بورس، مهجور بازارهای موازی
امرالله امینی-اقتصاددان
آنچه که تورم امسال بر سر اقتصاد ایران آورد، مانند انفجار چرنوبیل بر سفره معیشت و دارایی های افراد تاثیر گذاشت و قیمت ها را دچار تزلزل کرد و مردم برای تبدیل دارایی های شان با هدف حفظ ارزش، به بازارهای واسطه گری و رسمی هجوم بردند که همین افزایش تقاضا و کمبود عرضه به گران تر شدن کالاهای سرمایه ای دامن زد. در شرایط فعلی بسیاری از بازارها رشد بسیار تند و سریعی را تجربه کرده اند و به اصطلاح اشباع شده اند و احتمال رشد چند باره آنها در مدت زمان کوتاه پایین است. اما در رابطه با سرمایه گذاری اشخاص گزینه های مختلفی وجود دارد. هر شخص بسته به میزان دارایی یا دانش و تجربه در سرمایه گذاری در بخش خاصی نظیر مسکن، سکه، دلار، بورس، بانک و خودرو سرمایه گذاری کرد، اما موردی که مهجور ماند بخش بورس بود، زیرا ریزش عمده شاخص ها در سال گذشته ریسک سرمایه گذاری در این بخش را بالا برد.
آمارها و شاخص های اقتصادی نشان می دهد، بازار سهام طی ۱۰ سال اخیر بیشترین بازدهی را نصیب سهامداران خود کرده است. بررسی آمارها نشان می دهد، در یک بازه زمانی ده ساله از آبان ۸۸ تا آبان ۹۸ میانگین بازدهی بازار بورس بیش از ۲۴۰۰ درصد بوده است؛ به عبارتی اگر فردی در سال ۸۸ یک میلیون تومان از سبدی از سهام های موجود بازار را خریداری کرده باشد، در طول ۱۰ سال ارزش سهام وی به ۲۴ میلیون تومان رسیده است. این موضوع در هیچ کدام از بازارهای پولی و مالی مصداق نداشته، اما در پی نوسانات بورس طی ۲ سال گذشته و ریزش شدید شاخص ها، همچنین از آنجایی که سرمایه ترسو است، سرمایه های زیادی در سال جاری از بورس بیرون کشیده شد.
دیگر محل امن سرمایه گذاری بانک ها بودند که بنا بر سیاست های غلط بانک مرکزی در پی افزایش ناچیز سود بانکی، اقبال عمومی را خلاف سال های قبل از تورم از دست دادند؛ بنابراین در سالی که گذشت آمار سپرده های بانکی خلاف آمار سال های گذشته بورس کمی متفاوت است و باتوجه به پیشی گرفتن نرخ تورم از نرخ سودهای بانکی به نظر می رسد افرادی که سرمایه های خود را در بانک ها سپرده گذاری کرده اند باوجود دریافت سود تضمین شده ماهانه، در کل ارزش اندوخته های شان کاهش یافته است؛ در نتیجه همین افراد سرمایه ها را از بانک ها خارج کردند و به سمت بازارهای واسطه گری بردند. در اقتصادی که بیماری تورم در آن بیداد می کند، نسخه پیچی های غلط دولت سرمایه ها را از مکان های درست سرمایه گذاری نظیر بورس و بانک به سمت بازاری غیررسمی و دلالی هدایت کرد.
با تمامی این اوصاف کارنامه عملکرد بازارها در سالی که گذشت نشان می دهد، باوجود ریزش محسوس شاخص کل بازار سرمایه در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ ، این بازار همچنان سوده ترین بازار برای معامله گران حرفه ای است. در هر حال سرمایه گذاری در هر بازاری ملزومات و ویژگی هایی دارد که هنگام ورود باید به این ملزومات نیز توجه کرد. واضح و مبرهن است که اقتصاد مبتنی بر سرمایه گذاری در بازارهای موازی که برپایه دلالی و واسطه گری اداره می شوند، در غیاب سیاست های تنظیمی دولت محکوم به شکست است؛ بنابراین دولت ها باید تلاش کنند که بازارهای موازی غیررسمی را از میان ببرند؛ نه اینکه برای جبران کسری بودجه اقدام به فروش خودرو، دلار و سکه کنند. سرمایه های سرگردان یا همان نقدینگی افسارگسیخته باید به بازارهای مالی نظیر بورس و بانک هدایت شود تا رشد اقتصادی پس از سال ها رکود در کشور تحقق یابد.
براساس آنچه گفته شد تا زمانی که بازارهای موازی بهینه سازی نشود و سرمایه ها با اقدامات غلط دولت به سوی بازار دلالی خودرو و دلار هدایت شود، رشد اقتصادی به هیچ وجه در کشور رخ نخواهد داد.
