«خودرو اقتصادی» پروژه‌ای نمایشی
خودروهای جدید آرام‌آرام در حال اضافه شدن به سبد محصولات شرکت‌های خودروساز هستند. در این روند با رونمایی از خودروهای جدید، محصولات قدیمی‌تر از چرخه تولید خارج می‌شوند. به این ترتیب، در دو سال اخیر، تولید ۵ محصول متوقف شده است.
بسیاری معتقدند با خروج خودروهای ارزان قیمت از چرخه بازار باید خودروهای جایگزین در همان رنج قیمتی عرضه شوند؛ از این رو محور مذاکرات در حوزه تولید و حتی واردات خودرو بیشتر بر مبنای اقتصادی بودن محصولات جدید است. خودروهایی که باید با توجه به قدرت خرید مردم طراحی و تولید شوند. این در حالی است که تاثیرپذیری زنجیره تامین از نوسان قیمتی در بازار ارز و مواد اولیه و افزایش قیمت های سربار و بهای تمام شده حاکی از آن است که خودروهای اقتصادی نمی توانند نرخ پایینی داشته باشند. صمت در این گزارش به این پرسش پاسخ داده که آیا با توجه به شرایط فعلی اقتصاد و شاخص های اقتصادی، تحقق تولید محصولات اقتصادی ممکن خواهد بود یا خیر.
انواع خودروهای اقتصادی
محصول پروژه TF ۲۱ به عنوان محصولی جدید بر پایه پلتفرم P ۲۰۰ بوده که قرار است جایگزین پژو ۲۰۶ شود. از این خودرو به عنوان محصول اقتصادی نام برده می شود. براساس اهداف تعیین شده در ابتدای سال، قرار است یک مدل خودرو اقتصادی از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت وارد چرخه تولید شود که این خودرو متفاوت از خودرو اقتصادی شرکت های خودروساز خواهد بود. در ادامه در اقدامی مشترک، قرار است یک مدل خودرو اقتصادی از سوی دو خودروساز بزرگ کشور ساخته و به بازار معرفی شود. حتی در بحث خودرو اقتصادی محصول پروژه TF ۲۱ نیز خودرویی ارزان قیمت بوده که از سوی یکی از خودروسازان داخلی ساخته خواهد شد. تولید انبوه محصول پروژه TF ۲۱ شهریور آینده بوده که در نهایت جایگزین پژو ۲۰۶ خواهد شد. شرایط تولید و قیمت گذاری خودروهای اقتصادی وقتی سخت تر خواهد شد که براساس ادعای سازندگان این محصولات تمام استانداردهای هشتادوپنج گانه را پاس خواهد کرد.
برنامه ریزی برای تولید این محصولات با عنوان «خودرو اقتصادی» در حالی آغاز شده که خودرو اقتصادی در همه دنیا تعریف مشخصی دارد؛ در این تعریف، خودرویی که با درآمد حداکثر ۶ ماه حقوق یک فرد عادی بتوان آن را خرید در اصطلاح خودرو اقتصادی نام می گیرد. خودرویی که لااقل این روزها در بازار ایران وجود ندارد.
طراحان این طرح بر جایگزینی خودروهای اقتصادی به جای خودروهایی که از چرخه تولید خارج شده اند، تاکید دارند. این در حالی است که خروج برخی خودروها مانند تیبا و سمند از خط تولید، نیازمند جایگزینی با خودروهای اقتصادی زیر ۱۰ هزار دلار است. براساس آمار، حدود ۱۸۰ نوع خودرو در کشورهای جهان تولید می شود که زیر ۱۰ هزار دلار قیمت دارند، اما امکان ورود به کشور ما را ندارند، زیرا استانداردهای هشتادوپنج گانه سازمان ملی استاندارد، اجازه ورود به بسیاری از این خودروها را نمی دهد.
از سویی، اگر برای یک خودرو ۱۰ هزار دلاری ۵۵ درصد عوارض و تعرفه وضع شود، این خودرو با قیمت تمام شده حدود ۴۵۰ میلیون تومان وارد بازار خواهد شد. حال سوال اساسی این است که با توجه به این مسائل یک خودرو اقتصادی در ایران چه قیمتی خواهد داشت؟
تغییر مواد اولیه و کاهش قیمت
حسن کریمی سنجری از کارشناسان صنعت خودرو درباره تولید خودرو اقتصادی و قیمت تمام شده آن به صمت گفت: تعریف خودرو اقتصادی از نگاه مصرف کننده و تولیدکننده دارای ابعاد متفاوتی است. خودرو اقتصادی از منظر خریدار به محصولی گفته می شود که قیمت پایینی داشته باشد. در مقابل این مسئله از نگاه صنعت به محصولی گفته می شود که به لحاظ تکنولوژیکی در حوزه موتور، مصرف سوخت کمتری داشته باشد.
