چالش‌هایی که به دلایل مختلف از جمله انجام اصلاحات ارزی و مشکلات تامین ارز واردات مواد اولیه شدت بیشتری پیدا کرده است. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در راستای وظایف محوله خود و پیرو مطالعات قبلی، نشستی را با حضور بیشتر دست‌اندرکاران اصلی حوزه دارو در کشور برگزار کرد. بر اساس مجموع نکاتی که در این نشست مطرح شد، به دلیل حساسیت تامین دارو و تاثیری که روی سلامت مردم می‌گذارد، این حوزه راهبردی نیازمند توجه ویژه است.

نسخه حذف قاچاق معکوس چقدر جواب داد؟

پیش از اجرای طرح دارویار، بحث قاچاق معکوس داروهای سوبسیددار ایرانی یکی از چالش‌های اساسی و کهنه در بازار دارویی کشور بود. باید توجه کرد پیش از اجرای دارویاری، با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به دارو، نرخ دارو در کشورمان نسبت به کشورهای همسایه بسیار پایین بود و همین موضوع جذابیت قاچاق معکوس داروهای ایرانی به‌ویژه به کشورهای همسایه را افزایش می‌داد؛ به‌طوری که سوبسیدی که از سوی دولت برای دارو و در راستای حمایت مالی از بیماران پرداخت می‌شد، با قاچاق معکوس دارو به کشورهای همسایه، از دسترس ایرانیان خارج و عملا داروی ارزان موجود در ایران، سوغات خارجی‌ها می‌شد. با اجرای طرح دارویاری، اما نرخ دارو به سمت واقعی شدن گام برداشته است و در نتیجه جذابیتی هم برای قاچاق این داروها به آن سوی مرزها وجود ندارد. از طرفی با افزایش پوشش بیمه‌ای داروها، پرداخت از جیب بیماران نیز برای دارو افزایش پیدا نمی‌کند. این برنامه درحالی مطرح و اعلامی شد که مشکلات حوزه دارو با قدرت بیشتری ادامه دارد و در آخرین اقدام نیز مرکز پژوهش‌های مجلس با صدور بیانیه‌ای بر ساماندهی حوزه دارو تاکید دارد.

پیشنهادات بازوی پژوهشی مجلس شورای اسلامی

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در نشستی با حضور دست‌اندرکاران اصلی حوزه دارو به بررسی مشکلات این حوزه و راهکارهای رفع مشکلات این بخش پرداخت. براساس نتایج این نشست پیشنهاداتی برای بهبود شرایط بازار دارو مطرح شده که در صورت اجرای این موارد می‌توان به بهبود بازار دارو امیدوار بود.

شفافیت و انضباط مالی

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، موضوع انضباط مالی و شفافیت در تخصیص منابع مالی و نحوه هزینه کرد در صنعت دارو در اولویت قرار دارد. برهمین اساس، گزارش وضعیت پرداخت یارانه دارو توسط سازمان هدفمندی یارانه‌ها و نحوه تخصیص و هزینه کرد منابع به تفکیک سازمان‌ها و صندوق‌های بیمه‌گر درمان باید هر ۳ ماه یک‌بار به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی و دیوان محاسبات کشور ارائه شود.

تقویت نقدینگی زنجیره تامین

این گزارش افزوده است: تقویت نقدینگی زنجیره تامین یکی دیگر از مباحث عنوان شده در ساماندهی بازار دارو است. مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده بانک مرکزی و بانک‌های عامل با در نظر گرفتن عوامل تاثیرگذار همچون نرخ تورم، هزینه حقوق و دستمزد، فرآیند تولید و دوره وصول مطالبات تامین‌کنندگان اقدامات لازم را برای ارائه تسهیلات کافی به تامین‌کنندگان دارو در اسرع وقت انجام دهند.

قیمت‌گذاری منطقی

در بند ۳ این بیانیه سیاستی آمده است: قیمت‌گذاری منطقی و تامین ارز مناسب باید انجام شود بدین شکل که ضوابط قیمت‌گذاری و مسیربندی صدور پروانه فراورده‌های دارویی، مطابق با لیست داروهای ضروری کشور و لیست کمبودهای دارویی طی ۶ ماه آتی بازنگری و اصلاح شود.

تامین ارز

همچنین حمایت‌های ارزی از پروانه‌های صادر شده مطابق ضوابط مذکور و پیش‌بینی ضمانت اجرایی لازم به‌منظور انجام تعهدات ذی‌ربط توسط تامین‌کنندگان صورت گیرد. بانک مرکزی نیز باید ارز با کیفیت حوزه دارویی با اولویت اول را مطابق با فهرست سازمان غذا و دارو در خصوص داروهای ضروری و پیش‌بینی کمبودهای دارویی، بدون تاخیر تامین کند.

