روند رو به رشد بهای فولاد در بازار داخلی به رویه ‌ ای مستمر بدل شده و قیمت فولاد حتی در شرایطی که شاهد سقوط بهای این فلز در بازار جهانی هستیم نیز در بازار داخلی افزایش می ‌ یابد. علاوه بر این در هفته ‌ های اخیر شاهد پیشی گرفتن قیمت صادراتی فولاد ایران در مقایسه با بهای این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا بوده ‌ ایم؛ روند اشتباهی که به ضرر تولیدکنندگان محصولات نهایی و همچنین خریداران تمام می ‌ شود. قصه ادامه ‌ دار گرانفروشی فولاد در بازار داخلی از نبود نظارت کافی بر میزان تقاضا در بازار و خریدهای سرمایه ‌ ای با هدف بهره بردن از انتظارات تورمی نشأت می ‌ گیرد. البته فعالان صنعت فولاد در توجیه گرانفروشی این محصول در بازار داخلی به تفاوت قیمت دلار در بازار آزاد با دلار نیمایی استناد می ‌ کنند، این در حالی است که صنایع یادشده بخش قابل ‌ توجهی از هزینه تمام ‌ شده تولید خود را به ریال پرداخت می ‌ کنند و چنین مقایسه ‌ ای از اساس اشتباه است. تولیدکننده ‌ ای که هزینه نیروی کار را با ریال و حداقل پرداختی و همزمان انرژی را با بهای به ‌ مراتب ارزان ‌ تری در مقایسه با قیمت آن در بازار جهانی، خریداری می ‌ کند، از فروش محصولاتش برپایه نرخ آزاد دلار سخن به میان می ‌ آورد. البته تلاش برای کسب سود حداکثری ازسوی تولیدکنندگان قابل ‌ توجیه است، اما از نهادهای نظارتی انتظار می ‌ رود با نظارت دقیق بر فرآیند خرید و فروش محصولات فولادی، مانع سوداگری در بازار این محصولات شوند.

مصوبه ‌ ای برای کنترل بهای آهن اسفنجی

روند رو به رشد بهای فولاد در بازار داخلی به چالشی مستمر بدل شده است. البته این مشکل در برخی از حلقه ‌ های زنجیره فولاد جدی ‌ تر است؛ به ‌ عنوان مثال در هفته ‌ های اخیر میزان رقابت برای خرید آهن ‌ اسفنجی در بورس کالا شدت گرفته است.

رقابت شکل ‌ گرفته برای خرید آهن ‌ اسفنجی در رینگ معاملاتی بورس کالا در هفته منتهی به ۲۷ آبان ‌ ۱۵ درصد برآورد شده است.

در چنین شرایطی رضا محتشمی ‌ پور، معاون معادن و فرآوری مواد وزیر صنعت، معدن و تجارت سیاست جدیدی را با هدف ایجاد محدودیت در خرید آهن اسفنجی در بورس کالا و اختصاص آن تنها به تولیدکنندگان شمش و اسلب وضع کرده است.

انتظار می ‌ رود اجرای این سیاست به کنترل طرف تقاضا منتهی شود و از شکل ‌ گیری رقابت برای خرید سرمایه ‌ ای جلوگیری کند.

بی ‌ تردید کنترل قیمت آهن اسفنجی می ‌ تواند به کاهش بهای محصولات تولیدشده در سایر حلقه ‌ های زنجیره فولاد منتهی شود. با این وجود اصلاح گسترده ‌ تر و اساسی ‌ تری در روند قیمت ‌ گذاری این زنجیره ضروری به ‌ نظر
می ‌ رسد.

در نامه معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت خطاب به مدیرعامل شرکت بورس کالای ایران چنین آمده است: «باتوجه به محدودیت ‌ های فنی تولید آهن اسفنجی و کاتد مس نسبت به میزان نیاز واحدهای مصرف ‌ کننده، مورد امتنان است تا اطلاع ثانوی و به ‌ منظور جلوگیری از التهاب بازار، خرید آهن اسفنجی در بورس کالا صرفا توسط واحدهای تولیدکننده شمش فولادی و کاتد مس توسط صنایع پایین ‌ دستی زنجیره مس انجام پذیرد.»

در ادامه این نامه آمده است: «ضمنا در بررسی اطلاعیه عرضه آهن اسفنجی برخی شرکت ‌ ها مشاهده می ‌ شود مرجع اعلام ‌ نظر درباره کیفیت کالا، آزمایشگاه فروشنده اعلام شده که نمی ‌ تواند به ‌ عنوان شرط معامله موردقبول واقع شود. تخلف فروشنده از شرایط کیفی موجب تضییع حق خریدار و نبود امکان پیگیری انضباطی موضوع خواهد شد. موردامتنان است نسبت به اصلاح اطلاعیه ‌ های مذکور، امر به اقدام فرمایید.»

