بی‌نظمی در تولید و توزیع انرژی
تحولات اخیر در جهان، سبب شده است تا نرخ حامل‌های انرژی به‌ویژه بهای نفت، بازیچه دست برخی کشورها قرار گیرد.
تحولات اخیر در جهان، سبب شده است تا نرخ حامل های انرژی به ویژه بهای نفت، بازیچه دست برخی کشورها قرار گیرد. از طرفی، جنگ میان روسیه و اوکراین، در افزایش و کاهش انرژی، نقش مهمی را ایفا کرده است. باتوجه به این جنگ، تولیدکنندگان گروه های اوپک و اوپک پلاس، بازارهای جهانی را موردرصد قرار داده اند تا متوجه شوند که تصمیم روسیه برای ارسال گاز به اروپا چه خواهد بود، همچنین بسیاری از کارشناسان، نظراتی را در ارتباط با آینده نرخ نفت جهانی مطرح کرده اند.
از طرفی، روسیه اروپا را به خاطر تامین گاز طبیعی تحت فشار قرار می دهد و اروپا برای تحریم نفت روسیه آماده می شود،از این رو برخی به دنبال کمک گرفتن از ایران هستند. برای تحقق این موضوع، البته باید توافق میان تهران و واشنگتن انجام بگیرد و تحریم های سخت اقتصادی علیه ایران که توانایی کشور را در صدور انرژی محدود ساخته است، لغو شود.
بازار به نفت ایران نیاز دارد
به دنبال جنگ اوکراین و تحریم واردات نفت روسیه از سوی امریکا و اروپا، خاورمیانه به عنوان مهم ترین منبع جایگزین نفت روسیه محسوب می شد. پیش بینی کمبود عرضه نفت در غرب سبب شد، رئیس جمهور امریکا طی سفری که به عربستان داشت، خواستار افزایش تولید نفت شود.
آمارهای منتشرشده تاکنون نشان می دهد که همراه با کاهش صادرات نفت روسیه به اروپا، شاهد افزایش صادرات نفت برخی کشورهای خاورمیانه هستیم.
روسیه مقادیر زیادی گاز طبیعی را از کشورهای اروپایی دریغ می کند، اگرچه ایران مقدار زیادی گاز طبیعی دارد، اما بیشتر آن را در داخل کشور از جمله برای مصرف بسیاری از خودروها مصرف می کند، همچنین فاقد خطوط لوله برای ارسال گاز به اروپا و فاقد تاسیسات لازم برای مایع سازی گاز طبیعی
است.
ایران در کوتاه مدت صادرات نفتی بیشتری خواهد داشت، اما چیزی که اروپا در واقع به آن نیاز دارد، گاز است. ایران در حال حاضر نمی تواند چنین صادراتی داشته باشد و بعید است به این زودی ها بتواند بازار انرژی جهانی را متعادل کند.
اروپا به شدت به گاز نیاز دارد و هیچ راهی برای انتقال آن از ایران وجود ندارد. حداقل در بازه زمانی کنونی که تامین گاز برای زمستان اروپا اهمیت دارد، ایران نمی تواند کمکی به اروپا کند، گرچه کشورهای اروپایی نیز برای ایجاد منابع انرژی جایگزین تقلا می کنند، اما مقامات غربی همچنان اصرار دارند که مشکل انرژی این کشورها بر زمان بندی آنها برای رسیدن به توافق با ایران اثری ندارد.
صمت در این گزارش، بحران جهانی انرژی را بررسی کرده است.
پیش بینی افزایش نرخ نفت
حسین وکیلی، کارشناس انرژی درباره بحران انرژی در جهان به صمت گفت: بازار انرژی شامل نفت، گاز، میعانات گازی و سایر منابع انرژی می شود. در حال حاضر باتوجه به تحولات سیاسی که در روسیه و در ارتباط با حملاتی که به اوکراین انجام شده است، بازار تحت تاثیر نوسان عرضه قرار گرفته است، در نتیجه یک بی نظمی در عرضه و توزیع انرژی اتفاق افتاده است که با شروع فصل زمستان؛ نیاز صنایع، مصارف خانگی و کارخانه ها به طورکلی به انرژی بیشتر می شود.
وکیلی ادامه داد: پیش بینی می شود که بهای نفت تا بشکه ای ۱۲۰ الی ۱۳۰ دلار برسد. در حال حاضر تولیدکننده های گروه اوپک و اوپک پلاس تحولات بازار جهانی را رصد می کنند و منتظر تصمیم نهایی روسیه برای ارسال گاز به اروپا در ماه های آینده هستند. از طرف دیگر، باید دید کشورهایی مانند عربستان سعودی و ایالات متحده، تا چه میزان می توانند بازار را از نظر عرضه در تعادل حفظ کنند و ایالات متحده هم تا چه میزان می تواند ذخایر موجود را برای کنترل قیمت ها و کنترل عرضه آزاد کند.
