وضعیت اسفبار اقتصاد باعث شده است، جایگاه ایران در سهولت کسب‌وکارها به رتبه ۱۲۷ جهان در بین ۱۹۰ کشور برسد. علاوه‌ بر آن بی‌ثباتی اقتصادی کار شتاب‌دهنده‌ها را به‌شدت دشوار می‌کند. به‌عبارتی دقیق‌تر، ورود پول می‌تواند تاثیر جدی در فرآیند تجاری‌سازی کسب‌وکارهای نوین داشته باشد. آنها می‌گویند تامین مالی، آرامش روانی را برای شتاب‌دهنده‌ها فراهم می‌کند، چرا که با برطرف شدن نیازهای اولیه افراد نوآورتر می‌شوند. صمت در گزارشی به بررسی نقش شتاب‌دهنده‌ها در تجاری‌سازی کسب‌وکارهای استارت‌آپی پرداخته است.

پیش به‌سوی بازار

وقتی از توسعه صحبت می‌کنیم، در حقیقت به مجموعه‌ای از عوامل اشاره داریم که در نسبت با همدیگر و با ایجاد یک انسجام نسبی باعث ایجاد تغییر می‌شوند. مفهوم توسعه در فضای کسب‌وکار نیز به همین موضوع اشاره دارد و حالتی را توصیف می‌کند که مجموعه افراد تاثیرگذار در یک کسب‌وکار، ضمن ایجاد ارتباط با عوامل تاثیرگذار به یک مدل بزرگ‌تر از کسب‌وکار قبلی دست پیدا می‌کنند. از آنجایی که شتاب‌دهنده‌ها راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوین را تا حد زیادی تسهیل می‌کنند و بسیاری از ایده‌ها از طریق این مجموعه‌ها پیاده‌سازی می‌شوند، می‌توان گفت که نقش بسیار پررنگی در ایجاد و توسعه زیست‌بوم کسب‌وکار دارند.

تیم‌سازی و ایده‌پردازی، 2 گام مهم استارت‌آپی

امیرحسین حسینی‌پژوه، شتاب‌دهنده فعال در اکوسیستم کارآفرینی در گفت‌وگو با صمت درباره انتظارات شتاب‌دهنده‌ها از استارت‌آپ‌ها در مسیر تجاری‌سازی کسب‌وکارها گفت: شتاب‌دهنده‌ها در چند سال اخیر با افت فعالیت مواجه شده‌اند. در گذشته نه‌چندان دور، شتاب‌دهنده‌های بیشتری در کشور فعالیت می‌کردند و به‌عبارتی فعال‌تر بودند، اما به‌تدریج شاهد کاهش فعالیت آنان شدیم که دلیل آن به توسعه اقتصادی کشور برمی‌گردد. به‌طورمعمول انتظاری که شتاب‌دهنده‌ها از شرکت‌های استارت‌آپی دارند، این است که آنها گام‌های اولیه در توسعه کسب‌وکار خود را پیموده باشند که شامل تیم‌سازی و ایده‌پردازی می‌شود. همچنین آشنایی با مفاهیم اولیه، جزو اصلی‌ترین گام‌های توسعه یک کسب‌وکار است. شناخت بازار و پردازش ایده هم جزو مواردی است که استارت‌آپ‌ها در بدو اتصال به شتاب‌دهنده‌ها باید مدنظر قرار دهند، چرا که این مولفه‌ها آنها را سریع‌تر به هدف‌شان که توسعه کسب‌وکار است، می‌رساند. به‌عبارت روشن‌تر، بهتر است استارت‌آپ‌ها در نقطه صفر نباشند و تا حدی با فرآیند توسعه‌ای آشنا باشند و مفاهیم اولیه را بدانند.

وی افزود: به‌طورمعمول تیم‌های استارت‌آپی پیش از اینکه به مراحل گفته‌شده برسند، خواهان همکاری با شتاب‌دهنده‌ها هستند، همین امر باعث می‌شود تا حد زیادی یا به‌نتیجه نرسند یا دیر به‌نتیجه برسند. در برخی موارد هم ممکن است شتاب‌دهنده‌ها کمک چندانی به مجموعه‌های استارت‌آپی که در نقطه شروع و صفر قرار دارند، نکنند، بنابراین استارت‌آپی که فراتر از ایده‌پردازی گام نهاده باشد تا حد زیادی رویکردهای شتاب‌دهندگی برایش سودمندتر خواهد بود.

