سهام وجهالضمان تسهیلات
محمدرضا آرام_کارشناس بازار سرمایه
یکی از وثایق موردقبول نظام بانکی، سهام است؛ با این وجود، بسیاری از مراجع مالی تمایلی به دریافت سهام بهعنوان وثیقه ندارند و همین موضوع عملا کارآیی این دارایی را از بین برده است. البته سازمان بورس و اوراق بهادار با اجرای تمهیداتی فرآیند توثیق سهام نزد بانکها را تسهیل کرده و امید میرود اینگونه اقدامات به بهبود شرایط منجر شود و با بهبود شرایط توثیق سهام، ارزش این دارایی بهعنوان وثیقه افزایش یابد. به بیان دیگر، نهادهای مالی و بانکها، رغبت بیشتری برای پذیرش سهام بهعنوان وثیقه داشته باشند.
توثیق اوراق بهادار، فرآیند درخواست مسدود کردن اوراق بهادار تحت مالکیت یک وثیقهگذار (حقیقی یا حقوقی) به نفع وثیقهگیر (حقیقی یا حقوقی) نزد شرکت سپردهگذاری مرکزی است. مالک دارایی در مدت توثیق، حق فروش دارایی تعیینشده را ندارد. هرگونه درخواست درباره رفع توثیق، درخواست اقدام به فروش دارایی توثیق شده و... باید به همراه مدارک و مستندات کافی که از سوی سپردهگذاری تعیین شده، به صورت مکتوب به آن نهاد ناظر اعلام شود. توثیق سهام بهآسانی، حتی خارج از ساعت اداری و فقط با یک نامه ممکن است. فکرهن یا عدمتوثیق نیز با یک نامه انجام میشود. در همین حال باید خاطرنشان کرد فرآیند تبدیل وثیقه ملکی به پول نقد، زمانبر است اما فرآیند فروش سهام بهمراتب آسان و سهل است و بروکراسیهای اداری برای نهادهای مالی را کاهش میدهد. بازار سرمایه ایران در دو سال گذشته و تحتتاثیر سیاستهای اشتباه دولتمردان، شرایط خوبی نداشت.
با این وجود، از ابتدای امسال شاهد بازگشت بورس به روند قابلقبولی بودهایم، هرچند این روند رو به بهبود ادامهدار نبود. با این وجود، انتظار میرود در سایه بهبود عملکرد بازار سرمایه و کسب سود قابلتوجه از این بازار، تمایل به دریافت سهام بهعنوان وثیقه برای دریافت تسهیلات بانکی افزایش یابد. چنانچه فرآیند به اجرا گذاشتن سهام یا نقد کردن آنها نیز با سرعت بیشتری همراه و از بروکراسی حاکم بر فرآیند آن کاسته شود، ارزش این وثیقه افزایش خواهد یافت. در ادامه باید تاکید کرد که شرکتهای پذیرششده در بورس و فرابورس بسیار قابلتوجه هستند و افراد بسیاری بهعنوان سرمایهدار خرد در این بازار فعالیت میکنند، همین گستردگی، حکایت از اهمیت پذیرش سهام بهعنوان وثیقه دارد. درنتیجه انتظار میرود شرایط برای کارآیی این موضوع افزایش یابد. در ادامه و درباره فرآیند ارزشگذاری سهام برای توثیق نزد بانکها و احتمال ریسکی که دارایی بانک را تحتتاثیر قرار میدهد باید تاکید کرد ارزشگذاری سهام بهعنوان وثیقه، اهمیت ویژهای دارد. با این وجود، ارزشگذاری یادشده روند نگرانکنندهای نیست، چراکه سازکارهای مشخص و اطمینانبخشی برای ارزشگذاری این سهام وجود دارد. با توجه به این روشها، مابهالتفاوت نرخ ارزش روز یک سهم و نرخ کف سهام برای وثیقهگذاری، قابلتوجه است؛ بنابراین انتظار میرود هر قدر هم شاهد نوسان نرخ یک سهم در بازار سرمایه باشیم، باز هم از ارزش تعیینشده آن بهعنوان وثیقه، کم نشود.