براساس نقشه استراتژیکی که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران برای توسعه صنعت فولاد در سال ۱۳۹۳ منتشر کرد، بهترین مکان برای احداث صنعت فولاد در ایران اطراف آب‌های آزاد و منطقه خوزستان تعیین شد، چراکه خوزستان از یک‌سو به بنادر نزدیک است و از سوی دیگر، دسترسی قابل‌قبولی به حامل‌های انرژی و آب دارد. با این وجود شاهد هستیم که در فلات مرکزی ایران، صنعت فولاد توسعه پیدا کرده است. این توسعه از یک‌سو دسترسی به آب را برای این صنایع دشوار و هزینه‌بر می‌کند و از سوی دیگر، صادرات محصول نهایی از این منطقه صرفه اقتصادی ندارد.

در همین حال باید تاکید کرد که سرانه مصرف فولاد در کشور در حال‌حاضر حدود ۲۰۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر برآورد می‌شود و انتظار می‌رود این رقم در افق ۱۴۰۴ به ۴۰۰ کیلوگرم به‌ازای هر نفر افزایش یابد. در همین حال با توجه به هدف تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در این سال، انتظار می‌رود حدود ۲۰ میلیون تن از این محصول صادر شود. در چنین شرایطی، شرکت‌های فولادی که در مجاورت آب‌های آزاد قرار دارند، همچون فولاد خوزستان و فولاد هرمزگان، از مزیت ویژه‌ای برای صادرات برخوردار هستند، چراکه هزینه حمل‌ونقل صادراتی آنها به‌مراتب پایین‌تر است.

در ادامه باید خاطرنشان کرد شرکت‌های معدنی که در مناطق مرکزی و خشک کشور قرار گرفته‌اند، وظیفه تامین مواد اولیه برای سایر حلقه‌های زنجیره فولاد را بر عهده دارند اما به جای توسعه فعالیت‌های معدنی به احداث واحدهای فولادی روی آورده‌اند. در همین حال شاهدیم که این شرکت‌ها برای تامین آب موردنیاز خود اقدام به انتقال آب کرده‌اند.

متاسفانه هرگاه سخن از کمبود برق، آب و حتی گاز به میان می‌آید، آدرس‌دهی اشتباه می‌شود و انگشت اتهام به سمت صنایع فولاد نشانه می‌رود. این در حالی است که میزان مصرف برق در صنعت فولاد معادل ۱۰ درصد مصرف این انرژی در سایر صنایع برآورد می‌شود. آب‌بری صنعت فولاد نیز تقریبا ۰.۲ درصد میانگین مصرف سایر صنایع گزارش شده است. میانگین مصرف گاز نیز در این صنعت مادر حدود ۷ درصد مصرف سایر صنایع است؛ بنابراین جایگاه فولادسازی در حوزه آب، برق و گاز رقم پایینی است. در همین حال باید خاطرنشان کرد براساس آمار و ارقام مصرف آب در صنعت فولاد به‌مراتب عدد پایینی است اما این آدرس‌دهی‌های اشتباه زمینه سیاست‌گذاری‌های اشتباه را فراهم می‌کند.

علاوه بر این، صنایع فولاد در طول سال‌های گذشته اقدامات ویژه‌ای را برای بهینه‌سازی مصرف آب ترتیب داده‌اند، از جمله آنکه تصفیه‌خانه‌هایی را احداث کرده و بخشی از آب موردنیاز خود در مسیر تولید را با تصفیه پساب‌های شهری تامین می‌کنند. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که بیشترین مصرف آب کشور درحال‌حاضر به بخش کشاورزی تعلق دارد، چراکه همچنان کشاورزی با روش‌های سنتی در حال انجام است و لزوم بازنگری در این زمینه ضروری به نظر می‌رسد. با این وجود همچنان انتقاداتی به روند توسعه صنعت فولاد و جانمایی اشتباه این صنعت وارد است.

هزینه آب مصرفی این صنایع ۲.۵ تا ۳ یورو به‌ازای هر مترمکعب برآورد می‌شود، درحالی که این رقم در مجموعه فولاد خوزستان به‌مراتب کمتر است. درنتیجه چنانچه تمام امتیازات و یارانه‌های اختصاص‌یافته به صنایع حذف شود، این واحدها از عهده تامین هزینه‌های خود و رقابت در بازار درنخواهند آمد و این سرمایه‌گذاری‌ها منتج به شکست خواهد شد.

البته راهکارهای متعددی برای کاهش مصرف آب در صنعت فولاد وجود دارد. میزان مصرف آب در صنعت فولاد کمتر از سایر صنایع است، با این وجود، می‌توان با بازچرخانی آب، در مسیر بهبود شرایط گام برداشت. در همین حال فولادسازان باید با احداث تصفیه‌خانه‌های شهری بخشی از نیاز خود را از این طریق تامین کنند تا از هدررفت آب جلوگیری شود. علاوه بر این، بهره‌گیری از فناوری‌های جدید نیز در این مسیر کمک‌کنند خواهد بود. با این وجود باید تاکید کرد که آدرس‌دهی غلط آسیب‌های غیرقابل جبرانی به صنایع فولاد وارد می‌کند. صنعت فولاد در رده صنایع مادر کشور قرار دارد و این آدرس‌دهی اشتباه تأثیر خود را بر سایر صنایع نیز نشان می‌دهد. کما اینکه شاهد چنین اشتباهاتی در حوزه برق نیز بودیم. در واقع در سایه چنین فضایی سیاست‌های اشتباهی اتخاذ و ضربه‌هایی به حوزه اقتصاد وارد خواهد شد.