عدالتی شیرین برای معدنچیان تلخکام
تعطیلات نوروزی معدنچیان همانند سایر مشاغل از روز اول فروردین شروع می‌شود و مدت‌زمان تعطیلی آنها هم مثل دیگر شاغلان ۵ روز است، اما ماموران حراست، نگهبان‌ها، انتظامات و برخی دیگر از شاغلان در پست‌های حساس، در این ایام تعطیلی ندارند.
شرایط کار معدنچیان در ایام نوروز چگونه است؟
جلسه دوشنبه گذشته شورای عالی کار برای تعیین کف دستمزد ۱۴۰۲ نیز به سرانجام نرسید و علت، پافشاری اعضای کارگری این شورا برای دستیابی به اجماعی درباره سبد معیشت اعلام شد. هرچند نمایندگان دولت قول داده بودند تا پیش ازاین جلسه، تکلیف نرخ سبد معیشت خانوارهای کارگری، موضوع بند دوم ماده ۴۱ قانون کار، را به صورت سه جانبه روشن کنند، اما در عمل، چنین اتفاقی رخ نداد. پس از جلسه اعضای کارگری، کمیته دستمزد از ناکامی برای رسیدن به توافق بر سر اعداد و ارقام خبر داد و اعلام کرد تا اختلاف نظر نزدیک به ۵ میلیون تومانی آنها با نمایندگان دولت برطرف نشود، چانه زنی برای افزایش حقوق را آغاز نخواهند کرد و از احتمال کشیده شدن جلسات شورا به سال آتی سخن به میان آوردند، اما نماینده دولت هشدار داد که «اگر تصمیم گیری براساس اجماع ممکن نباشد، براساس اکثریت آرا تصمیم خواهیم گرفت»! خلاصه اینکه این کشمکش، که به نظر امسال پررنگ تر از سال های گذشته شده، حاصلی جز کمرنگ تر شدن شوق عید برای کارگران به بار نیاورده است و این موضوع در خلال گفت وگوی صمت با مهدی قنبری، کارگر معدن زغال سنگ به روشنی به چشم می خورد.
تعطیلات نوروزی معدنچیان همانند سایر مشاغل از روز اول فروردین شروع می شود و مدت زمان تعطیلی آنها هم مثل دیگر شاغلان ۵ روز است، اما ماموران حراست، نگهبان ها، انتظامات و برخی دیگر از شاغلان در پست های حساس، در این ایام تعطیلی ندارند. البته کارگران معدن معمولا از روز دوم سال نو سرکار خود حاضر می شوند و فعالیت را از سر می گیرند، زیرا دستمزد کار در این ۴ روز به صورت تعطیل کاری در نظر گرفته می شود.تعطیل کاری اصطلاحی است که برای محاسبه حقوق و دستمزد فعالیت در ایام تعطیل رسمی به کار می رود و تنها تفاوت فعالیت معدنچیان در تعطیلات با روزهای عادی سال است.همین تفاوت سبب می شود معدنچیان از تعطیلات نوروزی صرف نظر کنند و برای کسب لقمه ای نان حلال باز دل به خطر بسپارند.
پس احتمال وقوع حوادث ضمن کار هم در این مدت منتفی نیست.
متاسفانه خیر. بارها شده است که در ایام نوروز شاهد بروز سوانح ضمن کار بوده ایم که منجر به صدمات شدید یا حتی از دست رفتن همکاران مان شده است و به این ترتیب، در چند روز گذشته هم با وقوع اتفاقی تلخ برای یکی از همکاران مان که منجر به قطع دو پای وی شد، با تلخکامی و ماتم به پیشواز سال نو می رویم. شاید بهتر است، بگویم در کل، نوروز ما مانند حاجی فیروز سیاه است، با این تفاوت که روسیاهی حاجی فیروز کوتاه و گذرا است، اما روسیاهی ما معدنکاران همیشگی و ماندگار است.
مدت زمان کار در این ایام چقدر است؟
شیفت کاری در ایام نوروز و دیگر روزهای تعطیل سال ۸ ساعته است، در حالی که در روزهای عادی معدن در ۲ شیفت و به مدت ۱۶ ساعت فعال است.
نحوه محاسبه دستمزد در شرایط تعطیل کاری چگونه است؟
به طورکلی، موضوعی با عنوان تعطیل کاری در قانون کار تعریف نشده است و ساعات کاری اضافه بر «ساعات کاری تعیین شده»، به عنوان اضافه کاری محسوب می شود. برای محاسبه میزان دستمزد در شرایط تعطیل کاری به 2 ماده ۶۲ و ۶۳ قانون کار استناد می شود. بر این اساس، در روزهای تعطیل رسمی کارگر باید بدون نیاز به حضور در کار، مزد و بیمه و مزایا دریافت کند و در صورتی که کارگر در روز تعطیل رسمی کار کند و به جای آن روز دیگری تعطیل نباشد، ساعات کاری مضاف بر «ساعات کاری تعیین شده»، باید به عنوان اضافه کاری محاسبه شود.
