مسئولیت اجتماعی مجموعه عملکردهایی در ابعاد اجتماعی، اخلاقی و محیطی است که بنگاه‌های اقتصادی به‌صورت اختیاری با هدف بهبود کیفیت زندگی، پیاده‌سازی کسب‌وکار اخلاقی، حفاظت از محیط‌زیست و… به‌عنوان یک عضو موثر و مفید در جامعه انجام می‌دهند. امروزه جامعه از بنگاه‌های اقتصادی انتظار دارد که پاسخگوی مسئولیت‌های خود در قبال مردم جامعه باشند و عملکرد آنها تاثیر سودمندی بر انسان‌ها و محیط‌زیست بگذارد. بر همین اساس دیگر مسئولیت بنگاه‌های اقتصادی تنها شامل مسائل تجاری و ابعاد اقتصادی نمی‌شود، بلکه امور فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی را به قصد به‌حداقل رساندن یا حذف هرگونه آثار مضر بر جامعه و به حداکثر رساندن سودرسانی به مردم و گروه‌های آسیب‌پذیر و در نهایت، کل جامعه در بر می‌گیرد. مسئله پسماند به یک معضل بزرگ تبدیل شده است که به اشکال گوناگون آسیب‌های خود را به رخ می‌کشد. در برخی مناطق به‌صورت شیرآبه و آلودگی دریایی و در برخی مناطق نیز به‌صورت پسماندهای غذایی و کشاورزی خود را نشان می‌دهد که تاثیر بسیار بالایی در سلامت محیط‌زیست و تمام جانداران دارد. کارشناسان زیادی بر این باورند هرکجا که محیط‌زیست را با تفکر اقتصادی اداره کنیم و نفع جوامع و مردم را در نظر بگیریم، موفق می‌شویم. منظور از جنبه اقتصادی، پرداخت ریالی نیست، بلکه منافع جمعی به‌لحاظ بهداشتی، اجتماعی، فرهنگی و بخشی هم مالی است که مردم وارد عمل شوند. پسماندهای غذایی و کاهش میزان آن، یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی است که فعالان صنعت غذا در بحث مسئولیت اجتماعی باید توجه ویژه‌ای به آن داشته باشند.

طبق گزارش سازمان ملل، میزان دوریز مواد غذایی در کشورهای اروپایی در سال گذشته، ۹ میلیون تن بوده است، در صورتی که این آمار در کشور ما در سال گذشته به ۳۵ میلیون تن رسید. یعنی ضایعات غذایی ایران چند برابر کشورهای اروپایی است. متاسفانه سالانه در کشور رقمی معادل ۱۵ میلیارد دلار به‌شکل ضایعات غذایی و کشاورزی دور ریخته می‌شوند. متاسفانه ایران رتبه نخست دورریز مواد غذایی را در دنیا در اختیار دارد.

این امر در حالی است که در سال ۲۰۱۸ تخمین زده شده بود که ۸۲۱ میلیون نفر به‌طورکامل دچار سوءتغذیه مزمن هستند که به‌طورقطع این رقم در سال‌های بعد، بیشتر هم شده است. این آمار با هدف دوم سند توسعه پایدار که در سال ۲۰۱۵ در سازمان ملل تصویب شد، مغایرت دارد. براساس سند دوم توسعه پایدار سازمان ملل قرار بود گرسنگی در تمام دنیا ریشه‌کن و به تمام اشکال گرسنگی پایان داده شود. در خلال این سند، آموزه‌های دینی در بیشتر کشورها نسبت به دورریزهای غذایی تاکیداتی دارند و معمولا در تمامی ادیان از اسراف نهی شده است.

برای حل این چالش، اقدامات گوناگونی را می‌توان به کار گرفت. یکی از این موارد، مربوط به تولید اولیه مواد غذایی است که اگر بتوانیم در فرآیند بسته‌بندی، کمترین میزان دورریز را داشته باشیم، درصد زیادی از ضایعات کاهش می‌یابد. در ایران متاسفانه درصد زیادی از دورریز مواد غذایی، در ابتدای چرخه مصرف رخ می‌دهد؛ درست در زمان بسته‌بندی محصولات کشاورزی و غذایی. از آنجایی که کشاورزی صنعتی در کشور ما به‌وجود نیامده است، درصد قابل‌توجهی از دورریز مواد غذایی در این بخش اتفاق می‌افتد. اما درباره آن دسته از مواد غذایی پخته یا خام که از خانه‌ها وارد چرخه پسماند می‌شوند، باید گفت که اصلاح سبک زندگی، نقش جدی در کنترل این امر دارد. سمن‌ها و ان‌جی‌اوها می‌توانند با راه‌اندازی کمپین‌هایی به این اصلاح بپردازند. برای یکی از راهکارهای مدیریتی کاهش پسماند که در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته هم جواب داده، پرداخت مبالغی پول یا کالاهای مصرفی در ازای دریافت پسماند از خانه‌ها است، اما سازکار جمع‌آوری پسماند در کشور ما چندان استاندارد نیست و مردم بدون هیچ محدودیت و دقتی غذاهای اضافی خود را دور می‌ریزند. در نهایت، برای کاهش پسماندها و ضایعات غذایی به‌ویژه آن میزان از ضایعاتی که از خانه‌های مردم خارج می‌شود، باید به فکر اصلاح سبک زندگی بود. ناگفته نماند که ارگان‌های دیگری نظیر جهاد کشاورزی هم می‌توانند نقش جدی در کاهش ضایعات غذایی در بخش کشاورزی در چرخه پسماند کشور داشته باشند.

از دیگر راهکارهایی که می‌توان در راستای تحقق کاهش ضایعات غذایی به کار گرفت، افزایش کیفیت تولیدات است که با نظارت ارگان‌های مربوطه می‌توان به آن ارتقا بخشید. در واقع، با افزایش کیفیت مواد غذایی، مردم دورریزهای کمتری خواهند داشت و ضایعات غذایی کمتری وارد چرخه پسماند می‌شود. با کنترل و کاهش پسماندهای غذایی در شهرها، اگر آورده اقتصادی هم نداشته باشیم، صرفه‌جویی اقتصادی بالایی خواهیم داشت. همچنین، می‌توانیم با راهکارهای فناورانه که موجب بهره‌وری بالا می‌شود، از میزان ضایعات غذایی بکاهیم. برای مثال، می‌توان از سبزی‌های دورریختنی برای نهاده‌های دامی یا میوه‌ها در کارخانه‌های کمپوت‌سازی استفاده کرد. همچنین، فرآوری این محصولات می‌تواند کمک شایانی به کاهش این ضایعات غذایی کند. سرمایه‌گذاری در بحث بسته‌بندی و ورود فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه می‌توانند نقش جدی در کاهش ضایعات غذایی داشته باشند. همچنین، اکوسیستم دانش‌بنیان در کشور می‌تواند با ارائه بسته‌بندی مناسب به‌دست مصرف‌کننده یا کاربرد آن در صنایع جانبی دیگر نظیر کمپوت‌سازی یا دامداری‌ها استفاده از این ضایعات را به‌حداکثر برساند.