سیگار جای مطبوعات را گرفت
دکه‌های روزنامه‌فروشی و به‌عبارتی، تنقلات‌فروشی در سطح شهر همواره یکی از کار راه‌اندازترین کسب‌و‌کارها به شمار می‌آمده‌اند و بسیاری از مردم از یک آدرس پرسیدن ساده تا خرید سفته‌های بانکی، سروکارشان به این واحدهای کوچک صنفی افتاده است. اما به نظر می‌رسد در ماه‌های گذشته و پس از همه‌گیری ویروس کرونا در کشور، آشفتگی اقتصادی دامن این واحدها را نیز گرفته و صاحبان کیوسک‌ها را برای ادامه فعالیت دچار چالش کرده است.
شورای فرهنگ عمومی ۱۴ آبان را در تقویم ایرانی به‌عنوان روز فرهنگ عمومی نام‌گذاری کرده و نمی‌توان از نقش و اثر روزنامه‌ها در رشد فرهنگ عمومی قابل بود.
به همین بهانه گزارش صمتبه بررسی مشکلات دکه و دکه‌داران اختصاص یافته که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
روزنامه خریدار ندارد
صاحبان یکی از دکه‌های روزنامه‌فروشی در حوالی فلکه صادقیه تهران درباره وضعیت دکه‌های روزنامه‌فروشی در گفت‌وگو با صمتعنوان کرد: از دکه روزنامه‌فروشی تنها نامی باقی مانده است زیرا درحال‌حاضر جراید و نشریات فروش و سود چندانی ندارد. درحال‌حاضر سود دکه‌های مطبوعات بیشتر در فروش اقلامی مثل بیسکویت، کیک، تنقلات و سیگار است که تازه آن هم مشکلات خاص خود را دارد.
این دکه‌دار درباره اقتصاد دکه‌های روزنامه‌فروشی خاطرنشان کرد: میزان فروش دکه‌ها مدت‌هاست رونق گذشته را ندارد و با مشکلات فراوانی همراه است اما این شرایط پس از همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و افزایش قیمت‌های این مدت، بسیار بدتر از گذشته شده و بسیاری از مردم تنقلات غیرضروری را از فهرست خرید خود حذف کرده‌اند. به همین دلیل اقتصاد دکه‌ها با چالش‌های فراوانی روبه‌رو است که هر روز نیز بدتر می‌شود.
وی درباره افزایش نرخ کالاها در ماه‌های گذشته خاطرنشان کرد: در گذشته افزایش نرخ کالاها در بازه‌های زمانی طولانی‌تری اتفاق می‌افتاد و حساب کتاب بیشتری داشت اما اکنون وضعیت به شکلی است که نرخ خرید امروز برای تامین کالاها در برخی موارد از نرخ فروش دیروز ما بالاتر است و عملا برای ما زیانده است.
صاحب این دکه روزنامه‌فروشی تاکید کرد: از طرف دیگر، دکه‌داران حاشیه سود کالاها را برای جذب مخاطب به حداقل رسانده‌اند؛ یعنی کالایی که دکه‌دار آن را در گذشته با نرخ ۱۶ هزار تومان خریداری می‌کرد و در دکه با بهای ۲۰ هزار تومان به فروش می‌رساند، امروز با نرخ ۲۵ هزار تومان می‌خرد و ۲۷ هزار تومان می‌فروشد.
کرونا ما را زمین‌گیر کرد
دکه‌دار دیگری در حوالی میدان پونک کرونا را بزرگ‌ترین ضربه چند سال اخیر به دکه‌داران دانست و در این باره در گفت‌وگو با صمتبیان کرد: در گذشته مخاطبان دکه‌ها بسیار زیاد بودند و علاوه‌بر خریداران گذری، برخی خریداران محلی نیز برای تهیه برخی اقلام به ما مراجعه می‌کردند. اما پس از شیوع کرونا، فروش ما هرگز مثل گذشته نشد و می‌توان گفت در این مدت افت فروش ۵۰ درصدی را تجربه کرده‌ایم.