تفریحات معمول معدنچیان در ایام تعطیل چیست؟
تنها دلخوشی و امید بیشتر کارگران معدن در ایام نوروز، حضور در جمع خانواده و گشت وگذار در طبیعت همراه با آنها است.
آیا بن یا تسهیلاتی برای خرید نوروزی به معدنچیان تعلق می گیرد؟
تا امروز برای این ایام هیچ بن خرید یا تسهیلات دیگری به ما تعلق نگرفته است. علاوه بر این به طورمعمول، به علت پرداخت دیرهنگام حقوق و عیدی، کارگران فرصتی برای تهیه مایحتاج مناسب و باکیفیت برای خانواده خود را پیدا نمی کنند و همیشه ته مانده های فروشگاه ها و خرید نوروزی نصیب کارگران خانواده و فرزندان آنها می شود.
معمولا چه زمانی افزایش حقوق کارگران در سال جدید مشخص می شود؟
زمان اعلام افزایش حقوق کارگران در سال جدید چندان دقیق نیست و معمولا بستگی به نتیجه جلسات شورای عالی کار دارد. به عنوان مثال، در امسال و بعد از برگزاری جلسات متعدد، هنوز تکلیف افزایش حقوق سال ۱۴۰۲ مشخص نشده است.طبق قانون، افزایش حقوق از ماه فروردین منظور می شود. البته معمولا نخستین پرداختی با مبلغ جدید برای معدنچیان در اردیبهشت انجام می گیرد و اواخر این ماه به دست کارگران می رسد. به این ترتیب، ما در عمل از ماه دوم سال متوجه می شویم که مقدار اضافه شده از اساس تاثیری در بهبود وضعیت معیشت دارد یا خیر. مابه التفاوت ها، مثل مابه التفاوت حق مسکن و... را هم کارفرمایان بعدا به صورت جداگانه پرداخت می کنند.
توقع معدنچیان از شورای عالی کار چیست و چه انتظاری برای سال آینده دارند؟
همه می گویند معدنکاری سخت ترین کار دنیا است و کار معدنچیان زیرزمینی دشوارترین و خطرناک ترین نوع آن است. بااین حال، کارگران معادن در مقایسه با شاغلان دیگر بخش ها کمترین دستمزد را دریافت می کنند. پایین بودن حقوق و دستمزد، که به شکل فاحشی زیرخط فقر است، در کنار افزایش مهارگسیخته تورم، زندگی معدنچیان را سیاه تر از زغال کرده، بنابراین نخستین و مهم ترین درخواست ما از شورای عالی کار این است که مقدار افزایش حقوق و دستمزد در سال پیش رو را براساس افزایش نرخ واقعی تورم محاسبه و اعلام کند.آنچه تاکنون اتفاق افتاده، این است که هر سال شورای عالی کار عددی به دستمزد اضافه کرده که در نیمه دوم سال پاسخگوی تامین معیشت خانواده کارگری نبوده است.اما شرایط در امسال متفاوت است و در حالی که با رشد لحظه ای قیمت ها و تورم روبه رو هستیم و هزینه زندگی دقیقه به دقیقه افزایش پیدا می کند، مسئولیت این شورا چندبرابر شده است.امیدواریم با درایت شورای عالی کار و همفکری و مساعدت مسئولان، در سال ۱۴۰۲ عدالت مزدی محقق شود و حداقل دستمزد براساس اعداد واقعی سبد معیشت و خط فقر تعیین و ابلاغ شود تا کام تلخ ما را کمی شیرین کند.
انتظار دیگر این است که نمایندگان شورا در جلسات خود به موضوع تفاوت درجه سختی کار هم توجه کنند و کارگران را باتوجه به فعالیت شان در گروه های جداگانه قرار دهند و برای معدنچی ها امتیاز ویژه ای در نظر بگیرند.برابری حقوق کارگران شاغل در معدن با کارگرانی که مثلا در بخش اداری فعالیت می کنند، به دوراز انصاف و عدالت و لازم است که درصد افزایش دستمزد، باتوجه به درجه سختی کار تعیین شود.
معدنچیان چه درخواست هایی از کارفرمایان خود دارند؟
فهرست توقعات و انتظارات کارگران معدن از کارفرمایان چندان بلند نیست. یکی از مهم ترین تقاضاهای معدنچیان، تامین تجهیزات ایمنی مناسب برای حفظ جان و سلامت کارگران است.
