تیغ تیز خام‌فروشی بر گلوی ساخت‌وساز
باید از خام‌فروشی جلوگیری شود تا بتوانیم جنس تولیدشده را به بازار عرضه کنیم. حرف اول و آخر تولیدکنندگان این است که محصول تولیدشده به‌جای مواد اولیه به بازارهای جهانی صادر شود.
تولیدات درجه یک ایران این روزها باعث شده است تا بیشتر تولیدکننده‌ها بر کیفیت بهتر محصولات تمرکز بیشتری داشته باشند و به‌طورقطع، ادامه همین روند می‌تواند بر بالا رفتن میزان صادرات و گرفتن بازارهای منطقه نقش موثرتری ایفا کند، اما تمامی کارشناسان بر این باور هستند که دولت باید از خام‌فروشی جلوگیری و بر صادرات محصولات تولیدشده تمرکز کند؛موضوعی که عباس علی‌آبادی، وزیر جدید وزارت صمت در راستای ۸ استراتژی مدیریت تولید به آن اشاره کرد و گفت: برای جلوگیری از خام‌فروشی باید اسناد بالادستی و اساسنامه وزارت صمت مطالعه شود تا این معضل برطرف شود.از این‌رو جلوگیری از خام‌فروشی در صنعت ساختمان نیز از اهمیت زیادی برخوردار است و می‌تواند در راستای کاهش هزینه‌های تمام‌شده و تمرکز بر توسعه صادرات نقش موثری داشته باشد. اکنون بسیاری از مصالح استفاده‌شده در صنعت ساختمانی به‌علت نبود دانش و فناوری به‌روز، به کشورهای دیگر صادر و با ارقام بسیار بالاتری به چرخه ساخت‌وساز وارد می‌شود. این موضوع در حالی است که کشور ما در تولید بسیاری از مصالح ساختمانی جزو نخستین‌ها در جهان است. صمت در این گزارش جلوگیری از خام‌فروشی در صنعت ساختمان را از نگاه کارشناسان موردنقد و بررسی قرار داده است.
از خام‌فروشی جلوگیری شود
تولیدکنندگان تاسیسات ساختمانی و عمدتا تمام صادرکنندگان از بازگشت مبالغ صادراتی وحشت دارند و همین موضوع میزان صادرات را کاهش می‌دهد. معمولا توصیه تولیدکنندگان مصالح ساختمانی و تاسیسات به انبوه‌سازان این است که برای بالا بردن کیفیت ساخت‌وساز و عمر مفید ساختمان از محصولات باکیفیت و شناسنامه‌دار استفاده کنند.برگشت سرمایه تولیدکننده بسیار مهم است. حداقل باید یک واسطه میان مصرف‌کننده خارجی و تولیدکننده داخلی وجود داشته باشد تا سرمایه تولیدکننده دوباره وارد چرخه شود. به‌موازات پیشرفت صنعت و فناوری، مصالح ساختمانی هر روز متنوع‌تر می‌شود و کمتر ممکن است در یک سال چندین نوع مصالح جدید ساختمانی به بازار عرضه نشود. این مصالح ممکن است در اسکلت اصلی ساختمان مورداستفاده قرار گیرد یا به‌عنوان مواد تکمیلی و تزئینی به‌کار رود، از این‌رو اگر تنها به خام‌فروشی اکتفا کنیم و از بروزرسانی دانش تولید بی‌بهره باشیم، هیچ پیشرفتی در انتظار ما نخواهد بود و با خوابیدن تولید مصالح ساختمانی، هزینه‌های تمام‌شده ساخت‌وساز بالا می‌رود و بازار مسکن پیش از پیش با چالش روبه‌رو می‌شود.
ضرورت استفاده از ظرفیت‌های داخلی
حسام اولیایی، کارشناس بازار مسکن به صمت توضیح داد: اگر مواد اولیه را به‌صورت خام نفروشیم و به‌جای آن این ثروت ارزشمند را در داخل کشورمان تبدیل به کالاهای موردنیاز کنیم، هم تولید ملی رونق می‌گیرد و هم صادرات‌مان افزایش پیدا می‌کند؛ این یعنی قدرت کشورمان هر روز بیشتر می‌شود، حتی اگر کشورهای غربی ما را تحریم اقتصادی کنند. استفاده از ظرفیت‌های داخلی برای به‌روز کردن دانش و فناوری موجود منجر به شکوفایی اقتصادی و به‌تبع افزایش ساخت‌وساز در کشور می‌شود. درست است که بخش زیادی از مصالح ساختمانی بومی‌سازی شده است، اما هنوز به نقطه اطمینان نرسیده‌ایم. اکنون در واردات تجهیزات ساختمانی هنوز هم متکی به خارج هستیم و بسیاری از تجهیزات و تزئینات ساختمانی را وارد می‌کنیم.