وی خاطرنشان کرد: امروز کسی دیگر روزنامه نمی‌خواند و این کالا دیگر مشتری ندارد. در گذشته برخی از مشتریان ما ۲ تا ۳ مجله و روزنامه در روز می‌خریدند اما به نظر می‌رسد امروز علاقه بیشتر مردم تعقیب اخبار از اپلیکیشن‌های فضای مجازی و تلفن‌های همراه باشد.
این فروشنده با ابراز نگرانی از این وضعیت یادآور شد: من در این دکه به‌عنوان فروشنده کار می‌کنم و شب‌ها هم همین جا می‌خوابم اما اگر فروش و سوددهی این کار به همین شکل باقی بماند، هیچ بعید نیست که در ماه‌های آینده صاحب دکه نتواند از پس حقوق من برآید و عذر مرا بخواهد که در این صورت من درآمد و محل خواب خود را از دست می‌دهم.
ما سیگارفروش نیستیم
یکی دیگر از فروشندگان دکه‌های روزنامه‌فروشی خیابان میرزای شیرازی درباره حال و روز این روزهای کیوسک‌های فروش روزنامه در گفت‌وگو با صمتگفت: فروش روزنامه، مجله و در کل مطبوعات درحال‌حاضر کمتر از ۱۰ درصد از سودآوری بیشتر دکه‌ها را رقم می‌زند و سود صاحبان این مشاغل از فروش تنقلات، کالاهای متفرقه و به‌ویژه سیگار است.
وی در این باره تاکید کرد: دکه‌ها فروشنده تخصصی سیگار نیستند اما وقتی بیشتر خریداران برای این کالا مراجعه می‌کنند بهترین گزینه برای تامین هزینه‌ها فروش سیگار است. فروش سیگارهای داخلی در دکه‌ها بلامانع است اما بسیاری از دکه‌ها سیگارهای خارجی را نیز عرضه می‌کنند.
وی درباره دیگر محدودیت‌های عرضه سیگار در کیوسک‌های روزنامه و تنقلات عنوان کرد: اصلی‌ترین خط قرمز در این زمینه فروش سیگار به نوجوانان زیر ۱۸ است. اگرچه سودآوری برای دکه‌داران بسیار مهم است اما انصافا بیشتر دکه‌داران از عرضه سیگار به افراد زیر ۱۸ سال خودداری می‌کنند.
این دکه‌دار درباره دلیل وجود این خط قرمز نیز یادآور شد: یکی از دلایل این کار نظارت نیروهای بازرسی است که در صورت مشاهده ممکن است برای ادامه فعالیت دکه محدودیت‌هایی ایجاد کنند. اما نکته مهم این است که بیشتر کیوسک‌داران در خانواده خود افراد نوجوان دارند و این کار را به دلایل اخلاقی انجام نمی‌دهند.
مشتریان ثابت را از دست می‌دهیم
در چند سال اخیر گلایه‌های فراوانی از سوی دکه‌داران درباره جابه‌جایی مکان دکه‌های آنها مطرح شده است.
یکی از مالکان کیوسک‌های مطبوعاتی در خیابان مطهری در این باره در گفت‌وگو با صمتگفت: دکه‌های تنقلاتی و مطبوعاتی نیز مانند هر کسبوکار دیگر با گذشت چند سال از حضور خود در یک محدوده، شناخته می‌شوند و در بین ساکنان و کسبه آن منطقه مشتریان ثابت خود را می‌یابند. اما می‌بینیم در برخی موارد پس از چند سال، به دلیل وجود شاکی خصوصی، شهرداری اقدام به تعویض مکان دکه می‌کند. این کار اگرچه ممکن است تغییری در مشتریان گذری ایجاد نکند اما از تعداد خریداران محلی و ثابت دکه می‌کاهد که این موضوع نیز به زیان دکه‌دار است.
