تنظیم بازار، پشت درهای بسته
طی هفته‌های اخیر وزارت صنعت، معدن و تجارت راهکارهای متعددی را با هدف تنظیم بازار محصولات مختلف تدوین کرده است. عرضه ۱۰۰ درصدی برخی محصولات فلزی در بورس کالا و همچنین حذف سهمیه برخی از مواد اولیه عرضه‌شده در بورس کالا همچون کاتد مس، شمش آلومینیوم، سیمان و... در رده همین تصمیمات است.
سیاست‌گذاران اعتقاد دارند با عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات در بورس کالا امکانی برای شفافیت، رصد معاملات و برنامه‌ریزی برای تولید، فروش داخلی و صادرات فراهم می‌شود. حذف سهمیه‌های یادشده نیز، حذف رانت را در زنجیره فروش کالاهای مختلف را به دنبال دارد. هرچند باید خاطرنشان کرد حذف سهمیه‌ها به معنی رها کردن قیمت‌ها نیست و همچنان روند خرید و فروش در بازارها رصد خواهد شد.
علی‌محمد زمانی، مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی طرح عرضه ۱۰۰ درصدی فولاد و محصولات فولادی در رینگ معاملاتی بورس کالا گفت: چنانچه استراتژی عرضه ۱۰۰ درصدی محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا به‌درستی اجرایی شود، شاهد اتفاقات مثبتی در این حوزه خواهیم بود.
در طول سال‌های گذشته شاهد سایه افکندن سیاست قیمت‌گذاری دستوری بر محصولات حلقه‌های ابتدایی زنجیره فولاد و فروش ارزان آنها به تولیدکنندگان محصولات میانی بوده‌ایم. در چنین شرایطی، فعالیت در حلقه‌های نخست زنجیره فولاد با سوددهی همراه نبود و درنتیجه اکتشاف و استخراج آ‌ن‌طور که انتظار می‌رفت، توسعه نیافت.
این در حالی است که توسعه فعالیت‌های معدنی لازمه تداوم فعالیت در سایر حلقه‌های زنجیره فولاد است. اکنون انتظار می‌رود با تغییر شرایط و استراتژی‌های جدید شاهد تغییر و اصلاح روند موردبحث باشیم به گونه‌ای که سرمایه‌گذاری برای توسعه فعالیت‌های معدنی با سوددهی و جذابیت همراه باشد. زمانی با اشاره به اهداف توسعه‌ای صنعت فولاد گفت: در افق ۱۴۰۴ تولید ۵۵ میلیون تن فولاد هدف‌گذاری شده است. با وجود این، نسبت به اکتشاف و استخراج سنگ آهن بی‌توجهی شده است؛ اقدامی که در نهایت به ضرر صنایع فولاد کشور است و اهداف توسعه‌ای این صنعت را در افق موردبحث و از منظر تامین نشدن مواد اولیه تحت‌تاثیر قرار خواهد
داد. مدیرعامل شرکت صبافولاد زاگرس تاکید کرد: با توجه به شرایط پیش رو و همچنین ظرفیت‌سازی‌ها در حلقه اکتشاف و استخراج سنگ آهن و همچنین فرآوری این محصول معدنی، حداکثر تولید فولاد کشور در سال ۱۴۰۴، به ۴۰ میلیون تن خواهد رسید؛ یعنی بخش قابل‌توجهی از ظرفیت احداث شده، بی‌استفاده خواهد ماند.
وی در پاسخ به سوالی مبنی‌بر تاثیر طرح عرضه ۱۰۰ درصدی فولاد در بورس کالا بر روند صادرات این محصولات، گفت: تولید محصولات صنایع پایین‌دستی و مقاطع طویل فولادی مازاد بر نیاز داخلی است؛ بنابراین مشکلی در مسیر فروش خارجی این محصولات پیش نمی‌آید. درواقع محصولات یادشده پس از عرضه در بورس کالا و پس از آنکه مشتری نداشتند، مجوز صادرات دریافت می‌کنند.
صادرات منوط به تامین نیاز داخل باشد
آریا صادق‌نیت حقیقی، دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم در گفت‌وگو با صمت و در ارزیابی طرح حذف سهمیه بهین‌یاب برخی مواد اولیه عرضه‌شده در بورس کالا که شمش آلومینیوم هم جزو آنها است، گفت: با راهکار یادشده دست دلالان و واسطه‌ها به بازار خرید و فروش شمش آلومینیوم در بورس کالا باز می‌شود. خریداران، شمش آلومینیوم عرضه‌شده در رینگ معاملاتی بورس را بیش از نیاز مصرفی خود خریداری و بازار دومی را برای عرضه این محصول ایجاد کنند.