این کارشناس انرژی گفت: باتوجه به روند سیاسی موجود در منطقه خاورمیانه و روسیه، عرضه نفت و گاز در حال حاضر تصمیم به این شکل است، مگر آنکه تحولات خاصی را شاهد باشیم. این تحولات می تواند برای بهبود شرایط یا مسائلی که شدت بحران ها را افزایش می دهد، باشد، بنابراین لازم به توجه است که نرخ نفت و سایر حامل های انرژی، تحت این شرایط خاص چه مراحل و فرآیندی را طی خواهد کرد.
آینده صادرات نفت ایران چه خواهد شد؟
وکیلی در ارتباط با آینده صادرات نفت باتوجه به شرایط سیاسی موجود در کشور گفت: نفت ایران از حالت تجارت طبیعی خارج و به صورت سهمیه مشخص در اوپک است. باتوجه به تحریم هایی که از طریق ایالات متحده و برخی کشورهای اروپایی اعمال شده، بازار نفت ایران از وضعیت طبیعی عبور کرده است و میزان تولید، مصرف داخل، بخش صادرات و همچنین نقل و انتقالات درآمد حاصل از فروش نفت مشخص بود.
وی افزود: در چند سال اخیر که جریان تحریم ها به شدت افزایش پیدا کرده، این آمارها از وضعیت طبیعی خود خارج شده اند، بنابراین آمار درستی از فروش نفت ایران در بازارهای صادراتی موجود نیست، در نتیجه اگر شرایط بازار از نظر عرضه با بحران روبه رو شود، به طورقطع همین بازار موجود هم در حالت تعلیق می ماند.
این کارشناس انرژی در ادامه گفت: به دلیل آنکه سرمایه گذاری کافی در بخش نفت را انجام نداده ایم و در بخش استخراج، چاه های موجود بیشتر به نیمه و سال های آخر عمر خود رسیده اند، نیاز به حفاری و شناسایی منابع جدید است که بتوانیم همچنان در بین صادرکنندگان و تولیدکنندگان عمده قرار بگیریم.
وکیلی افزود: پیش بینی می شود نیاز به یک سرمایه گذاری جدید در کشور احساس می شود، همچنین به بیش از ۱۰ میلیارد دلار بودجه در صنعت نفت و گاز نیازمند هستیم تا بتوانیم وضعیت تولید و استخراج را در شرایط کنونی حفظ کنیم.
وی گفت: اگر بخواهیم میزان تولید و استخراج خود را در زمینه صنعت نفت و گاز افزایش دهیم، نیازمند یک سرمایه گذاری کلان هستیم. این فاکتورها در بخش صنعت نفت و گاز، می توانند بازار تولید، عرضه و صادرات ایران را به شدت تحت تاثیر قرار دهند. از طرفی، اتفاقات بین المللی نیز از نظر سیاست های عمومی و جهانی، باید تحت نظارت دقیق قرار گیرند تا تولید انرژی گام های موثری را در مسیر توسعه و رشد بردارد.
وکیلی در ادامه گفت: روسیه یکی از تولیدکننده های عمده نفت و گاز است، اما اروپا و کشورهای غربی، از کشورهای بزرگ صنعتی مصرف کننده هستند که به نوعی با جنگ اوکراین مخالف هستند، در نتیجه امکان دارد در راستای تحریم روسیه به دنبال اعمال تحریم هایی باشند که با هدف خرید، سطح عرضه را به شدت محدود کنند، در نتیجه بالا بودن تقاضا به ویژه در فصل سرد، قیمت ها می توانند، روند رو به رشدی داشته باشند، از همین رو آثار این جریانات می تواند در اقتصاد کشورهای دنیا موثر واقع شود.
وکیلی در پایان گفت: شرکت های دانش بنیان داخلی در بخش صنایع بالادستی، نقش موثر و تاییدکننده ای دارند. شرکت های دانش بنیان بیشتر در راستای تحقیق و توسعه و تولید فرآورده های جدید و صنایع پایین دستی، موثر هستند. در صنایع بالادستی شرکت های بزرگی وجود دارند که دارای توان مالی بسیار بالا و تکنولوژی عظیم و جدید هستند و نام شان شناخته شده و انگشت شمار هستند. این شرکت ها اگر در صنایع بالادستی ورود پیدا کنند، کشورهایی را که دارای منافع نفت و گاز هستند، به سوی جذب سرمایه هدایت خواهند کرد.
بحران سرمایه گذاری در صنعت نفت جهان
فریدون برکشلی، کارشناس اقتصاد انرژی به صمت اظهار کرد: بیش از یک ماه از زمان برگزاری نشست اوپک پلاس در وین می گذرد، اما بحث و گفت وگو درباره آن هنوز در محافل مختلف نفتی و بین المللی ادامه دارد، در واقع هنگامی که بیشتر وزیران نفت ۲۳ کشور عضو اوپک پلاس در مهلت 2 تا 3روزه برای شرکت در نخستین نشست حضوری پس از آغاز همه گیری کرونا در اوایل ۲۰۲۰ به وین دعوت شدند، حدس و گمان ها درباره احتمال یک تصمیم مهم قوت گرفت.