موضوع دیگر توجه به وضعیت بیمه های تکمیلی است. به عنوان مثال بیمه درمان تکمیلی ما زیر نظر شرکت زغال سنگ کرمان است و هرماه مبلغی از فیش حقوقی برای این منظور کسر می شود. پس به این ترتیب هزینه درمان پیشاپیش پرداخت شده است. اما در مراجعه به پزشک بازهم باید هزینه ویزیت و اقدامات درمانی را پرداخت کنیم و بعد به دنبال پس گرفتن این مبالغ از شرکت بیمه برویم. این در حالی است که شرکت های معتبر بیمه به ازای کسر حق بیمه از حقوق ماهانه، کارت بیمه صادر می کنند که در مراکز پزشکی معتبر است و به این ترتیب انجام امور پزشکی و درمانی سریع تر و آسان تر انجام می شود.باتوجه به افزایش سرسام آور نرخ مسکن و اجاره بها، تامین مسکن یکی دیگر از نیازهای عاجل کارگران معدن است. در ماده ۱۴۹ قانون کار، کارفرما مکلف شده که با تعاونی های مسکن و در صورت نبود تعاونی، مستقیما با کارگران فاقد مسکن همکاری کنند و اقدامات لازم را برای برخورداری کارگران از خانه شخصی مناسب انجام دهند. علاوه بر این، کارفرمایان کارگاه های بزرگ مکلف هستند در جوار کارگاه یا در محل مناسبی در نزدیکی آن، خانه های سازمانی احداث کنند تا امکانات اسکان کارگران مهیا شود، البته دولت هم موظف است با استفاده از تسهیلات بانکی و امکانات وزارت راه و شهرسازی، شهرداری ها و سایر دستگاه های مربوطه برای تحقق این مهم همکاری لازم را به عمل آورد.تقاضای دیگر کارگران بخش معدن در نظر گرفتن تسهیلاتی مانند بن خرید کالا، فروش اقساطی لوازم منزل و جهیزیه، بن خرید خواربار و... است که اگر عملی شود، شرایط معیشتی کارگران بسیار بهتر خواهد شد. و در نهایت اینکه کارگران با عدد دریافتی واقعی، نه کف دستمزد، بیمه شوند، زیرا در غیر این صورت، دریافتی آنها در زمان بازنشستگی هم حداقلی خواهد ماند.
شرایط بازنشسته های بخش معدن چگونه است؟
یکی از معضلات بازنشستگی در ابتدای سال محرومیت از اضافات بازنشستگی در سال جدید است. این شرایط هم برای کارگرانی که با ۲۰ سال سابقه کار (باتوجه به شرایط مشاغل سخت و زیان آور) بازنشسته می شوند و هم برای کسانی که دوره کامل ۳۵ ساله را طی کرده اند، یکسان است و همان طور که گفته شد از اضافات سال جدید، که برای سایر بازنشسته ها منظور می شود، برخوردار نمی شوند.اگر این افراد بخواهند از اضافات بازنشستگی سال بهره مند شوند باید به ناچار نزدیک یک سال صبر کنند تا در اسفند حکم بازنشستگی شان ابلاغ شود و به این ترتیب مشمول برخورداری اضافات شوند.
برای بهبود شرایط کاری شاغلان این بخش چه پیشنهادهایی دارید؟
عمر کاری مفید یک معدنچی، به طورمعمول ۵ + ۱۰ سال است؛ یعنی ۱۰ سال کار در کارگاه استخراج و ۵ سال کار بیرون از آن. سال ها پیش در یک دوره، کارگران معدن از مزایای ضریب ۲ شغلی برخوردار شدند و به این ترتیب گروهی توانستند با ۱۵ سال فعالیت خود را بازنشسته کنند، اما این روال کم کم به فراموشی سپرده شد. باتوجه به دشواری های شغلی معدنچیان و آسیب های جسمی و روحی متعددی که به آنها وارد می شود، ضروری است که کاهش دوره کاری دوباره در دستور کار قرار گیرد و مجلس محاسبه ضریب ۲ شغلی برای آنها را به تصویب برساند تا به صورت قانون درآید و همه کارفرماها ملزم به رعایت آن شوند.پیشنهاد دیگر من فعال سازی مجدد شرکت های تعاونی است تا کارگران شاغل و بازنشستگان بتوانند از امکانات آن استفاده کنند. این شرکت های تعاونی درگذشته ای نه چندان دور زیرنظر دولت فعالیت می کردند و امکانات و خدمات خوبی به کارگران ارائه می دادند، اما چندی است که هیچ فعالیت قابل توجهی ندارند و به بخش هایی ناکارآمد و ناتوان تبدیل شده اند.
