیگری نظیر خرید طلا یا ملک سرمایه‌های‌شان را صرف کنند.
به‌گفته اولیایی، جمع‌آوری سرمایه‌ها و حمایت‌های مردمی از اکوسیستم دانش‌بنیان باید طبق یک ساختار نظام‌مند جلو برود که در بطن آن از حمایت‌های دولتی برخوردار باشد. برای مثال، باید برای مردم محسوس باشد که سرمایه‌گذاری روی اکوسیستم دانش‌بنیان تا چه میزان می‌تواند سرمایه آنها را زیاد کند.
اولیایی گفت: باید ساختاری به‌وجود بیاید تا عموم مردم بدانند که در چه حوزه‌هایی و با چه میزان سوددهی می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند و در غیر این صورت، شناختن همه دانش‌بنیان‌ها برای آحاد مردم امری بیهوده است. در واقع، اکوسیستم استارت‌آپی معمولا باید برای اقشار جوان دانش‌آموزی و دانشگاهی شناسانده شود و از فعالیت‌های آنها برای این قشر بیشتر گفته شود، نه آنکه افرادی که سن بالایی دارند و نمی‌توانند شناخت کافی از فناوری کسب کنند، اما برای جذب سرمایه‌گذاری مردمی را درگیر موضوعاتی کنند که تاثیر مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی آنها می‌گذارد. برای مثال، در استان سیستان‌وبلوچستان باتوجه به معضلاتی که دارند، می‌توان استارت‌آپ‌هایی را مشخص کرد و با اطلاع‌رسانی جامع به مردم در قالب صندوق‌های گفته‌شده به جمع‌آوری سرمایه‌گذاری‌های مردمی پرداخت. در واقع، باید این روند به‌صورت هدفمند و زیرنظر صندوق‌های مالی ادامه پیدا کند.
اولیایی گفت: مردم عدد می‌شناسند و برای این شناخت نیازمند فرهنگ‌سازی مفهوم دانش‌بنیان در قالب‌های عددی هستیم. حتی اقشار تحصیلکرده هم در جریان اکوسیستم نیستند، به‌ویژه در کشورمان که میزان فقر بالا است و بیشتر مردم در تلاش برای گذراندن امور روزانه خود هستند؛ اما برای استفاده از سرمایه جمعی در اکوسیستم دانش‌بنیان باید صندوق‌های جمعی در قالب طرح‌هایی ایجاد شوند که در قالب استان‌ها به فعالیت بپردازند.
صندوق‌های مردم‌نهاد، یک راهکار سرمایه‌گذاری
این فعال دانش‌بنیان تاکید کرد: چنین روندی موجب شکوفایی ظرفیت‌های منطقه‌ای در استان‌های مختلف کشور هم می‌شود. برای مثال، از آنجایی که ۵۶ ظرفیت مدنی کشور در استان سیستان‌وبلوچستان قرار دارد، اما نخستین چیزی که از اشتغال مردم می‌توان فهمید؛ قاچاق سوخت است. در همه‌جای دنیا، مسئولیت اجرای یک ساختار وقتی به مردم واگذار شده، بهتر جواب داده است تا هنگامی که دولت دست‌اندرکار است. در واقع، باید با عمومی‌سازی این صندوق‌ها در میان مردم اکوسیستم دانش‌بنیان را مردمی‌تر و نقش دولت را از حامیان مالی تبدیل کرد، اما دخالت‌های آسیب‌زننده آن در این اکوسیستم باید حذف شود.
وی افزود: برای مثال، صندوق نوآوری و شکوفایی باتوجه به بودجه‌هایی که دارد، می‌تواند تعداد زیادی از شرکت‌های دانش‌بنیان را پوشش دهد، اما به‌دلیل رسوخ فرآیندهایی که ناشی از تصمیمات غلط دولتی است، معمولا بودجه‌ها به‌سختی به دانش‌بنیان‌ها تعلق می‌گیرد، چراکه همه‌چیز به‌نظر مدیر مربوطه وابسته است و این روند براساس نظر شخصی و نه استانداردهای حمایتی جلو می‌رود.
سخن پایانی
بازار یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که در بحث توسعه دانش‌بنیان باید به آن پرداخته شود. در واقع، بازار دولتی نتیجه یک اقتصاد دولتی است، اما باتوجه به شرایط اقتصادی موجود و تحریم‌ها در صورتی که بازار در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور قرارگیرد رشد بسیار زیادی را در زمینه اقتصاد دانش‌بنیان تجربه خواهیم کرد. با نظر به آنچه در این گزارش آورده شد، افزایش تسهیلات و نقدینگی صندوق نوآوری و شکوفایی منجر به رشد هرچه بیشتر شرکت‌ها می‌شود، بنابراین لازم است تا دولت سیزدهم برنامه‌ها را برای حمایت‌های مالی از صندوق نوآوری در دستور کار خود قرار دهد. به‌گفته برخی کارشناسان، خوشبختانه موضوع اقتصاد دانش‌بنیان به یک گفتمان در داخل کشور تبدیل شده است و بسیاری از مردم از محصولات تولید داخل توسط شرکت‌ها استفاده می‌کنند؛ همین امر سبب می‌شود تا به این حوزه بیش از پیش توجه شود و هرچه سریع‌تر از اقتصاد سنتی فاصله بگیریم.
