صنایع در ایجاد بحران‌های آبی مسئولند
توسعه از مسیر اشتباه در طول صد سال اخیر آسیب‌های غیر‌قابل‌جبرانی را به محیط‌زیست تحمیل کرده است.
توسعه از مسیر اشتباه در طول صد سال اخیر آسیب های غیر قابل جبرانی را به محیط زیست تحمیل کرده است. در چنین شرایطی تامین آب به بحرانی بزرگ در کشور بدل شده است؛ اما این پایان کار نیست، چراکه هر روز عمق این فاجعه بیش از قبل می شود. بی توجهی به طرح های آمایش سرزمین، احداث صنایع آب بر در مناطق کویری کشور، اصلاح نشدن الگوهای کشت و... از مهم ترین عوامل بروز چنین چالش هایی هستند. با این وجود برنامه عملیاتی صحیحی برای رفع این مشکلات طراحی نمی شود. احداث صنایع فولاد در مناطق مرکزی و کم آب کشور و توسعه این صنعت در مناطق یادشده، از بزرگ ترین اشتباهات مسیر توسعه صنعتی کشور بوده اند. با این وجود باید تاکید کرد این صنایع از اهمیت و اثرگذاری ویژه ای بر این مناطق برخوردارند. از یک سو سرمایه گذاری قابل توجهی برای احداث آنها انجام شده و از سوی دیگر فعالیت این صنایع به منزله ایجاد موقعیت های شغلی متعدد برای مردم است. یعنی زندگی و معیشت مردم با این صنایع گره خورده است؛ در نتیجه تعطیلی تولید در واحدهای فولادی یادشده، راه حل رفع این مشکل نیست، بلکه انتظار می رود صنایع فولاد موظف به کاهش مصرف آب، بازچرخانی آن، استفاده از پساب ها و... شوند و هر سال بخشی از سود خود را به تصحیح مدیریت منابع آب در کشور اختصاص دهند.
فولاد، صنعتی با آب بری محدود
امین ابراهیمی، فعال صنعت فولاد در گفت وگو با صمت اظهار کرد: متاسفانه هرگاه سخن از کمبود برق، آب و حتی گاز به میان می آید آدرس دهی اشتباه می شود و انگشت اتهام به سمت صنایع فولاد نشانه می رود، این در حالی است که میزان مصرف برق در صنعت فولاد ۱۰ درصد مصرف این انرژی در سایر صنایع برآورد می شود و آب بری صنعت فولاد نیز تقریبا ۰ . ۲ درصد میانگین مصرف سایر صنایع گزارش شده است. میانگین مصرف گاز در این صنعت مادر نزدیک ۷ درصد مصرف سایر صنایع است؛ بنابراین جایگاه فولادسازی در مصرف آب، برق و گاز پایین است. براساس آمار و ارقام مصرف آب در صنعت فولاد عدد پایینی است، اما این آدرس دهی های اشتباه زمینه سیاست گذاری های اشتباه را فراهم می کند.
ابراهیمی افزود: صنایع فولاد در طول سال های گذشته اقدامات ویژه ای را برای بهینه سازی مصرف آب ترتیب داده اند؛ از جمله آنکه تصفیه خانه هایی را احداث و بخشی از آب موردنیاز خود در مسیر تولید را با تصفیه پساب های شهری تامین می کنند.
وی خاطرنشان کرد: بیشترین مصرف آب کشور در حال حاضر مربوط به صنایع کشاورزی است، زیرا همچنان کشاورزی با روش های سنتی در حال انجام است و بازنگری در این زمینه ضروری به نظر می رسد.
توسعه در مسیر اشتباه
وی گفت: براساس نقشه استراتژیکی که ایمیدرو برای توسعه صنعت فولاد در سال ۱۳۹۳ منتشر کرد، بهترین مکان برای احداث صنعت فولاد در ایران اطراف آب های آزاد و منطقه خوزستان تعیین شد، زیرا خوزستان از یک سو به بنادر نزدیک است و از سوی دیگر دسترسی قابل قبولی به حامل های انرژی و آب دارد. با این وجود شاهدیم که در فلات مرکزی ایران، صنعت فولاد توسعه پیدا کرده است. این توسعه از یک سو دسترسی به آب را برای این صنایع دشوار و هزینه بر می کند و از سوی دیگر صادرات محصول نهایی از این منطقه صرفه اقتصادی ندارد.
سرانه مصرف فولاد در کشور در حال حاضر نزدیک ۲۰۰ کیلوگرم برآورد می شود و انتظار می رود این رقم در افق ۱۴۰۴ به ۴۰۰ کیلوگرم افزایش یابد. باتوجه به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال، انتظار می رود نزدیک ۲۰ میلیون تن از این محصول صادر شود.
