با تغییر استاندار تهران، یکی از مهم‌ترین تکالیف ابلاغی دولت سیزدهم به استاندار رسیدگی به مسئله آلودگی هوای تهران بود؛ تکلیفی که سبب شد منصوری در روزهای ابتدایی مدیریتش کارگروه آلودگی هوای پایتخت را تشکیل دهد و از همه دستگاه‌ها بخواهد تا پای کار بیایند و مشکل که نه، معضل آلودگی هوای تهران رفع شود، این در حالی است که کارشناسان بارها اعلام کردند توسعه حمل‌ونقل عمومی و تشویق مردم به استفاده نکردن از خودرو شخصی شاه‌کلید حل معضل آلودگی هواست و با همین یک فرمول می‌توان ۴۰ درصد از آلودگی هوا کاست، اما آن‌گونه که رئیس کمیته محیط‌زیست شورای شهر در دوره پنجم می‌گوید اجرای طرح کاهش آلودگی هوا و ادعای اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا بدون تامین منابع مالی آدرس غلط دادن به مردم است.

سید آرش حسینی میلانی در گفت‌وگو با ایسنا، با تاکید بر اینکه باید به یاد داشت که آلودگی هوا و حل معضل آن یک مسئله فرابخشی است و باید در کنار مسائل فنی، به مباحث حقوقی و قضایی آن نیز توجه شود، می‌گوید: به یاد داریم که سال گذشته مسئله مازوت‌سوزی مطرح و بارها در صحن شورای شهر تذکر داده شد و رسما با اداره کل محیط‌زیست شهر تهران مکاتبه کردیم تا ضمن بازدید از کارخانه‌های اطراف شهر، صراحتا اعلام کنند که مازوت‌سوزی انجام می‌شود یا خیر؟ ما حتی آمادگی داشتیم که در صورت نیاز از کارخانه‌های متخلف شکایت کنیم اما گزارش اداره کل محیط زیست، مازوت‌سوزی در کارخانجات را تایید نمی‌کرد؛ بنابراین به‌نظر می‌رسد در کنار پیگیری‌های کارشناسی، باید مباحث حقوقی نیز پیگیری شود تا آلوده‌کنندگان هوا از جنبه قضایی نیز تخلفات‌شان پیگیری شود.

تهویه سخت هوا در تهران

این کارشناس حوزه محیط‌زیست با تاکید بر اینکه علاوه بر توجه به مسائل نرم‌افزاری همچون بازدارندگی قضایی و مدیریت قوی استانداری، باید به جنبه‌های سخت‌افزاری کاهش آلودگی هوا نیز توجه کرد، اظهار می‌کند: بررسی کارشناسان نشان داده خودروهای شخصی، سهم ۴۰ درصدی در آلودگی هوای تهران دارند و می‌بینیم که با شروع شیوع کرونا مردم شهر تهران، کمتر از گذشته از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند و به تبع آن، استفاده از وسایل نقلیه شخصی افزایش یافته است؛ به‌گونه‌ای که ترافیک این روزهای پایتخت به مرز غیرقابل تحمل رسیده و ساعت غیرپیک در ترافیک تهران، دیگر چندان معنایی ندارد و در همه ساعات، شاهد ترافیک در معابر پایتخت هستیم و طبیعتا با این حجم از خودروهای در حال تردد در تهران، آلودگی هوا نیز تشدید می‌شود.

حسینی میلانی ادامه می‌دهد: اکنون خشکسالی نیز در فلات مرکزی تشدید شده و جبهه‌های باران‌زا و باد که برای تهویه طبیعی هوای تهران ضروری هستند، کمتر به داد پایتخت می‌رسند، به همین دلیل، تهویه هوا در تهران سخت شده، این در حالی است که بر منابع آلاینده اعم از خودرو، کارخانجات و... روزبه‌روز افزوده می‌شود. به‌دلایل یادشده نگرانیم که زودتر از آذر و دی، وارد فاز آلودگی هوا شویم؛ بنابراین باید کارگروه آلودگی هوا، ضوابطی دقیق و تصمیماتی جدی و سریع اتخاذ کند.