به‌موقع از دایره خارج شوید

حسینی‌پژوه گفت: آموزش‌پذیری هم از دیگر مولفه‌های مهم توسعه کسب‌وکار یک استارت‌آپ است که انتظار می‌رود در همکاری با شتاب‌دهنده‌ها مدنظر قرار گیرند. بسیاری از استارت‌آپ‌ها آموزش‌پذیر نیستند و این باعث می‌شود که روند سوددهی با اختلال مواجه شود. آخرین مولفه که در بحث انتظارات شتاب‌دهنده‌ها اهمیت دارد، این است که استارت‌آپ‌ها باید انگیزه و قدرت کافی برای خروج از دایره شتاب‌دهندگی را داشته باشند، چرا که حضور در موقعیت شتاب‌دهنده موقتی است. بسیاری از استارت‌آپ‌ها وقتی با شتاب‌دهنده‌ها همکاری می‌کنند، توانایی خروج از این مرحله را ندارند که این هم به نداشتن قدرت و توانایی لازم استارت‌آپ برای فعالیت مستقل خود برمی‌گردد.

روحیه تیمی ندارید، استارت‌آپ نزنید

وی بااشاره به اینکه بیشتر استارت‌آپ‌ها در ابتدای مسیر به‌طورمعمول از تیم 2 نفره و حتی به‌صورت انفرادی اداره می‌شوند، گفت: باتوجه به اینکه روحیه کار تیمی در کشور ما تا حدی ضعیف است، اگر فردی در ابتدای مسیر استارت‌آپی خود فاقد چنین روحیه‌ای است باید آن را تقویت کند. به‌عبارت دیگر، اگر فردی آمادگی کار تیمی ندارد، در عمل نباید استارت‌آپی را هم راه‌اندازی کند. همان‌گونه که پیش‌تر هم اشاره شد، داشتن روحیه تیمی و داشتن یک تیم منسجم برای یک استارت‌آپ امری مهم است و این مولفه شرایط را برای شتاب‌دهنده هم فراهم می‌کند، چرا که ایده‌ها به‌طورمعمول در ذهن افراد خطور می‌کند و بیشتر افراد به‌تنهایی صاحب ایده هستند، اما این فعالیت تیمی است که آنها را به‌نتیجه می‌رساند. اگر رهبران استارت‌آپ‌ها نتوانند همراهانی را با خود شریک کنند و آنها را برای این همراهی قانع کنند، برای توسعه ایده‌های فناورانه خود با مشکلات عدیده مواجه می‌شوند. این افراد در ادامه مسیر نمی‌توانند شتاب‌دهنده‌ها یا سرمایه‌گذاران را قانع کنند و در نهایت مسیری ناتمام را برای خود خلق می‌کنند.

حسینی‌پژوه درباره اینکه کدام زمینه فعالیتی در کشور برای توسعه کسب‌وکارهای استارت‌آپی فراخ‌تر است، گفت: همواره توانایی و مهارت صاحبان ایده و تیم‌های‌شان است که زمینه فعالیت آنان را رقم می‌زند، اما اینکه کدام ایده جان می‌گیرد و تبدیل به یک کسب‌وکار پویا می‌شود، ارتباط نزدیکی به‌رفع مشکلات روز جامعه دارد. تجربه نشان داده است برخی شرکت‌های دانش‌بنیان که بر بستر فناوری فعالیت می‌کنند، محصولاتی را تولید می‌کنند که موردنیاز بازار نیست و در نهایت در بدو ورود به بازار متحمل شکست می‌شوند، بنابراین شناخت نیاز بازار، اصلی‌ترین دانشی است که همه رهبران استارت‌آپ‌ها پیش از شروع کار باید نسبت به آن آگاهی کامل داشته باشند،پس بهتر است در فازهای نخست ایده‌پردازی نیاز مشتریان را در نظر بگیرند.

مسکن، عرصه باز برای فعالیت استارت‌آپی

این شتاب‌دهنده فعال در اکوسیستم کارآفرینی گفت: باتوجه به اینکه یکی از مشکلات بزرگ جامعه ما مسکن است، خوب است استارت‌آپ‌ها در این زمینه فعالیت‌های جدی‌تری داشته باشند. ایده‌پردازان می‌توانند با تمرکز روی راهکارهای حل معضلات مسکن، ایده‌های نو و فناورانه بسیاری را در قالب اپلیکیشن‌ها و... به‌منصه ظهور برسانند. برای مثال اگر یکی از مشکلات مسکن قیمت‌گذاری است، آنها می‌توانند با کمک هوش مصنوعی پیش‌بینی دقیق‌تر و نزدیک به واقعیت را ارائه بدهند. در این زمینه داده‌هایی که استارت‌آپ‌ها از مشتریان می‌گیرند، اهمیت زیادی در شناخت بازار هدف دارد. بسیاری از استارت‌آپ‌ها به‌قدری نیازمند دریافت داده و اطلاعات هستند که گاهی شاید لازم باشد ماه‌ها زمان صرف این امر کنند.