وی در این زمینه تاکید کرد: صاحبان کیوسک‌ها و دکه‌ها نیز اگرچه از نظر نوع محل کسبوکار متفاوت هستند اما شرایط کسب‌و‌کارها و واحدهای صنفی خدماتی درباره آنها نیز صادق است و نباید با این روش‌ها آنها را در معرض چالش‌های سودآوری قرار داد.
این مالک کیوسک روزنامه‌فروشی همچنین خاطرنشان کرد: کیوسک‌های مطبوعات و تنقلات سطح شهر نیز مانند کسب‌‌و‌کارهای دیگر نیاز به ثبات دارند و باید در شرایط خاص اقتصادی آنها را با مشکلات جدی‌تری مواجه کنیم. این واحدهای صنفی نیز همانند دیگر واحدها مالیات می‌دهند و پرداخت هزینه‌های جاری برعهده آنها است. ضمن اینکه اغلب برای اقشار آسیب‌پذیر نیز ایجاد شغل می‌کنند. بنابراین باید به آنها نیز مانند سایر کسب‌و‌کارها توجه شود.
هر روز کوچک‌تر می‌شویم
فروشنده کیوسک روزنامه‌فروشی خیابان ولی‌عصر در گفت‌وگو با صمتدرباره وضعیت اقتصادی این واحدها عنوان کرد: شرایط کار در این حوزه بسیار سخت است و افزایش هر روزه نرخ کالاها این دشواری‌ها را دوچندان می‌کند.
وی در این باره تاکید کرد: افزایش نرخ کالاها به قدری لحظه‌ای است که ما درحال‌حاضر از یک برند معروف بیسکویت با ۳ نرخ متفاوت در دکه داریم. این افزایش لحظه‌به‌لحظه هر روز سرمایه در گردش بیشتری را از دکه‌دار طلب می‌کند اما کاهش میزان فروش و کاهش حاشیه سود، اجازه این ارتقا را به ما نمی‌دهد.
این فروشنده دکه تنقلات خاطرنشان کرد: سوددهی دکه‌ها در گذشته بسیار مطلوب‌تر از امروز بود اما درحال‌حاضر بسیاری از مالکان، به دلیل کاهش سود قصد واگذاری دکه‌ها را دارند.
وی در این زمینه تصریح کرد: در کنار این موارد باید رقابت ایجادشده توسط بساطی‌ها و دستفروش‌ها را نیز به مشکلات دکه‌ها اضافه کنیم که در هر حال بخشی از مشتریان کیوسک‌های مجوزدار را کم می‌کنند. بنابراین تعجبی ندارد که در صورت ادامه این روند، صاحبان کیوسک‌ها پس از تعدیل نیرو و کوچک شدن کسبوکار، مجبور شوند کسبوکار خود را به صورت دائم تعطیل کنند.
افزایش ۴۰۰ درصدی اجاره بی‌انصافی است
پس از جدا شدن رسته فعالیت دکه‌داران و فروشندگان مطبوعات، فعالیت این دو اتحادیه در دو شاخه جدا و با مشکلات تقریبا همسان به فعالیت ادامه دادند اما مشکلات آنها در طول سال‌های اخیر بسیار بیشتر از گذشته شده است. دستاندرکاران این حوزه معتقدند صاحبان دکه‌ها در حالی که باید در دوران همه‌گیری کرونا با حمایت‌های نهادهای بالادست برای ادامه فعالیت تقویت می‌شدند، در همین بازه زمانی با افزایش بی‌حد اجاره‌ها مواجه شدند.
در این باره نادر فداکار، رئیس اتحادیه دکه‌داران تهران در گفت‌وگو با صمتعنوان کرد: افزایش بی‌رویه و ناعادلانه اجاره بهای دکه‌داران، فعالان این بخش را زیر فشار قرار داده و حاشیه سود را از بین برده است.
رئیس اتحادیه دکه‌داران تهران در توضیح این موضوع تصریح کرد: مصوبه‌ای که بدون حضور یک طرف از دو طرف موضوع افزایش ۴ برابری اجاره‌بها را، آن هم در دوره‌ای که همه کسب‌و‌کارها با مشکل زیاندهی به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا مواجه بوده‌اند غیرمنصفانه و ناعادلانه است.
