ارتقای نقش اقتصادی معدن به مدد دانش‌بنیان‌ها
شرکت دانش‌بنیان یا شرکت متمرکز بر دانش، به شرکت‌هایی گفته می‌شود که دانش و فناوری، جزئی جدایی‌ناپذیر از دارایی آنها است.
براساس این تعریف، شرکت دانش‌بنیان در ایران شرکت یا موسسه‌ای خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش‌محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی شامل گسترش، کاربرد نوآوری و تجاری‌سازی نتایج حاصل از تحقیق و توسعه در حوزه فناوری‌های برتر، با ارزش افزوده فراوان و براساس معیارهای موردنظر قانون تایید می‌شود. قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات مشتمل بر ۱۳ماده و ۶ تبصره در تاریخ ۵ آبان ۱۳۸۹ جهت دستیابی به اقتصاد دانش‌بنیان، به تصویب مجلس رسید و پس از تایید شورای نگهبان برای اجرا به مجلس شورای اسلامی ابلاغ شد.آنچه در ادامه می‌آید، گزارشی از پنل اعلام نیازهای فناورانه معدن و صنایع معدنی در نخستین رویداد صنعت دانش‌بنیان است.
محمدرضا موثقی‌نیا، رئیس هیات عامل ایمیدرو در نخستین رویداد صنعت دانش‌بنیان گفت: حدود ۵ هزار معدن در کشور فعال و غیرفعال هستند که استخراج سالانه این تعداد معدن به ۶۵۰ میلیون تن می‌رسد. البته این میزان برداشت و تولیدات زنجیره آن، سهم حدود ۷ درصدی در تولید ناخالص داخلی را در پی‌داشته که رقم قابل توجهی نیست.
تکیه معدن بر نوآوری و فناوری
به گزارش پایگاه خبری وزارت صمت، موثقی‌نیا با بیان اینکه ایمیدرو در سه محور، نوآوری و استفاده از دانش روز را پیگیری می‌کند که شامل تسهیل و بهبود فضای کسب و کار محصولات دانش‌بنیان، تکمیل زنجیره ارزش در تولیدات نوآور و فناور و نیز توسعه دانش و فناوری‌های نوین است، افزود: امروز چنین رویدادی سرآغاز افزایش همکاری و مشارکت بخش معدن و صنایع معدنی با شرکت‌های نوآور و دانش‌بنیان است. معاون وزیر صمت اضافه کرد: برخی از محورهایی که ایمیدرو طی امسال و سال‌های آینده پیگیری می‌کند، مواردی همچون اقتصاد چرخشی و حفظ حداکثری مواد و عمر آنها، اقتصاد و بهره‌وری سبز و حرکت به سمت معدنکاری سبز، استفاده از انرژی‌های پاک، اکتشاف و استخراج با استفاده از دانش‌روز، تکمیل زنجیره تولید فلزات و الیاژها، استفاده از اینترنت اشیا و هوش مصنوعی و توسعه تولید و کاربرد مواد معدنی استراتژیک و حیاتی است. موثقی‌نیا همچنین به این موضوع تاکید کرد که دو مفهوم نوآوری و فناوری، سهم معدن و صنایع معدنی در اقتصاد را افزایش می‌دهد.
فناوری انتخاب نیست، الزام است
صمتامیر خرمی‌شاد، مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران هم با اشاره به اینکه نیازهای فناورانه یک الزام است، افزود: در زنجیره پایین‌دستی مس، نیاز به استفاده از ظرفیت‌های شرکت‌های دانش‌بنیان داریم زیرا سرمایه‌گذاری دانشی و مالکیت فکری ارزشمندتر از سرمایه‌گذاری مالی است. وی در ادامه تاکید کرد: درآمد سال گذشته شرکت۸۸ ملی صنایع مس ایران، هزار میلیارد تومان بوده است که سال ۱۴۰۲ به ۱۱۶ هزار میلیارد تومان افزایش خواهد یافت. مدیرعامل شرکت ملی صنایع مس ایران از تغییر چارت سازمانی این شرکت و ایجاد بخش فناوری و پژوهش ساخت داخل در شرکت ملی صنایع مس ایران خبر داد و یادآور شد: نمایشگاه مجازی نیازمندی‌های قطعات و فناوری توسط این شرکت برگزار خواهد شد. نیازهای فناورانه مجتمع‌ها در زمینه توسعه پایدار، محیط زیست، اقتصاد چرخشی و هوشمندسازی معادن از جمله مواردی بود که خرمی‌شاد به آنها اشاره کرد.