در چنین شرایطی سود حاصل از خرید و فروش شمش آلومینیوم از تولیدکننده صنایع بالادستی و پایین‌دستی خارج و در اختیار واسطه و دلال قرار می‌گیرد. اما این اقدام نقاط قوتی هم به دنبال دارد ازجمله آنکه بازار را از حالت سهمیه‌بندی و دستوری خارج می‌کند. بنابراین، این اقدام وزارت صنعت، معدن و تجارت را می‌توان راهکاری اصلاحی برای بازار آلومینیوم دانست؛ هرچند باید عواقب و مضرات آن خنثی شود ازجمله آنکه کف عرضه‌ها دوباره بازبینی شود.
حقیقی افزود: کف عرضه تعیین‌شده برای شمش آلومینیوم در رینگ معاملاتی بورس کالا ۲ سال پیش و زمانی که تولید شرکت المهدی و ایرالکو محدود بود و حتی سالکو هنوز شروع به کار جدی نکرده بود مشخص شد و از آن زمان تاکنون تغییر نکرده است؛ بنابراین بازبینی در میزان عرضه‌ها ضروری به نظر می‌رسد.
در ادامه انتظار می‌رود صادرات شمش آلومینیوم مشروط به تامین نیاز بازار داخلی باشد. بدین ترتیب می‌توانیم مطمئن باشیم سیاست‌گذار بنا دارد بازار را به سمت و سوی آزاد و رقابتی شدن پیش ببرد. در غیر این صورت تنها نتیجه این دست سیاست‌ها، باز شدن دست دلالان به بازار شمش آلومینیوم و رقابت کاذب و به دنبال آن رشد قابل‌توجه قیمتی و وارد شده فشار مضاعف به صنایع پایین‌دستی خواهد بود.
دبیر سندیکای صنایع آلومینیوم درباره تفاوت نرخ میان ارز آزاد و نیمایی و الزام عرضه شمش آلومینیوم در بورس کالا با نرخ ارز نیما و تاثیر آن بر متضرر شدن صنایع بالادستی گفت: تولیدکنندگان شمش آلومینیوم این محصول را با احتساب پرمیومی ۵ درصدی در بازار داخلی به فروش می‌رسانند که فاصله میان ارز آزاد و نیمایی را کاملا پوشش می‌دهد. علاوه‌بر این، با توجه به رقابتی که در برخی هفته‌ها برای خرید شمش آلومینیوم شاهد هستیم می‌توانیم این‌طور اقرار کنیم که نرخ فروش شمش در بازار داخلی به مراتب بالاتر از نرخ صادراتی این محصول است. علاوه‌بر این، صادرکنندگان موظف هستند ارز حاصل از فروش خارجی خود را در سامانه نیما عرضه کنند. بنابراین با فروش در بورس کالا تفاوت قیمتی نخواهد داشت.
حقیقی گفت: فروشندگان شمش آلومینیوم اذعان دارند که بهای فروش شمش در بازار داخلی به مراتب بالاتر از نرخ فروش این محصول در بازار صادراتی برآورد می‌شود؛ بنابراین تمایل به فروش محصول خود در بازار داخلی دارند. با وجود این، ترجیح می‌دهند با کنترل و مهندسی عرضه شمش در بازار داخلی، رقابت را برای خرید این محصول تقویت و سود بیشتری را از آن کنند.
سخن پایانی
متاسفانه همچنان تصمیمات و سیاست‌های حاکم بر بخش صنایع معدنی پشت درهای بسته اخذ می‌شود. در همین حال از نظرات تخصصی و کارشناسی تشکل‌ها بهره گرفته نمی‌شود. در چنین شرایطی پس از آنکه تصمیمی اخذ می‌شود باید با پیگیری در مسیر رفع اثرات منفی و مخرب آن گام برداشت که فرآیندی زمان‌بر است. حتی اگر این روند اشتباه اصلاح هم شود در فاصله اخذ تا اصلاح، تولیدکنندگان متحمل آسیب‌های قابل‌توجهی خواهند شد. این در حالی است که چالش‌های یادشده به‌راحتی در سایه همکاری با صاحبان کسب‌وکار برطرف می‌شوند.
