نگاهی کلی به انواع بیمه‌نامه‌های خطوط هوایی
حمید علیجانی-کارشناس حوزه بیمه‌های حمل‌ونقل، کشتی و هواپیما
بهره‌برداران خطوط هوایی که در حوزه بازرگانی فعالیت میکنند در قیاس با سایر حوزه‌های صنعت هوانوردی سهم قابل‌توجهی از حجم درآمد بازار بیمه را به‌واسطه سرمایه‌های قابل‌توجه در معرض ریسک و همچنین تنوع بیمه‌نامه‌ها تشکیل می‌دهند. به‌طور کلی نیازمندی‌های بیمه‌ای خطوط هوایی برای منابع انسانی، اموال و مسئولیت‌ها به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود
الف- در بخش منابع انسانی عمده‌ترین محصولات بیمه‌ای شامل بیمه‌های درمان، عمر، حادثه، از دست دادن گواهی پرواز، مسئولیت کارفرما در قابل کارکنان و مسئولیت مدیران است که در این نوشتار به‌طور مختصر به آنها خواهیم پرداخت.
بیمه از دست دادن گواهی پرواز: برای خلبانان، کمک‌خلبانان و مهندسان پرواز واجد شرایط برای انجام امور تخصصی مربوط گواهینامه‌ای صادر می‌شود که باتوجه به حساسیت‌های مشاغل مذکور، این افراد باید از حیث جسمی، روحی و روانی در وضعیت مطلوبی منطبق با استانداردهای مربوط باشند. بدیهی است در صورتی که وضعیت جسمی، روحی و روانی آنها از شرایط استاندارد خارج شود، حسب مورد با تعلیق موقت یا دائمی گواهینامه، درآمد اشخاص مذکور کاهش یافته و منافع آتی آنها از دست خواهد رفت. این منافع از دست رفته در قالب بیمه‌نامه از دست دادن گواهی پرواز که ممکن است به‌صورت انفرادی یا گروهی صادر شود، جبران خواهد شد. در این بیمه‌نامه ازکارافتادگی کلی موقت یا دائمی ناشی از جراحت بدنی به‌دلیل حادثه، بیماری و بیماری طبقه‌بندی‌شده که سبب شود بیمه‌گذار (شخص بیمه‌شده) نتواند الزامات پزشکی مرتبط با گواهینامه خود را بگذراند و منتج به از دست دادن گواهی پروازی وی به‌صورت موقت یا دائم شود، تحت پوشش قرار می‌گیرد. به‌منظور جلوگیری از تفسیرهای متفاوت بابت واژگان اصلی همچون جراحت بدنی، بیماری و بیماری طبقه‌بندی‌شده بخشی از بیمه‌نامه اختصاص به تعاریف مرتبط با واژگان مزبور دارد. همچنان که در بیمه‌های اموال بخشی از خسارت به‌عنوان فرانشیز برعهده بیمه‌گذار بوده، در این بیمه‌نامه نیز حسب مورد دوره انتظار ۹۰ تا ۱۸۰ روز پیش‌بینی شده که بیمه‌گر در دوره مذکور تعهدی ندارد.
ب- در بخش اموال، به‌واسطه تنوع قابل‌توجه آن، محصولات بیمه‌ای متنوعی وجود دارد، اما عمده دارایی در معرض خطر سرمایه‌هایی است که در هواپیماها متمرکز شده‌اند و رایج‌ترین آنها عبارتند از:
بیمه بدنه: شرکت‌های هواپیمایی مبالغ قابل‌توجهی را برای خرید هواپیما پرداخت میکنند. بدیهی است نخستین محصول بیمه‌ای مورد درخواست بهره‌برداران هوایی، بیمه بدنه هواپیما است. بیمه‌نامه بدنه هواپیما معمولا به‌صورت تمام خطر و برای دوره‌های زمانی یکساله صادر می‌شود. برای محاسبه حق بیمه بدنه مهم‌ترین معیارها نوع و مدل هواپیما، ارزش، سال ساخت، خطرات اضافی، منطقه جغرافیایی فعالیت، میزان فرانشیز (سهم بیمه‌گذار از هر خسارت) و کاربری آن است.
سایر پوشش‌های بدنه: گرچه بیمه بدنه به‌صورت تمام خطر صادر می‌شود، اما در این بیمه‌نامه برخی خطرات همچون جنگ یا شکست (خرابی) موتور استثنا شده که حسب مورد با درخواست بیمه‌گذار (بهره‌بردار هوایی)، موسسات بیمه به‌صورت کلوز اضافی یا تحت بیمه‌نامه جداگانه‌ای آنها را پوشش می‌دهند.
بیمه فرانشیز بدنه: به سبب آنکه میزان فرانشیز بیمه‌های بدنه قابل‌توجه است (میزان فرانشیز بدنه هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ معادل یک میلیون دلار است) در صورت درخواست خطوط هوایی دوباره بیمه‌گران در چارچوب بیمه فرانشیز بدنه آن را بیمه میکنند.
بیمه لوازم یدکی: بخش دیگری از سرمایه شرکت‌های هواپیمایی متمرکز بر لوازم یدکی هواپیما است که این بیمه‌نامه به‌صورت تمام‌خطر تقریبا تمامی نیازمندی‌های بهره‌برداران هوایی را تامین می‌کند.
ج- در بخش مسئولیت، خطوط هوایی نیز همچون سایر کسب‌وکارها در قبال خدماتی که ارائه میکنند، عهده‌دار مسئولیت‌هایی به موجب قوانین داخلی و بین‌المللی در قبال ذی‌نفعان و اشخاص ثالث هستند که برای پوشش این مسئولیت عموما بیمه‌نامه‌های ذیل را ابتیاع میکنند:
۱- پوشش مسئولیت قانونی بیمه‌گذار در قبال اشخاص ثالث
۲- پوشش مسئولیت جنگ در قبال اشخاص ثالث
۳- پوشش مسئولیت قانونی و مازاد بیمه‌گذار در قبال مسافر، بار همراه مسافر و بار تجاری
۴- پوشش مسئولیت جنگ در قبال مسافر، بار همراه مسافر و بار تجاری