نگاه استارت‌آپ‌ها باید سودمحور باشد

از آنجایی که انتظار دریافت سود در مدت زمان کوتاه، یکی از انتظارات استارت‌آپ‌های نوپا در بدو آغاز فعالیت‌شان است و همین امر، تبدیل به‌دلیل فروپاشی آنان و بازماندن از ادامه مسیر شده است، بسیاری از کارشناسان معتقدند، سوددهی امری زمانبر است که بیشتر رهبران استارت‌آپی باید نسبت به این امر واقف باشند و زمان‌بندی خود را داشته باشند؛ با این حال، حسینی‌پژوه نگرش سوددهی در کسب‌وکار استارت‌آپی را امری سودمند دانست و گفت: در کل نگاه سوددهی در توسعه یک کسب‌وکار استارت‌آپی نگرشی مثبت است؛ چرا که ماهیت شرکت‌های استارت‌آپی است که به یک درآمد پایدار برسند و به گسترش آن بپردازند، اما چنین هدفی تا حدی زمانبر است و بستگی زیادی به بازار و وضعیت اقتصادی کشور دارد و ممکن است که این زمان کم یا زیاد شود. در واقع ممکن است که در یک بازه زمانی، سریع‌تر به هدف خود برسند و در برخی موارد هم ممکن است براساس شرایط موجود، نیاز به صبر و حوصله بیشتری باشد. در کل داشتن یک استراتژی برای دریافت سود، اصلی‌ترین مولفه‌ای است که رهبران استارت‌آپ‌ها باید به آن توجه کنند؛ زمان‌بندی و استراتژی در اهداف کمک زیادی به رهبران استارت‌آپ‌ها در سوددهی می‌کنند.

وی تاکید کرد: رهبران استارت‌آپ‌ها باید یک چشم‌انداز مالی داشته باشند؛ چرا که ماهیت فعالیت‌شان برمبنای اقتصاد است و در اصل یک استارت‌آپ براساس دریافت سود تاسیس می‌شود. از مواردی که می‌تواند ثاثیر جدی در مدت‌زمان سوددهی بگذارد، تغییر نرخ ارز است که ناشی و متاثر از شرایط گوناگون است. این عامل برای استارت‌آپ‌هایی که به خارج از کشور خدمات می‌دهند یا محصولات‌شان وابسته به مواد اولیه وارداتی است، اهمیت زیادی دارد. به‌عبارت دیگر، هر عامل از شرایط اقتصادی در کشور، تاثیر متفاوتی از کم تا زیاد بر کسب‌وکارهای استارت‌آپی دارد. این امر بستگی به‌نوع فعالیت استارت‌آپ‌ها و زمینه کاری آنها دارد.

استارت‌آپ‌ها را درگیر کاغذبازی نکنید

حسینی‌پژوه درباره دیگر موارد مهم در توسعه شتاب‌دهندگی کسب‌وکارهای نوین گفت: ورود سرمایه برای روی غلتک افتادن فعالیت شتاب‌دهنده‌ها هم اهمیت زیادی دارد. این سرمایه از سوی صندوق‌های دولتی و نیمه‌دولتی جاری می‌شود. افزون بر آن، دریافت سرمایه از سوی صنایع سنتی که تراکنش مالی بالایی دارند هم، می‌تواند در تامین سرمایه، بازوی کمک‌رسان مهمی باشد.

این امر نیازمند اقناع صاحبان این صنایع است. آنجایی که تمرکز تیم‌ها باید برای توسعه کسب‌وکار خود باشد، وجود کاغذبازی‌های طولانی‌مدت و در برخی موارد دشوار، شرایط را برای چنین هدفی سخت‌تر می‌کند و بهتر است که رهبران استارت‌آپ‌ها درگیر موضوعاتی نظیر دریافت مجوزها و بیمه نشوند.