وی در ادامه افزود: کشور ما در بخش مواد اولیه معدنی و همچنین تولید نفت و گاز از جایگاه بسیار ممتازی برخوردار است و باید از این فرصت استفاده کند. اینکه ما مواد اولیه صادر کنیم و اقلام ضروری برای ساخت‌وساز وارد کنیم، بسیار اشتباه است و با این اقدام سرعت تولید ما به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. جدا از این موضوع، ممکن است به‌خاطر شرایط تحریمی زمان واردات مصالح و تجهیزات حیاتی برای ساخت‌وساز به‌طول بینجامد؛ اتفاقی که در بازار خودرو سال‌ها شاهدش هستیم.
به صادرات خدمات فنی- مهندسی توجه شود
اولیایی افزود: از سوی دیگر، امروزه خدمات فنی و مهندسی بخش عمده‌ای از صادرات بسیاری از کشورها را به خود اختصاص داده است و ما نیز باید باتوجه به نیروی انسانی متخصص کارآمد و با دانش فنی بیش از گذشته به آن توجه کنیم؛ چرا که به‌واسطه عرضه خدمات فنی و مهندسی و در واقع خدمات نرم‌افزاری، موفق به ارزآوری برای کشور می‌شویم. صادرات خدمات فنی ـ مهندسی نسبت به صادرات کالا، مزایای بیشتری برای صادرکننده در پی دارد، صادرات خدمات فنی ـ مهندسی علاوه بر ارزآوری و اشتغالزایی برای متخصصان و دانش‌آموختگان ما، برای کشور نیز شهرت منطقه‌ای و جهانی ایجاد می‌کند. از طرفی، می‌توانیم از سایر امتیازات صادرات کالاهای غیرنفتی نیز برخوردار شویم و همچنین از افزایش خام‌فروشی جلوگیری می‌کند.خودکفایی در مصالح ساختمانی تنها منحصر به سیمان و فولاد نمی‌شود، بلکه واردات تزئینات ساختمانی بخش مهمی است که به‌طورمستقیم با صنعت ساختمان سروکار دارد. اکنون ۸۰ درصد کالاهای مربوط به تزئینات داخلی ساختمان وارداتی است و تنها ۲۰ درصد آن در داخل تولید می‌شود. درحال‌حاضر تنها ۲ کارخانه تولیدکننده کاغذ دیواری و یک کارخانه تولیدکننده لمینت در کشور وجود دارند و بخش عمده‌ای از لمینت و کاغذ دیواری از طریق واردات تامین می‌شود. چین سهم عمده‌ای از بازار تزئینات داخلی ساختمان ایران را به خود اختصاص داده است و دیگر کشورها از جمله فرانسه، ایتالیا و آلمان تامین بخشی از بازار ایران را برعهده دارند.
وی در پایان افزود: کشور ما ظرفیت بالایی در تولید مصالح ساختمانی و همچنین صادرات خدمات فنی و مهندسی دارد و نباید از این ظرفیت غافل بمانیم. مواد اولیه معدنی متنوع در هر کشوری یافت نمی‌شود، اما در کشور ما از این بابت، کمبودی وجود ندارد. نیاز فعلی کشور ما توجه به شرکت‌های دانش‌بنیان و استفاده از توان مهندسان داخلی است تا با ارزیابی و تحقیق پیرامون صنعت ساختمان از خام‌فروشی و از دست رفتن سرمایه‌های کشور جلوگیری شود؛ به‌طورمسلم با این اقدام تولید در کشور جان تازه‌ای پیدا می‌کند.
تاثیر خام‌فروشی بر صنعت ساختمان
جواد خوانساری، کارشناس بازار مسکن به صمت گفت: عوامل زیادی باعث بالا رفتن نرخ مصالح ساختمانی می‌شود که خام‌فروشی نیز از این موضوع مستثنا نیست. افزایش نرخ مصالح ساختمانی موضوع مهمی است و پیش‌بینی می‌شود که روند افزایشی قیمت‌ها در این بازار ادامه داشته باشد. در بازار مصالح ساختمانی مانند هر بازار دیگری، نوسانات در نرخ اقلام ارائه‌شده در آن دیده می‌شود که این نوسانات مانند هر بازار دیگری با عرضه و تقاضا، کم و زیاد نمی‌شود. متاسفانه عوامل زیادی در تعیین نرخ یک محصول در رابطه با ساخت‌وساز دخیل و این عوامل در سطح جهانی و منطقه‌ای تاثیرگذار هستند. یکی از این عوامل، کاهش تولید و افزایش واردات است. این اتفاق در حالی در کشور ما روز به روز افزایش می‌یابد که ما مشکلی از بابت تامین مصالح ساختمانی نداریم.