بودجه رفع آلودگی هوا روی کاغذ ماند

رئیس سابق کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه حل معضل آلودگی هوا در کوتاه‌مدت میسر نیست و باید با ریل‌گذاری و تداوم در اجرای برنامه‌ها، در یک افق میان‌مدت وضعیت بهبود یابد، می‌گوید: شهرداری در سال ۹۶ یک کار پژوهشی در زمینه تخمین منابع مالی مورد نیاز برای کاهش آلودگی هوا انجام داد که در سال ۹۸ مورد بازنگری قرار گرفت و براساس آن، مشخص شد برای کاهش حدود ۴۰ درصدی آلودگی هوای تهران در یک بازه زمانی پنج‌ساله، ۱۷ هزار و ۴۲۲ میلیارد تومان بودجه لازم است که اگر بخواهیم این مبلغ را باتوجه به نرخ تورم فعلی، به‌روز کنیم باید اعلام کنم برای رفع ۴۰ درصد آلودگی هوای تهران نیازمند ۳۳ هزار میلیارد تومان اعتبار هستیم. البته اگر این اعتبارات به‌صورت سال به سال طی ۵ سال تزریق ‌شود، یعنی سالانه باید حدود ۶ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان برای این موضوع تخصیص یابد.

وی اضافه می‌کند: برای کاهش ۴۰ درصدی آلودگی هوای تهران اهداف مشخصی تدوین شده بود که از جمله آن، «جایگزینی موتورهای کاربراتوری با ۸۰۰ هزار موتورسیکلت برقی، اسقاط ۳۰۰ هزار خودرو فرسوده، تعویض کاتالیست ۳۰ هزار تاکسی و نوسازی ۱۵۰۰ دستگاه اتوبوس» بود که این برنامه برای تامین مالی، به مجلس ارائه شد.

حسینی میلانی با بیان اینکه متاسفانه هیچ کدام از این برنامه‌ها در بودجه‌های جاری کشور مورد توجه قرار نگرفت و تنها روی کاغذ ماند، می‌افزاید: در بودجه ۱۴۰۰ برای کل استان تهران، نه فقط شهر تهران، ۱۰۰۰ میلیارد تومان آن هم برای حمل‌ونقل عمومی مصوب شد، در حالی که این مبالغ برای حل معضلی به بزرگی آلودگی هوا بسیار کم است. بودجه عمومی دولت در این بخش به‌عنوان ستون فقرات حل آلودگی هوا شناخته می‌شود و اختصاص ۱۰۰۰ میلیارد تومان برای توسعه حمل‌ونقل عمومی استان تهرانی که بسیاری از وسایل نقلیه عمومی آن فرسوده‌اند، شبیه یک شوخی است، چراکه تنها در تهران به ۲۵۰ کیلومتر خط مترو دیگر، ۱۵۰۰ واگن مترو و ۶۰۰۰ اتوبوس نو نیاز است.

آینده دهلی نو در انتظار تهران

رئیس سابق کمیته محیط‌زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران با اشاره به اینکه وقتی در تهران صحبت از آلودگی هوا می‌شود، بلافاصله تاکید می‌کنند که مثل مکزیکوسیتی عمل کنیم، اظهار می‌کند: با این شرایط بودجه‌ای، اوضاع هر سال بدتر می‌شود و تهران ممکن است مانند دهلی، روزانه با شاخص بالای ۲۰۰ در آلودگی هوا مواجه شود و به‌نظر می‌رسد اگر فکری به حال تهران نکنیم در۴ تا ۵ سال دیگر، به این شرایط آخرالزمانی در تهران خواهیم رسید.

حسینی میلانی اضافه می‌کند: بدون رودربایستی باید گفت پاشنه‌آشیل مقابله با آلودگی هوا و مهار آن، تامین منابع مالی است و اگر نتوان این منابع را تامین کرد و بگوییم بدون پول این برنامه را پیش می‌بریم، یعنی دادن آدرس غلط به مردم، چراکه تجربه و بررسی‌ها نشان داده برای رفع آلودگی هوای تهران، برنامه‌های کوتاه‌مدت پاسخگو نیست و باید برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت در نظر گرفت؛ بنابراین اگر دولت برای سال ۱۴۰۱ بتواند منابع این طرح‌ها را تامین کند، می‌توان در یک افق زمانی پنج‌ساله و به‌شرط پای کار آمدن تمامی دستگاه‌ها، حدود ۴۰ درصد منابع آلاینده شهر تهران را کاهش داد، اما به‌دلیل شرایط موجود و کمبود منابع، رقابت شدیدی بین دستگاه‌ها برای پیشبرد اهداف و برنامه‌های‌شان وجود دارد.

سخن پایانی

سال‌هاست که می‌گوییم اگر برای حل مشکل آلودگی هوای تهران کاری نکنیم در آینده نه‌چندان دور به وضعیتی می‌رسیم که دیگر این اقدامات موثر نیست. «زمان» در رفع معضل آلودگی هوای تهران یک عامل کلیدی است و اگر از آلودگی هوا عقب بمانیم دیگر نمی‌توانیم آن را مدیریت کنیم.