سرمایه‌گذاری در ۸۸ طرح شتابدهی
صمتمحمدیاسر طیب‌نیا، مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان از سرمایه‌گذاری در ۸۸ طرح جدید شتابدهی در این شرکت خبر داد. وی تخصیص بودجه ۳۷۰ میلیارد تومانی در بخش تحیق و توسعه این شرکت طی امسال خبر داد و افزود: سال گذشته ۱۳۰۰ قطعه توسط شرکت فولاد مبارکه اصفهان بومی‌سازی شده است.مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه اصفهان، اقتصاد چرخشی، تامین مواد اولیه، هوشمندسازی و کنترل فرآیند و نیز کاهش مصرف انرژی و کاهش نشر دی اکسیدکربن را از محورهای اصلی نیازهای فناورانه این شرکت عنوان کرد.
حمایت از دانش‌بنیان‌ها یا حمایت از خود
صمتایمان عتیقی، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر هم در این پنل گفت: با توجه به اینکه حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، موجب کم‌شدن هزینه و بالا رفتن درآمد شرکت می‌شود، این اتفاق قطعا حمایت از خودمان است.وی با بیان اینکه در استراتژی شرکت‌ها اگر بخشی از حمایت‌ها را به دانش‌بنیان اختصاص ندهیم، چشم‌انداز شرکت ناقص خواهد ماند، افزود: باید بحث دانش‌بنیان را جدی بگیریم و برای شرکت‌های دانش‌بنیان، مسائل، چالش‌های اصلی و ریز را مطرح کنیم تا به نتیجه برسد.مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر با بیان اینکه فعالیت‌های دانش‌بنیان دیربازده است، یادآور شد: باید الگویی مطرح شود تا با تغییر مدیران، اجرای طرح‌های تحقیقاتی دچار رکود نشود.وی در ادامه با تاکید بر اینکه با حمایت وزارت صنعت، معدن و تجارت بخش‌هایی ایجاد کنیم تا نخبه‌ها از علم خود استفاده کنند، تصریح کرد: این اقدام می‌تواند حتی منجر به مهاجرت معکوس نخبگان شود.عتیقی همچنین گفت: در حوزه اکتشاف معدن و هوشمندسازی، فرآیند و فرآوری، انرژی و توسعه انرژی پایدار، لجستیک و حمل‌ونقل و نیز مدیریت، استراتژی و هوش مصنوعی، در این شرکت اقداماتی در سطح فناورانه انجام می‌شود.حرکت نکردن به سمت فناوری‌های نو، باعث از دست‌رفتن تاب‌آوری صنعت فولاد می‌شود.
تاب‌آوری فولاد رو به پایان است
امین ابراهیمی، مدیرعامل شرکت فولاد خوزستان با اشاره به اینکه با روند فعلی، اگر به سمت فناوری‌های نو حرکت نکنیم، تاب‌آوری صنعت فولاد مورد هدف قرار خواهد گرفت و نقش پایدار خود را از دست خواهد داد، افزود: ظرفیت تولید فولاد از ۱.۸ میلیون تن قبل از انقلاب اسلامی، امروز به ۴۵ میلیون تن افزایش یافته است. با تولید حدود بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد، رتبه ایران در تولید فولاد جهانی به ۱۰ رسیده است.وی شرکت فولادخوزستان در حوزه بومی‌سازی، زمانی ۲۵ درصد وابستگی ارزی داشت اما اکنون این رقم به زیر ۱۰ درصد رسیده که با کمک دانش‌بنیان‌ها، به هدف صفر دست خواهیم یافت، ادامه داد: این شرکت طی ۲ سال گذشته با مشارکت ۴۰۰ شرکت دانش‌بنیان، هزار و ۵۶۰ قطعه را بومی‌سازی کرده است. مدیرعامل شرکت فولادخوزستان با اشاره به نیازهای فن‌آورانه این شرکت تصریح کرد: این نیازها شامل حوزه زیست محیطی و فولاد سبز، توسعه تکنولوژی جذب کربن، توسعه تکنولوژی مهار سولفور در صنایع بالادست و نیز فناوری بکارگیری و تغلیظ سنگ‌های کم عیار است.ابراهیمی همچنین گفت: بهبود روش‌های کنترل کیفیت تولید، ارتقای ایمنی نیروی انسانی با روش‌های نوین، بازیافت ضایعات تولید در صنعت فولاد و تولید محصولات با ارزش افزوده از ضایعات و همچنین، بهینه‌سازی رهگیری محصول در خط تولید از دیگر نیازهای فناورانه است.