فروش صادراتی ارزان ‌ تر از فروش داخلی

ابوذر انصاری، کارشناس بازار کالایی در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: در طول هفته ‌ های اخیر بهای شمش فولاد در بورس کالا در مقایسه با نرخ صادراتی این محصول، حدود ۲۰ تا ۲۵ دلار بالاتر بوده است. در هفته منتهی به ۲۷ آبان ‌ ، قیمت دلاری بیلت در بورس کالا برابر ۴۸۷ دلار به ‌ ازای هر تن برآورد شده است. این محصول در بازه زمانی موردبحث با قیمت ۴۶۳ دلار در فوب صادراتی ایران، فروش رفته است. همزمان بهای بیلت فولاد صادراتی دریای سیاه ۴۹۰ دلار به ‌ ازای هر تن گزارش شده است.

وی افزود: فروش شمش فولاد با قیمتی بالاتر از نرخ صادراتی آن در بازار داخلی، موردپذیرش نیست و انتظار می ‌ رود با اصلاح فرآیند قیمت ‌ گذاری یا فرمول اختصاص یافته برای تعیین بهای پایه شمش، این مشکل مرتفع شود.

انصاری گفت: از ابتدای امسال تاکنون، چند بار فرمول تعیین قیمت پایه شمش فولاد تغییر کرده است. در آخرین تغییرات اعمال شده بر فرآیند قیمت ‌ گذاری شمش فولاد، مقرر شد با افت بهای این محصول در بازار جهانی، مجددا میانگین موزون فروش شمش فولاد در بورس کالا به معیار اساسی قیمت ‌ گذاری این محصول بدل شود؛ در نتیجه شاهد روند رو به رشد مستمر بهای این فلز در بازار داخلی هستیم.

این کارشناس بازار کالایی با اشاره به اختلاف نرخ میان دلار بازار آزاد و دلار نیمایی گفت: در هفته ‌ های اخیر این تفاوت قیمتی قابل ‌ توجه گزارش شده است؛ در نتیجه انتظارات تورمی محرک دیگری برای رشد بهای فولاد در بازار داخلی است.

این کارشناس بازار کالایی گفت: در سال ‌ های گذشته، سیاست ‌ گذاران به ‌ دنبال آن بودند تا با دخالت مستمر در فرآیند قیمت ‌ گذاری، خرید و فروش فولاد و محصولات این زنجیره را کنترل کنند؛ دخالت ‌ هایی که عموما هم نتیجه ‌ بخش نبودند. با این وجود روند دخالت مستقیم نهادهای دولتی در فرآیند قیمت ‌ گذاری محصولات عرضه شده در بورس کالا، در طول ماه ‌ های گذشته، تغییر کرده است؛ کما اینکه عرضه و تقاضا معیار نخست برای قیمت ‌ گذاری یک محصول هستند.

کنترل تقاضا شدنی است

وی گفت: در مواردی عرضه برخی محصولات در مقایسه با تقاضا برای خرید آن، قابل ‌ توجه نیست؛ بنابراین رقابتی قابل ‌ توجه برای خرید آن محصول شکل می ‌ گیرد که به رشد قابل ‌ توجه بهای آن در بازار داخلی منتهی می ‌ شود؛ کما اینکه در روزهای گذشته نیز رقابت ۱۵ درصدی برای خرید آهن اسفنجی از بورس کالا شکل گرفته است.

بر همین اساس معاونت معدنی وزارت صنعت، معدن و تجارت برای تنظیم شرایط اقدام به صدور بخشنامه ‌ کرد. براساس این بخشنامه خرید آهن اسفنجی در بورس کالا تنها برای تولیدکنندگان شمش و اسلب محدود شده است. انتظار می ‌ رود با اجرایی شدن این دستورالعمل شاهد کنترل طرف تقاضا برای خرید آهن اسفنجی باشیم و رقابت یادشده برای خرید این محصول کاهش یابد.

انصاری گفت: تولید شمش در کشور به ‌ مراتب بالاتر از نیاز داخلی برآورد می ‌ شود؛ در نتیجه باوجود مهیا بودن بستر لازم برای خرید آهن اسفنجی توسط بازرگانان و تجار، رقابتی برای خرید این محصول شکل نمی ‌ گیرد.

وی گفت: باتوجه به انتقاداتی که به روند قیمت ‌ گذاری فولاد در بورس کالا می ‌ شود، انتظار می ‌ رود از یک ‌ سو سیاست ‌ های حاکم بر حلقه ‌ های مختلف زنجیره تولید، متفاوت باشد و از سوی دیگر قیمت این محصولات در بازار جهانی معیار تعیین بهای شمش فولاد در بورس کالا باشد.