وی با بیان اینکه استفاده از موتور کم حجم در تولید خودرو برای مصرف کننده نیز یک جنبه اقتصادی است، افزود: برای تولید و بکارگیری این فناوری در خودرو، نیاز به توان و دانش فنی دانش بنیان ها داریم تا در فرآیند تولید خودرو اقتصادی به کمک شرکت های خودروساز آمده و هزینه ها را کاهش دهد. علاوه بر موتور، استفاده از سایر فناوری ها نیز می تواند تولید خودرو را با صرفه بیشتر همراه کند. به عنوان مثال در جهان بدنه خودروهای اقتصادی از مواد کربنیک ساخته می شود که بهره گیری از این مواد، ضمن تضمین ایمنی در تصادفات از آسیب به سرنشینان جلوگیری می کند.
استفاده از پلتفرم مشترک
کریمی سنجری در ادامه سخنان خود عنوان کرد: در طراحی خودرو می توان از پلتفرم های مشترک بین چند سگمنت خودرویی و چند شرکت خودروساز استفاده کرد. به عنوان نمونه برای تولید مدل های سدان و شاسی بلند از یک پلتفرم بهره گرفته می شود. چنین همکاری هایی در کنار کاهش حاشیه سود، بهای تمام شده یک خودرو را پایین می آورد.
او اظهار کرد: امکان تولید چندین خودرو از یک پلتفرم، برگ برنده ما در صنعت خودرو خواهد بود. در این راستا، دو شرکت خودروساز بزرگ کشور که ۹۰ درصد بازار را در اختیار دارند، می توانند پلتفرم مشترک طراحی کرده و با بهره مندی از واحد تحقیق و توسعه مشترک، هزینه های تولید را کاهش دهند؛ به این ترتیب تولید محصولات اقتصادی ممکن خواهد بود.
کریمی سنجری با بیان اینکه تولید خودرو اقتصادی با جدیت در حال پیگیری است، تصریح کرد: در طراحی پلتفرم مشترک، احتمال بروز یک اشتباه وجود دارد که باید از آن جلوگیری کرد. در این فرآیند نمی توان و نباید تولید خودروهای متفاوت که در برخی قطعات مشترک هستند، به عنوان محصولات یک پلتفرم معرفی کرد؛ اشتباهی که تا کنون برخی شرکت های خصوصی فعال در حوزه خودروسازی دچار آن شده اند. هنگامی می توانیم از خودروهای مشترک یک پلتفرم صحبت کنیم که در موتور، گیربکس، سیستم تعلیق یکسان باشند. به این معنی که با پاورترین آنها یکسان بوده و بتوان به عنوان مثال با کمترین تغییرات موتور یک سدان را روی خودرو شاسی بلند هم سوار کرد. برای اجرای این هدف باید ۹۰ درصد قطعات دو موتور یکی باشد و در یک خط تولید ساخته شوند.
این کارشناس صنعت با بیان اینکه خودرو اقتصادی و تولید چند مدل مشترک از یک پلتفرم دارای تعریف کلاسیک است، ادامه داد: ممکن است یک موتور برای ۵ مدل خودرو متفاوت استفاده شود یا یک گیربکس برای ۱۰ محصول مختلف مورداستفاده قرار گیرد. به گفته وی، اپتیما و سانتافه دو خودرو از دو سگمنت متفاوت هستند که از سوی دو شرکت خودروساز تولید می شوند و از یک پلتفرم مشترک استفاده می کنند. وی افزود: از این نمونه ها در صنعت خودرو جهان زیاد است.
کریمی سنجری گفت: گاهی برخی شرکت های خودروساز، ۴۰ مدل خودرو را روی ۳ پلتفرم تولید می کنند. در واقع بخش اعظمی از خودرو از دید مصرف کننده پنهان است؛ بنابراین از نگاه مشتری قیمت تمام شده و نرخ فروش خودرو در بازار مهم است.
کریمی سنجری در پایان یادآور شد: در کنار بهای تمام شده خودرو، میزان مصرف سوخت، یکی از مولفه های مهم خودروهای اقتصادی بوده که خرید این محصول را برای مصرف کننده به صرفه می کند؛ از این رو تولید موتورهای کم حجم با مصرف سوخت پایین برای خودروهای اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است.
تاثیر تحریم بر تولید
اسکندر نظری، یکی از فعالان صنعت خودرو درباره تولید خودروهای اقتصادی به صمت گفت: تولید خودرو اقتصادی یک طرح است و اینکه به نتیجه برسد و برای تولید آن چقدر هزینه شود و همچنین در زمان عرضه با چه قیمتی به فروش برسد تا منجر به بازگشت سرمایه شود، به آینده بستگی دارد.