کاهش حقوق گمرکی

بر اساس این بیانیه، تحقق کاهش نرخ حقوق گمرکی یکی دیگر از موارد مطرح شده است که بر اساس آن، فهرست داروهای ضروری و اقلامی که طی ۶ ماه آتی امکان کمبود دارند و صدور و اجرای تعرفه‌های گمرکی تقلیل یافته به یک درصد، مطابق با فهرست مذکور بروزرسانی و به‌طور منظم بین سازمان غذا و دارو و گمرک تبادل شود.

تجویز و مصرف منطقی دارو

همچنین بر اساس بند دیگری، تجویز و مصرف منطقی داروها موضوع پر اهمیت دیگری است که به‌منظور مدیریت هزینه‌ها و مصرف منطقی دارو، سازکارهای مربوطه از جمله استفاده از راهنماهای بالینی و کاربرد ابزارهای بیمه‌های پایه، بازنگری در تعرفه‌ها، تکمیل نظام سلامت الکترونیک در دستور کار قرار گیرد.

اصلاح ساختار بیمه‌ای

همچنین در بند دیگری به اصلاح ساختار بیمه‌ای و بودجه‌ای در حوزه دارو اشاره شده است که بر اساس آن فهرست داروهای تحت پوشش سازمان‌های بیمه گر و پیش‌بینی سازکار پرداخت برخط معوقات سازمان‌های بیمه گر به داروخانه‌ها و مراکز درمانی مورد بازنگری قرار گیرد.

در بند هفتم این بیانیه سیاستی آمده است: تدوین سند جامع پشتیبان هماهنگی بین بخشی در حوزه دارو انجام گیرد، به‌منظور ارتقای هماهنگی‌های بین بخشی کارگروه مشورتی با حضور همه دستگاه‌های ذی‌ربط تشکیل و سندی جامع به‌منظور تبیین وظایف و مسئولیت نهادهای مرتبط به همراه مراحل و زمانبندی اجرایی و نحوه پاسخگویی هرکدام تعیین شود. در نهایت مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده موارد یاد شده در دستور کار سیاست‌گذاران این حوزه قرار گیرد.

تسهیلات دارو به کجا رسید؟

به گزارش ایمنا، سیدحیدر محمدی با اشاره به مشکلاتی که در هرازچندگاهی در حوزه تامین دارو در کشور، مطرح می‌شود گفت: تامین اعتبار و ارائه تسهیلات بانکی به صنعت دارو از جمله مشکلات فعالان این صنعت است که گاهی بازار را با کمبود مواجه می‌کند.

وی با اشاره به ابلاغ بانک مرکزی برای پرداخت تسهیلات به صنعت دارو گفت: در صورت همکاری بانک‌های عامل، پرداخت‌ها باید از اواخر خرداد آغاز شود.

وی با بیان اینکه مقرر شده است که بانک مرکزی کارگروهی برای پایش و نظارت بر اجرای این ابلاغیه انتخاب کند تا بحث اجرایی پیش برود، افزود: تسهیلاتی که مقرر شده بانک مرکزی از طریق بانک‌های عامل به صنعت دارو بدهد ۳۰ هزار میلیارد تومان مازاد بر تسهیلات اعطایی در سال گذشته است. رئیس سازمان غذا و دارو تصریح کرد: طبق قرار قبلی بانک‌های عامل باید مبلغ را به صورت یک‌جا پرداخت کنند.

وی با تاکید بر اینکه شرایط تأمین دارو در کشور بد نیست، خاطرنشان کرد: البته ممکن است اگر تسهیلات به موقع پرداخت نشود و سرعت لازم برای انتقال ارز وجود نداشته باشد، مشکلاتی ایجاد شود. سیدحیدر محمدی، درباره وضعیت پرداخت تسهیلات بانکی به صنعت داروسازی کشور گفت: تسهیلات بانکی هنوز آن طور که مورد انتظار است، داده نشده و بیشتر تسهیلاتی که پرداخت می‌شود، تمدید تسهیلات قبلی است. انتظارمان این است که باوجود مشکلات شبکه بانکی، حوزه دارو و تجهیزات به‌طور ویژه دیده شود.

ضرورت تقویت نقدینگی در زنجیره تامین دارو

رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با تاکید بر ضرورت تقویت نقدینگی زنجیره تامین دارو گفت: تسریع در اعطای تسهیلات بانکی به زنجیره تامین، اجرایی‌سازی کاهش حق گمرک طبق قانون از چهار درصد به یک درصد به‌منظور تقویت نقدینگی زنجیره تامین دارو و ملزومات پزشکی با همکاری بانک مرکزی، گمرک و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ضروری است.