نوردکاران متضرر از گرانفروشی

مجید سعیدیان، فعال صنعت فولاد در گفت ‌ وگو با صمت اظهار کرد: در هفته ‌ های اخیر شاهد روند رو به رشد بهای شمش فولاد در بورس کالا بوده ‌ ایم؛ تا جایی که در موارد متعددی این محصول با قیمتی بالاتر از میانگین نرخ صادراتی فوب خلیج ‌‌‌ فارس و همچنین گران ‌‌‌ تر از بهای شمش فولاد CIS معامله شد. البته این رشد قیمت مختص شمش فولاد نیست، زیرا در هفته ‌ های اخیر قیمت آهن اسفنجی عرضه شده در بورس کالا نیز به ‌ شدت افزایش یافته است. یعنی روند رو به رشد قیمت در حلقه ‌ های ابتدایی زنجیره فولاد اعم از سنگ ‌ آهن، کنسانتره و گندله نیز جریان دارد.

وی دلیل این رشد قیمتی را امکان خرید محصولات یادشده توسط بازرگانان یا تجار دانست. در چنین شرایطی رقابت گسترده ‌ ای برای خرید این محصولات در رینگ معاملاتی بورس کالا شکل می ‌ گیرد که به رشد قابل ‌ توجه بهای این محصولات در سایه رقابت منتهی می ‌ شود.

سعیدیان تاکید کرد: بخش گسترده ‌ ای از رقابت شکل ‌ گرفته برای خرید فولاد و محصولات فولادی، به ‌ دلیل وجود انتظارات تورمی در کشور است. در چنین شرایطی فولاد نیز حکم کالای سرمایه ‌ ای را پیدا می ‌ کند؛ بنابراین بسیاری از صاحبان سرمایه اقدام به خرید فولاد از بورس کالا و فروش آن در بازار آزاد می ‌ کنند. بدین ترتیب با تقویت طرف تقاضا، شاهد روند رو به رشد بهای فولاد و محصولات فولادی در بازار داخلی خواهیم بود.

این فعال صنعت فولاد گفت: روند رو به رشد قیمت شمش فولاد در بورس کالا در هفته ‌ های اخیر به ‌ گونه ‌ ای بوده که این محصول را در خارج از بورس کالا، می ‌ توان ارزان ‌ تر خریداری کرد. قیمت میلگرد نیز در معاملات بورس کالا، به ‌ مراتب بالاتر از بهای این محصول در رینگ معاملاتی بورس کالا است. وی افزود: باتوجه به شرایط موردبحث بورس کالا به بستری برای دلالی و گرانفروشی محصولات فولادی بدل شده است.

سعیدیان گفت: شرایط یادشده از سیاست ‌ گذاری غلط برای زنجیره فولاد نشأت می ‌ گیرد و عملا سودآوری تولیدکنندگان محصولات نهایی را تحت تاثیر منفی قرار می ‌ دهد. در نتیجه از این به بعد احتمالا باید منتظر تعطیلی نوردکاران به ‌ دلیل زیان حاصل از خرید شمش گران باشیم. علاوه بر این خریداران نهایی ناچار به خرید محصول با قیمت غیرواقعی خواهند شد و عملا حقوق آنها نادیده گرفته می ‌ شود.

وی افزود: تولیدکنندگان محصولات طویل ناچارند با هر روند رو به رشد قیمت مواد اولیه کنار بیایند، زیرا در غیر این ‌ صورت خطوط تولید آنها از کار می ‌ افتد، اما همین تولیدکنندگان ناچارند محصول خود را درنهایت به فروش برسانند و در مواردی از این فروش، متضرر هم خواهند شد.

سخن پایانی

در ماه ‌ های اخیر شمش فولاد در دنیا در روند سقوطی نرخ قرار دارد، اما این محصول در بازار داخل به ‌ طور مستمر گران می ‌ شود. بهای شمش فولاد در کشور در حالی افزایش می ‌ یابد که بازار داخلی محصولات نهایی فولادی با رکود سنگین مصرفی و سرمایه ‌‌‌ ای و انباشت محصول مواجه است. با این وجود روند رو به رشد قیمت دلار و رکوردشکنی ‌ های مستمر آن، یکی از مهم ‌ ترین دلایل جذب سرمایه به بازار فولاد است. در واقع خرید و فروش این محصول نیز به راهکاری برای در امان نگه داشتن سرمایه ‌ ها بدل شده است. در چنین وضعیتی از سیاست ‌ گذاران در وزارت صنعت، معدن و تجارت انتظار می ‌ رود با کنترل دقیق شرایط، مانع گرانفروشی این محصول در بازار داخلی شوند.