ضرورت نوآوری در فرآوری باطله
علی طاهرزاده، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو هم گفت: با توجه به کاهش ذخایر معدنی، باید با استفاده از طرح‌های نوآورانه، به سمت فرآوری معادن جدید که همان باطله‌هاست، پیش برویم.
طاهرزاده با بیان اینکه با توجه به سرعت جهانی شدن و رقابت‌پذیری در صنعت فولاد، افزایش بهره‌وری و بهبود عملکرد این صنعت مهم شده که تنها از طریق اقتصاد دانش‌بنیان و دانش‌محور امکان‌پذیر است، افزود: در این میان، یکی از سیاست های کشور، توسعه اقتصاد غیر نفتی است که بخش معدن و صنایع معدنی می‌تواند در این زمینه نقش مطلوبی ایفا کند. مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو با اشاره به تدوین ۱۸ استراتژی در این شرکت، یادآور شد: ۴ استراتژی تدوین شده، با موضوع نوآوری و همکاری شرکت‌های دانش‌بنیان در ارتباط است که موضوعاتی همچون بومی‌سازی، حرکت به سمت هوشمندسازی، کسب و کار دانش‌بنیان و توسعه زیست بوم فناورانه در اولویت آنها قرار دارند.وی با بیان اینکه مهم‌ترین طرح در حال تدوین این شرکت، تدوین نقشه‌راه هوشمندی شاخص‌های عملکرد زنجیره معدن است که در آن گلوگاه‌های این بخش را شناسایی می‌کنند تا بتوان فن‌آوری نسل ۴ را پیاده‌سازی کرد تا در جامعه بین‌المللی، فضای رقابتی داشته باشیم، ادامه داد: این شرکت در سال گذشته، حدود ۸۰۰ قطعه را بومی‌سازی کرد که حاصل آن، میزان صرفه‌جویی ارزی را از ۱۶ میلیون یورو در سال ۱۴۰۰ را به ۲۵ میلیون یورو رساندیم. طاهرزاده با اشاره به ۲ اقدام مهم گفت: با تاسیس مرکز نوآوری چادرملو (نوچاد) و فراخوان جذب ایده، ۳۰ ایده به دست‌مان رسیده که ۱۱ طرح به عنوان طرح‌های اصلی اعلام کردیم و انتظار داریم شرکت‌های دانش‌بنیان بیایند تا از آنها در در اقتصاد چرخشی، اقدام به بازیافت باطله‌ها و بهبود فرآیند فولادسازی برای رقابت‌پذیری، حمایت کنیم.
سخن پایانی
نخستین رویداد ملی صنعت دانش‌بنیان ۶ مهرماه در سالن همایش‌های کتابخانه ملی تهران، تالار قلم برگزار شد. هدف از این رویداد که معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهوری، وزرای صمت، علوم، تحقیقات و فناوری، اقتصاد و دارایی، رئیس هیات عامل ایمیدرو، مدیرعامل شرکت فولاد خوزستان، مدیران عامل شرکت‌های بزرگ صنعتی و معدنی و بیش از ۱۵۰ شرکت دانش‌بنیان در آن حضور داشتند، هم‌افزایی بین نهاد‌ها و وزارتخانه‌ها و در نتیجه رفع موانع رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، اتصال شرکت‌های دانش‌بنیان به مسائل راهبردی و شناخت این شرکت‌ها درباره نیازهای شرکت‌های بزرگ با تمرکز بر فناوری‌های موردنیاز صنایع خودرو و بخش معدن و صنایع معدنی اعلام شد.