فداکار در این باره اظهار کرد: شرکت ساماندهی که مسئولیت دکه‌های شهری برعهده آنهاست، ناگهان و به صورت یک‌طرفه در لایحه بودجه‌بندی خود، اجاره‌بهای دکه‌های در اختیار دکه‌داران را به ۴۰۰ درصد رساند و عملا فعالان این بخش را با چالش مواجه کرد.
فداکار، در این زمینه خاطرنشان کرد: این لایحه در شورای اسلامی شهر تهران نیز بدون کوچک‌ترین بررسی، تفحص و نظرخواهی از متخصصان این صنف، آن را تایید و ابلاغ کرد در حالی که این کار باید با بررسی‌های فنی در این باره و با نظر فعالان و دستاندرکاران این بخش انجام می‌شد.
رئیس اتحادیه دکه‌داران تهران در ادامه درباره وضعیت فعلی دکه‌داران تاکید کرد: این مصوبه از سال ۹۸ تاکنون مشکلات بسیاری را برای اعضای صنف ایجاد کرده است و ما برای تغییر این رویه نامه‌نگاری‌های متعددی را با تمامی نهادهای ذی‌ربط و تمامی سازمان‌ها از جمله وزارت کشور، شورای شهر، اتاق اصناف تهران، استانداری و بسیج اصناف کشور انجام داده‌ایم و اعتراض صنف را به گوش مسئولان رسانده‌ایم.
فداکار همچنین با اشاره به فشارهای نهادهای دست‌اندرکار بر فعالیت دکه‌ها و اعمال جریمه‌های مختلف در این زمینه بیان کرد: با شرایط فعلی که کرونا برای همه اصناف و به‌ویژه صنف ضعیف دکه‌داران ایجاد کرده، این کسبوکار روی لبه تیغ قرار گرفته و باید مورد حمایت قرار گیرد در حالی که فشار روزافزون بر فعالان این بخش از دکه‌های گل‌فروشی تا تنقلات با مشکلات جدی دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند فشار نهادهای بالادست همچنان بر این فعالان اقتصاد ادامه دارد و با این وضعیت اصلا مشخص نیست این افراد تا کی بتوانند در موضع شغلی خود پایداری کنند.
رئیس اتحادیه دکه‌داران تهران با تاکید بر نیاز دکه‌داران به حمایت نهادهای بالادست در دوران کرونا عنوان کرد: درحال‌حاضر فروش این واحدها نسبت به پیش از این دوران به کمتر از ۵۰ درصد رسیده و حاشیه سود نیز با توجه به افزایش قیمت‌ها و کاهش توان خرید مردم کاهش یافته است. در این شرایط باید به مشکلات اقتصادی به دنبال کرونا به شکل یک مسئله فراگیر و ملی نگاه شود و دولت به کمک اصناف بیاید.
فداکار در پایان گفت: نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم صنفی که فعالان آن با تمام این مشکلات مواجه هستند و حتی برخی از آنها پس از ساعت کار خود، برای امرار معاش به مسافرکشی می‌پردازند، بتوانند اجاره‌بهای بیش از ۴ برابری را پرداخت کنند. البته این اصناف راهی جز اطاعت از قانون ندارند اما این سیاست‌ها در مدت کوتاهی منجر به تعطیلی دائمی دکه‌های سطح شهر و افزایش مشکلات اشتغال می‌شود.
سخن پایانی
با توجه به گلایه و نقد و نظرهای دکه‌داران و دستاندرکاران این کسبوکار به نظر می‌رسد نگاه دولت باید به امکان بقای این واحدها در بحران کرونا بیش از گذشته باشد و به جای فشار ممتد بر این فعالان اقتصاد، از آنها به‌عنوان یک صنف در معرض نابودی بیشتر حمایت کند.