وی در ادامه افزود: موضوع خام‌فروشی شاید در ظاهر بیشتر مربوط به فروش محصولات نفتی باشد، اما به صنایع دیگر از جمله معدن و ساختمان نیز مرتبط است. صنایع‌معدنی، مواد اولیه بخش زیادی از مصالح ساختمانی را تشکیل می‌دهد. زمانی که این مواد اولیه به کشورهای دیگر صادر می‌شود، ظرفیت‌های تولیدی با کاهش روبه‌رو می‌شوند، اتفاقی که چند وقت یک‌بار باعث کمبود سیمان، فولاد، میلگرد و یونولیت می‌شود و قیمت‌ها را یک‌شبه به‌طور سرسام‌آوری بالا می‌برد.
این کارشناس در ادامه گفت: سوالی که در اینجا مطرح می‌شود، این است که چرا زمانی که ما می‌توانیم به‌جای واردات، صادرات داشته باشیم، این موضوع محقق نمی‌شود؟ چرا باید سازندگان و انبوه‌سازان با کمبود مصالح روبه‌رو شوند و چشم‌انتظار واردات برخی مصالح از خارج کشور باشند؟ اینها سوالاتی است که نباید بی‌پاسخ بمانند، چرا که صادرات ما باید بیشتر به کالاها و محصولات تولیدی معطوف باشد و نه مواد خام و اولیه، در نتیجه تا زمانی که فکری برای این موضوع نشود، بخش زیادی از سرمایه‌های کشور برای واردات کالاهایی که به‌راحتی می‌توانیم در داخل تولید کنیم، خرج می‌شود.
دردسرهای افزایش نرخ مصالح ساختمانی
خوانساری افزود: یکی از اصلی‌ترین مشکلاتی که کمابیش تمام سرمایه‌گذاران بازار مسکن با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنند، بحث افزایش نرخ ناگهانی مصالح ساختمانی است که در نهایت بر نرخ تمام‌شده مسکن نیز اثر می‌گذارد. خیلی از کارشناسان عقیده دارند تا زمانی که تورم بر بازار مصالح ساختمانی حاکم است، انتظار نمی‌رود که تورم بازار مسکن کاهش پیدا کند. در این شرایط، همچنان حلقه آخر بازار یعنی فروش به مصرف‌کننده، دچار چالش می‌شود.
وی در پایان گفت: درحال‌حاضر، دغدغه اصلی سرمایه‌گذاران ساختمانی همین مسئله است و می‌گویند تا زمانی که تورم بالایی در بازار مصالح ساختمانی وجود دارد، حضور در این بازار به‌صرفه نخواهد بود. این در حالی است که نرخ نهاده‌های ساختمانی تنها یکی از عوامل موثر بر نرخ مسکن است. به این ترتیب، برای این که وضعیت بازار مسکن به‌خوبی بررسی شود، باید ابتدا تحلیل درستی از متغیرهای موثر بر نرخ مسکن داشت و از توان و ظرفیت داخلی نهایت استفاده را برد.
سخن پایانی
بـرای جلوگیری از خام‌فروشی، باید ساختار تولیدی داخل به‌شیوه‌ای مناسب تغییر کند، بـه‌گونـه‌ای کـه کالای ایرانی در بازارهای جهانی با دیگر کالاها به رقابت بپردازد. در ساختار تولید، به زمینه‌هایی که کشور علاوه بـر مزیت نسبی دارای مزیت رقابتی هم هست، بیشتر توجه کنیم. به‌علاوه، متنوع‌سازی صادرات به‌دلیل اینکه فرصت‌های بیشتری را پیش‌روی صادرکنندگان قرار می‌دهد، باید در دستور کار قرار گیرد. به‌دلیل ارزش‌افزوده بالاتر صادرات محصولات با فناوری بالا نسبت به صادرات مواد خام، تغییر جهت از صادرات کالاهای اولیه بـه صادرات کالاهای باکیفیت، باید مدنظر قرار گیرد.