نباید انتظار سود زودرس داشت

جلال برآبادی، از دیگر فعالان عرصه شتاب‌دهنده در گفت‌وگو با صمت گفت: 2 شاخصه مهم برای شتاب‌دهنده‌ها در مسیر تجاری‌سازی استارت‌آپ‌ها در اولویت قرار دارد و براساس این 2 شاخصه، استارت‌آپ‌ها می‌توانند به دنیای شتاب‌دهنده‌ها ورود پیدا کنند. تیم‌سازی، نخستین مولفه‌ای است که باید به آن توجه ویژه شود. همچنین رهبران استارت‌آپی باید بدانند که ایده‌های‌شان چقدر قابلیت پردازش دارد و تا چه حد می‌تواند به رفع مشکلات موجود بپردازد تا در نهایت به سوددهی برسد. در واقع حضور فناوران و افرادی که اشراف کافی بر ایده دارند، اهمیت زیادی در تجاری‌سازی دارد، بنابراین این 2 شاخصه مهم یعنی تیم‌سازی و ایده‌پردازی اصلی‌ترین شاخص برای شتاب‌دهنده‌ها در راستای انتقال فعالیت کسب‌وکارهای نوین به بازارهای مربوط است. در کل تیم‌سازی و پردازش ایده، اصلی‌ترین شاخصه توسعه یک استارت‌آپ است که می‌تواند کار را برای شتاب‌دهنده‌ها راحت‌تر کند. وی افزود: اینکه رهبران استارت‌آپ‌ها در ابتدای مسیر نیازمند سرمایه هستند، امری بدیهی است. در واقع برای تست بازار نیازمند تامین مالی هستند، اما در مرحله سوددهی، استارت‌آپ‌هایی که فرآیندهای جدیدی را ارائه می‌دهند، نیازمند صرف زمان هستند و نباید انتظار داشته باشند که در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت به سود قابل‌قبول برسند. باتوجه به تجربه‌های جهانی، این بازه زمانی به‌طورمعمول ۲ تا ۵ سال یا حتی بیشتر هم به‌طول می‌انجامد که بستگی به فعالیت کسب‌وکار دارد. در بحث بازار، استارت‌آپ‌ها باید ارتباط قوی با نیازهای آن داشته باشند و بهتر است بدانند که چگونه می‌خواهند به رفع نیاز مخاطبان‌شان بپردازند.

پزشکی، خودرو و مسکن؛ بازارهای خوب استارت‌آپی

برآبادی گفت: زمینه فعالیت استارت‌آپ‌ها اهمیت زیادی در کسب سود در مدت زمان کوتاه دارد. برای مثال بازار تجهیزات‌پزشکی در شرایط فعلی کشور می‌تواند سوددهی لازم را برای یک شرکت استارت‌آپی به‌همراه بیاورد. همچنین خریدوفروش تجهیزات خودرو، روندی مشابه دارد که می‌تواند استارت‌آپ‌ها را به سوددهی زودهنگام برساند. فعالیت با محوریت مسکن هم می‌تواند برای صاحبان کسب‌وکار صرفه اقتصادی خوبی داشته باشد، چرا که مشکلات زیادی در این زمینه‌ها احساس می‌شود. برای مثال در زمینه دسترسی افراد به منزل مسکونی موردنظر، استارت‌آپ‌ها می‌توانند فعالیت‌های ارزنده و مهمی را به‌سرانجام برسانند. از آنجایی که زمینه‌های یادشده به منابع پول نزدیک‌تر هستند، برای توسعه کسب‌وکارهای نوین می‌توانند پول‌ساز هم باشند. این کارشناس گفت: از موانع موجود در راه توسعه کسب‌وکارهای نوین، قوانین دست‌وپا گیر است که تا حد زیادی باید از سوی نهادهای دولتی مرتفع شوند. در واقع ارائه زیرساخت‌ها باید از سوی نهادهای دولتی انجام شود. همچنین دریافت مجوز یکی از معضلاتی است که رهبران استارت‌آپ‌ها تا حد زیادی با آنها مواجهند. به‌اعتقاد من، قوانین روند سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای نوین باید تغییر کند.

سخن پایانی

براساس آنچه بیان شد، شتاب‌دهنده‌ها به‌عنوان بستری برای کمک به رشد سریع و پرشتاب استارت‌آپ‌ها از طریق سرمایه‌گذاری، منتورینگ، ارائه زیرساخت‌ها و ایجاد دسترسی به شرکت‌های بخش خصوصی، بازارها و سرمایه‌گذاران فعالیت می‌کنند. این قبیل تشکیلات برای تسریع راه‌اندازی و هدایت درست کسب‌وکارها در واقع اتفاق بسیار مهمی در این سال‌ها به‌شمار می‌آید. امید است با روند رو به‌افزایش فعالیت‌ها و به‌نتیجه رسیدن اهداف معین کسب‌وکارها، شاهد پیشرفت روزافزون حوزه کسب‌وکار و در نتیجه اقتصاد استارت‌آپی در کشور باشیم.