وی افزود: تجربه تولید ال ۹۰ نشان می دهد چنین اهدافی معمولا به نتیجه نرسیده و با توجه به شرایط اقتصادی و سیاسی ایران انجام شدنی نیست، زیرا قیمت محصول نه از سوی کارخانه تولیدکننده که از سوی نهادهای بالادستی دولتی تعیین می شود.
این فعال صنعت خودرو یادآور شد: هنگامی که در بازار، محدودیت عرضه، چه در حوزه تولیدات داخل و چه حوزه خودروهای وارداتی وجود دارد، در برخی رنج های قیمتی جاهای خالی خواهیم داشت که محصولات جایگزین باید در این جاهای خالی جایگزین شوند. حال اگر خودرو جدید با نام اقتصادی، مثلا ۲۰۰ میلیون تومان قیمت گذاری شود، اما به لحاظ امکانات در سطح خودروهای قدیمی با رنج قیمتی ۲۵۰ میلیون تومان باشد، حتی اگر کارخانه آن را ۲۰۰ میلیون تومان به فروش برساند در بازار قیمت واقعی خود را پیدا می کند و به نوعی در نهایت منجربه ایجاد بازار سیاه می شود. به این ترتیب سوداگری ادامه خواهد داشت.
به گفته نظری تا هنگامی که شرایط تحریمی بر کشور حاکم است، نمی توان از تولید خودرو اقتصادی سخن گفت. او در ادامه سخنان خود تصریح کرد: در صنعت خودرو، صاحب دانش فنی نیستیم؛ بنابراین محصولاتی تولید شده که در داخل طراحی نشده اند و ما فقط مونتاژکننده آنها هستیم یا با مهندسی معکوس در کشور داخلی سازی شده اند. او اظهار کرد: علاوه بر این، امکان اجرای هیچ کدام از تست های خودرو و آنالیزها در داخل میسر نیست.
یک نمونه موفق
نظری در ادامه سخنان خود با اشاره به توان تولید صنعتی کشور آلمان، به عنوان یکی از کشورهای صاحب دانش در خودروسازی، عنوان کرد: آلمان می تواند خودرو به روز تولید کند، زیرا جدا از امکان طراحی، دانش حوزه های گوناگون از بخش های الکترونیکی تا لاستیکی و پلاستیکی خودرو را در اختیار دارد. دانش فنی در حد اعلا در صنعت خودرو آلمان وجود دارد؛ بنابراین فقط سفارش کار می شود و محصول به تولید می رسد. این در حالی است که ما باید بخش های گوناگون محصولات دولتی خود را از خارج تامین کنیم.
طراحی امید
نظری در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط فعلی، آیا تولید خودرو اقتصادی شدنی خواهد بود یا خیر، گفت: چنین مسائلی بیشتر کارکرد سیاسی دارد تا اقتصادی. در بحبوحه مسائل جاری یک سری امیدها داده می شود. مثلا کسانی که به نحوی در اقتصاد فعالیت دارند، می دانند در حال حاضر دولت با کسری بودجه مواجه است و مشخص نیست وقتی از افزایش حقوق صحبت می کند از کدام بخش قرار است بودجه آن تامین شود.
این فعال صنعت با بیان اینکه این سخنان (تولید خودرو اقتصادی) پشتوانه فنی وحرفه ای ندارند، گفت: بیشتر پروژه ها نمایشی بوده که احتمالا با جابه جایی مدیران پیگیری انجام آنها به فراموشی سپرده می شود. معمولا با رفتن مدیری و آمدن مدیر جدید، دیگر کسی نمی پرسد چرا فلان پروژه به نتیجه
نرسید.
جدال قیمتی
نظری با بیان اینکه در حال حاضر یکی از موضوع های مطرح در زنجیره تامین خودروسازان، قیمت قطعات است، گفت: به دلیل افزایش نرخ تورم، قیمت قطعات هر سال و بلکه هر ماه نسبت به قبل تغییر کرده و ثبات قیمتی وجود ندارد؛ بنابراین ساخت خودروهای اقتصادی با توجه به شرایط کشور نمی تواند محلی از اعراب داشته باشد.
سخن پایانی
بنابر این گزارش، تولید خودروهای اقتصادی در جهان تجربه شده و بنابراین شدنی است، اما نبود ثبات اقتصادی، سیاسی و حتی مدیریتی در کشور تحقق این اهداف را با اماواگرهای بسیاری روبه رو کرده است. نرخ تورم نیز یکی از چالش های اساسی برای کاهش بهای تمام شده محصولات بوده که اهداف را در هاله ای از ابهام قرار می دهد.