شرکت های معدنی که در مناطق مرکزی و خشک کشور واقع هستند وظیفه تامین مواد اولیه سایر حلقه های زنجیره فولاد را برعهده دارند، اما به جای توسعه فعالیت های معدنی به احداث واحدهای فولادی روی آورده اند و حالا شاهدیم این شرکت ها برای تامین آب موردنیاز خود اقدام به انتقال آب کرده اند.
ابراهیمی در پاسخ به سوالی مبنی بر ارزیابی مصرف آب صنایع براساس استانداردهای بین المللی گفت: بدون تردید راهکارهای متعددی برای کاهش مصرف آب در صنعت فولاد وجود دارد. میزان مصرف آب در صنعت فولاد کمتر از سایر صنایع است؛ با این وجود می توان با بازچرخانی آب، در مسیر بهبود شرایط گام برداشت. در همین حال فولادسازان باید با احداث تصفیه خانه های شهری بخشی از نیاز خود را از این طریق تامین کنند تا از هدررفت آب جلوگیری شود. علاوه بر این بهره گیری از فناوری های جدید نیز در این مسیر کمک کننده خواهد
بود.
باید تاکید کرد آدرس دهی غلط لطمات غیر قابل جبرانی را به صنایع فولاد وارد می کند. صنعت فولاد در رده صنایع مادر کشور قرار دارد و این آدرس دهی اشتباه تاثیر خود را بر سایر صنایع نیز می گذارد؛ کما اینکه شاهد چنین اشتباهاتی در حوزه برق نیز بودیم. در واقع در سایه چنین فضایی سیاست های اشتباهی اتخاذ و لطماتی به حوزه اقتصاد وارد خواهد شد.
علت اصلی بحران کم آبی چیست؟
بهادر احرامیان، عضو هیات مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران در گفت وگو با صمت اظهار کرد: بررسی آمار و ارقام مصرف آب در کشور مبین وضعیت موجود است و علت اصلی بحران کم آبی را در کشور مشخص می کند.
براساس آمارهای منتشرشده از سوی مراجع رسمی، عمده مصرف آب کشور مربوط به بخش کشاورزی است و سهم صنعت و تولید فولاد از مصرف آب کشور بسیار محدود برآورد می شود؛ بنابراین مقصر دانستن صنایع و فولادسازان برای توجیه بحران کم آبی در کشور اشتباه است. راهکار درست برای بهبود کمبودهای آبی، اصلاح نظام آبیاری در بخش کشاورزی
است.
احرامیان درباره تاثیر احداث واحدهای فولادی در مناطق خشک کشور در شکل گیری بحران کم آبی گفت: در همین استان های کم آب شاهد کشت برنج یا یونجه به روش غرق آبی هستیم؛ بنابراین بحران کم آبی حتی در مناطق خشک کشور نیز از روش های اشتباه کشت و کشاورزی نشأت می گیرد، این در حالی است که ارزش افزوده تولید در حوزه صنعت و فولاد به مراتب بیشتر از محصولات کشاورزی یادشده
است.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر میزان اهمیت اصلاح الگوی مصرف آب در صنایع به ویژه از سوی فولادسازی ها گفت: بدون تردید اصلاح و ارتقای استاندارد مصرف آب در صنایع نیز ضروری به نظر می رسد؛ هرچند بسیاری از فولادسازان در طول این سال ها در مسیر کاهش مصرف آب، بازچرخانی آن و همچنین استفاده از پساب ها و... گام برداشته اند.
این فعال صنعت فولاد در پایان اظهار کرد: چنانچه برای رفع چالش کم آبی بر همین مسیر اشتباه و متهم کردن صنایع اصرار شود، نتیجه ای جز از بین رفتن منابع کشور حاصل نخواهد
شد.
سخن پایانی
فعالیت در بخش معدن و صنایع معدنی به زیرساخت هایی نیاز دارد که از مهم ترین آنها باید به آب اشاره کرد. این الزام در کنار بحران کم آبی و در مواردی بی آبی موجب شده فعالیت بسیاری از صنایع همچون فولاد نیز مورد انتقاد قرار
گیرد.
فعالان صنعت فولاد کشور ضمن پذیرش انتقاد به احداث صنایع در مناطق خشک و کویری کشور تاکید دارند بسیاری از صنایع براساس جانمایی درست احداث شده اند.
در همین حال اصرار دارند که بحران آبی کشور از چالش های کلان تری نشات می گیرد و آدرس دهی اشتباه نه تنها کمکی به رفع بحران آبی کشور نمی کند، بلکه ما را از مسیر اصلی نیز دور خواهد کرد.