قیمت نفت پس از تصمیم کاهش ۲ میلیون بشکه ای اوپک پلاس اگرچه روند معکوس در پیش گرفت، اما توانست در ادامه به نزدیک ۱۰۰ دلار برسد، با این حال پیش بینی نرخ نفت برای ادامه سال ۲۰۲۲ ، همچنین سال ۲۰۲۳ کاری دشوار به نظر می رسد. برکشلی خاطرنشان کرد: بازار جهانی نفت، دستخوش تحولات مهم و کم سابقه ای شده است، البته عوامل و پارامترهای فراساختاری هم به شدت در جریان است. گران شدن کم سابقه دلار، رشد نرخ تورم در نیمکره غربی و نگرانی جدی نسبت به شرایط متزلزل بازارهای مالی هم پیش بینی نرخ نفت را دشوارتر از همیشه کرده است. احتمال ریزش نرخ به زیر ۷۰ دلار برای هر بشکه وجود دارد، چنانچه اوپک پلاس، جدا از شرایط سیاسی و فشارهای امریکا، استوار عمل کند، نرخ برای باقیمانده ۲۰۲۲ و 3 ماه نخست ۲۰۲۳ ، در محدوده ۸۰ تا ۹۰ دلار دوام خواهد آورد.
اوپک و غیراوپک فراخوان دهند
مهم ترین دغدغه بازار نفت در میان مدت و بلندمدت سرمایه گذاری است، اگر سرمایه گذاری کافی در این صنعت انجام نشود، فاصله ای بزرگ بین عرضه و تقاضا ایجاد می شود، تولیدکنندگان نفت بارها و در محافل بین المللی نگرانی خود را در این زمینه ابراز کرده اند. این کارشناس به صمت می گوید: صنعت جهانی نفت در طول یک دهه گذشته کمتر از ۵۰ درصد نیازهای سرمایه گذاری در صنایع بالادستی و پایین دستی را تجربه کرده است. این موضوع را بارها کارشناسان نفتی در ایران و سایر کشورها مطرح کردند. سال ها است که 2 عضو مهم تولیدکننده نفت اوپک یعنی ایران و ونزوئلا تحت تحریم قرار گرفته اند. حالا روسیه هم تحریم شده است. سیاسی کردن نفت و استفاده از آن برای اعمال فشار به کشورهای تولیدکننده نفت جهان، مصرف کنندگان نفت و انرژی را در همه دنیا تحت فشار قرار داده است. در کوتاه مدت هم، شاهد شرایط بازار و بحران جهانی انرژی هستیم.
وی در پایان گفت: در بلندمدت، اوپک و غیراوپک لازم است به طور جدی و فراگیر نسبت به ضرورت سرمایه گذاری و توسعه منابع نفت و گاز جهان فراخوان دهند. این فرآیند لازم است با بهره اقتصادی همراه باشد. همین حالا شرکت های بزرگ نفتی، سود سرشاری کسب می کنند، اما این سود را در بخش نفت و گاز سرمایه گذاری نمی کنند، زیرا از آینده آن بیمناک هستند. سود شرکت های نفتی نصیب سایر فعالیت های اقتصادی می شود. در آتلانتیک شمالی هر روز شعار پرهیز از نفت و گاز می دهند، بدون اینکه به عواقب آن توجه داشته باشند.
سخن پایانی
جنگ اوکراین و روسیه، تصمیم کاهش تولید نفت اوپک و به تازگی کشمکش عربستان و امریکا همگی در روند برجام تاثیرگذار هستند، ضمن آنکه باید نقش بازیگران دیگری همچون اروپا و امریکا را در نظر گرفت. حال با کوچک ترین جرقه ای در هر یک از این ماجراها، مسیر برجام تحت الشعاع قرار می گیرد. باتوجه به میزان ذخیره نفتی ایران روی دریا، تولید روزانه یک میلیون بشکه که نیمی از آن در گذشته به اروپا صادر می شد، فرصت خوبی برای ایران فراهم کرده است که از نزاع میان عربستان و امریکا استفاده کند، البته طرف مقابل، منتظر فرصت طلبی ایران نمی ماند و پیش شرط هایی برای ورود ایران در نظر می گیرد.
باتوجه به شرایط موجود و نیاز روزافزون دنیا به انرژی، ایران و ونزوئلا به عنوان 2 کشور بزرگ در ذخایر نفت و گاز می توانند نقش موثری در بازار انرژی ایفا کنند، بنابراین ورود این 2 کشور برای تامین نفت دنیا لازم است. نه تنها تحریم های ایران باید لغو شود، بلکه سرمایه گذاری در این حوزه مستلزم پیگیری است.
تنها برداشته شدن تحریم های ایران مثمرثمر نیست، چرا که با این شرایط نهایت یک میلیون بشکه نفت وارد بازار انرژی می شود که این میزان نهایت یک درصد از بازار انرژی را پوشش می دهد.