بابک نگاهداری، درباره وضعیت دارو در کشور و لزوم ساماندهی آن، با بیان اینکه دارو و ملزومات پزشکی به عنوان یک کالای راهبردی به‌شمار می‌رود، افزود: تامین کافی و باکیفیت دارو حتی در بحرانی‌ترین شرایط به عنوان اولویت اصلی به‌شمار می‌رود. رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: در چند سال اخیر شاهد کمبود دارو و تجهیزات پزشکی در کشور بوده‌ایم که در مقاطعی این کمبود به بیش از ۲۰۰ قلم رسیده است، ضمن اینکه دسترسی به اقلام موجود نیز با هزینه بالا برای مردم همراه بوده که در ماه‌های اخیر این موضوع تشدید شده است. وی تامین دارو و ملزومات پزشکی با نرخ مناسب را یکی از مصادیق تحقق سیاست‌گذاری اجتماعی و رفاهی دانست و اضافه کرد: به دلیل برنامه‌ریزی نامناسب و نبود هماهنگی لازم در خصوص سیاست‌های ارزی، قیمت‌گذاری دارو و ملزومات پزشکی همچنین حمایت‌های لازم از زنجیره تامین، موضوع حفاظت مالی و کنترل پرداخت از جیب به این معنا که دارو و ملزومات پزشکی به مقدار کافی و با نرخ مناسب در دسترس مصرف‌کننده قرار گیرد، تامین نشده است.

سد تعارض منافع در برابر ساماندهی بازار دارو

کیومرث سرمدی واله، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس با انتقاد از مشکلاتی مانند گرانی و کمبود دارو که گاهی در بازار ایجاد شده و باعث نگرانی و سرگردانی بیماران بین داروخانه‌ها می‌شود، گفت: به تازگی یک در گزارشی با حضور وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی توسط کمیسیون بهداشت و درمان در صحن ارائه شد که در آن فقط به بیان مشکلات و دردها پرداخته شده بود و راهکاری برای برون رفت از این معضل ارائه نشد. ضمن اینکه در این گزارش آمده بود که مهلت یک ماهه‌ای برای وزیر بهداشت تعیین شده است تا این مشکلات را رفع کند.

گرانی مواد اولیه

نماینده مردم اسدآباد در مجلس شورای اسلامی، با بیان اینکه طبیعی است بخشی از مشکلات صنعت داروی کشور متاثر از گرانی مواد اولیه در سطح جهانی است اما باید به نکاتی نیز پیرامون وضعیت بازار دارو توجه شود، ادامه داد: مسئولان سیاست‌گذار نباید در حوزه دارو چه به لحاظ تولید، چه واردات، چه توزیع و چه قیمت‌گذاری ذی‌نفع باشند و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حالی باید به این مهم توجه کند که تاکنون در این زمینه اقدام جدی انجام نداده است و تنها با استعفا رئیس سازمان غذا و دارو و اعمال تغییراتی شاید یک حرکت جزیی در این خصوص انجام شده است بنابراین همچنان شاهد آشفتگی در بازار دارو هستیم.

نظارت بر نحوه توزیع دارو

وی تصریح کرد: عدم نظارت بر نحوه توزیع دارو یکی دیگر از مشکلاتی است که در این حوزه وجود دارد چرا که توزیع دارو از طریق کانال‌های غیررسمی صورت می‌گیرد و افراد باید در بازار آزاد به دنبال دارو بگردند، از سوی دیگر واردکنندگان دارو در حوزه توزیع و قیمت‌گذاری دارو نیز ذی‌نفع هستند.

نظارت مجلس بیشتر شود

عضو هیات رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، تاکید کرد: مجلس باید با استفاده از اهرم‌های نظارتی که در اختیار دارد به این حوزه ورود پیدا کند و از جایگاه نظارتی که دارد محکم مقابل مسببان این وضعیت بایستد و با نظارت جدی، وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی را به اجرای قانون و عمل به تعهداتش مجاب کند.

سخن پایانی

به گفته کارشناسان حوزه سلامت، باوجود مزایای متعدد اجرای طرح دارویاری و با وجود رفع گرفتاری‌های ارز دولتی و تسهیل تامین ارز برای تولید و واردات دارو در قالب طرح دارویاری، همچنان چالش‌هایی این طرح را تهدید می‌کند که می‌تواند منجر به کمبودهایی در بازار دارو شده و حتی ادامه حیات دارویاری را در معرض خطر قرار دهد؛ چالش‌هایی مانند افزایش میزان مالیات بر ارزش افزوده بر دارو و مواد اولیه، تامین نقدینگی برای داروسازان و پرداخت مطالبات دارویی که می‌توان از آن به‌عنوان پاشنه آشیل طرح دارویاری نیز یاد کرد. البته بحث مالیات بر ارزش افزوده مواد اولیه با دستور معاون اول رئیس‌جمهوری رفع شده است. باید توجه کرد که مالیات بر ارزش افزوده در حوزه مواد اولیه دارویی به ۹ درصد ارز نیمایی افزایش یافته بود؛ موضوعی که داروسازان کشور را در تنگناهای مالی قرار می‌داد که با اصلاحاتی مواجه و در نهایت مقرر شد گمرک یک درصد ارزش‌افزوده ارز نیمایی را از مواد اولیه دریافت کند. همچنین مالیات بر ارزش افزوده در داروهای وارداتی که مشابه تولید داخلی دارند و همچنین در شیرخشک‌ها به ۲ درصد ارز نیمایی کاهش یافته است. در عین حال یکی دیگر از چالش‌های صنعت داروسازی در شرایط فعلی، بحث تامین نقدینگی برای داروسازان است.