ازآنجاکه بخش درمان با سلامت جامعه ارتباط مستقیم دارد، باید بیشتر موردتوجه قرار گیرد و دولت موظف است از هر راهی که می‌تواند بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را تجهیز و مشکلات آنها را برطرف کند. واقعیت این است که درحال‌حاضر وضعیت اقتصادی بیمارستان‌ها مناسب نیست و گردانندگان بیمارستان‌ها چه دولتی‌ها و چه خصوصی‌، دیگر قادر به خرید تجهیزات نو و جایگزینی دستگاه‌های فرسوده و مستهلک نیستند و به‌ناچار به تعمیر همان دستگاه‌های کهنه و خارج از رده رضایت داده‌اند. زنگ خطری که به صدا درآمده بسیار نگران‌کننده است و باید دولت و متولیان امر سریع‌تر به این موضوع ورود کرده و تدبیری بیندیشند. صمت در این گزارش به‌مناسبت روز پزشک که در تقویم رسمی کشور روز اول شهریور است، با ایمان اخباراتی، مدیرعامل بیمارستان پاستورنو و نازنین اخباراتی، قائم‌مقام این بیمارستان گفت‌وگویی اختصاصی انجام داده و به بررسی برخی از چالش‌های امروز در زمینه فعالیت کاری بیمارستان‌ها پرداخته است. بخش نخست این گفت‌وگو با ایمان اخباراتی بوده و دربخش دوم نازنین اخباراتی به چند سوال صمت پاسخ داده است.

همان‌طور که می‌دانید درحال‌حاضر به‌دلیل مشکلات اقتصادی و تاثیر تحریم‌ها، در بخش تامین تجهیزات پزشکی و دارویی دچار مشکلاتی هستیم. باتوجه به اینکه سال‌هاست در خانواده درمان کشور مشغول فعالیت هستید و از نزدیک شاهد این کم‌وکسری‌ها بوده‌‌اید، بفرمایید مشکلات ما در این بخش چقدر جدی است؟

پیش از همه اول شهریور را که به یاد ابوعلی سینا، روز پزشک نام‌گذاری شده و مناسبتی بسیار عالی است، خدمت جامعه پزشکی و درمانی کشور تبریک می‌گویم.

به‌دلیل اینکه خدمات درمانی و بیمارستانی تکنولوژی‌محور هستند، تجهیزات این بخش در جهان مدام در حال بروزرسانی و ارتقای عملکرد هستند و در فاصله‌ای کوتاه شاهد ورود فناوری‌های جدید در این بخش هستیم. در نمایشگاه‌های گوناگون هم، چه در داخل و چه خارج کشور شاهد ارائه تجهیزات پزشکی جدید با فناوری‌های ‌روزآمد هستیم. به‌عنوان نمونه به‌تازگی نمایشگاه تجهیزات پزشکی در دوبی با عنوان «عرب‌هلث» برگزار شد که در آن بهترین تجهیزات و دستگاه‌ها با فناوری روز عرضه شد. در حالی که این نمایشگاه‌ها محل عرضه و خرید تجهیزات روز هستند، متاسفانه متاثر از تحریم‌ها و محدودیتی که در نقل‌وانتقالات مالی داریم، ما نمی‌توانیم برای خریداری این تجهیزات اقدام کنیم. شرکت‌های دیگر کشورها از اعتبارات LC و همچنین خطوط اعتباری ریفاینانس و یوزانس برای تامین نیازمندی‌های خود استفاده می‌کنند که متاسفانه در دسترس شرکت‌ها ایرانی نیست و ما باید به‌صورت سنتی از طریق حواله و... نقل‌وانتقالات مالی را انجام دهیم. علاوه بر این موارد باید تجهیزات‌مان را از شرکت‌هایی خریداری کنیم که تاییدیه وزارت بهداشت را دارند. درحال‌حاضر به لحاظ فناوری، بیشتر دستگاه‌ها و تجهیزاتی که در دسترس داریم روزآمد نیستند و از آنجایی که امکان خرید مستقیم از کمپانی‌های تولیدکننده را نداریم همین تجهیزات هم با قیمت‌های بالایی به‌دست ما می‌رسد.

 در زمینه خدمات پس از فروش هم با مشکلات زیادی مواجهیم. اگر در گذشته به شرکتی در ایران نمایندگی داده‌ شده، در حال‌حاضر متاثر از تحریم‌ها، این نمایندگی‌ها دیگر فعالیت ندارند و خدماتی هم به ما ارائه نمی‌دهند. باتوجه به آنچه گفته شد، تجهیزات پزشکی ما به سمت فرسودگی رفته و مهم‌تر از همه اینکه تعمیرات این دستگاه‌ها براساس استانداردهای لازم انجام نمی‌شود؛ بنابراین از یک‌ سو در تهیه و تامین تجهیزات و دستگاه‌های پزشکی و درمانی و از سوی دیگر، دریافت خدمات پس از فروش با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستیم.

ما تحت تحریم هستیم و مراوده مالی با کشورهای دیگر نداریم، به همین دلیل به این وضعیت رسیده‌ایم. در این شرایط، چاره‌ای نیست و مجبور به خرید این تجهیزات از شرکت‌های چینی، هندی، اروپای شرقی و کشورهایی که کالاهای چندان باکیفیت و بازار خاصی ندارند، هستیم. کم و کیف بخش درمان، به‌طور مستقیم با سلامت جامعه ارتباط دارد؛ با این وجود متاسفانه ما مجبوریم از تجهیزات و ملزومات درجه ۲ و ۳ که با نرخ تجهیزات درجه یک به‌دست ما رسیده، استفاده کنیم. البته برخی از تجهیزات پزشکی مورداستفاده از تولیدات داخلی هستند که برخی از آنها کیفیت خوبی دارند و برخی هم قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی نیستند و کیفیت مناسبی ندارند.

همان‌طور که گفتید بروزرسانی نشدن تجهیزات پزشکی آنها را وارد فاز فرسودگی می‌کند. باتوجه به اهمیت بخش درمان و اینکه این روند یک زنگ خطر جدی برای جامعه است، برای حل این مشکل چه انتظاری از دولت دارید و راهکار را چه می‌بینید؟

باتوجه به مشکلاتی که در حوزه درمان با آنها مواجهیم، بهترین راهکار این است که برای تجهیز بیمارستان‌ها، یارانه دولتی و اعتبارات بلندمدت در نظر گرفته شود. در این صورت بروزرسانی تجهیزات برای بیمارستان‌ها امکان‌پذیرتر خواهد شد. درحال‌حاضر باید خریدها به‌صورت نقدی انجام شود که این از توان بیمارستان‌ها خارج است. تخت بیمارستانی یک تجهیز ساده است که بیشتر بیمارستان‌های ما حتی در تامین آن هم عاجز هستند.

فرسودگی تجهیزات مهم‌ترین چالش ‌حال حاضر بیمارستان‌هاست که به‌دلیل مشکلات مالی و اقتصاد نابسامان بیمارستان‌ها نگران‌کننده است و روزبه‌روز به این فرسودگی افزوده می‌شود. قسمت بد ماجرا آنجاست که آسیب نهایی این ضعف بیمارستان‌ها در تامین تجهیزات و فرسودگی آنها، متوجه بیماران می‌شود. شاید دهک بالای درآمدی یعنی ۱۰ تا ۲۰ درصد جامعه بتوانند از سرویس‌های خاصی در بیمارستان‌های مجهز استفاده کنند، اما متاسفانه ۷۰ تا ۸۰ درصد افراد جامعه از این خدمات محروم هستند و متاسفانه آسیب می‌بینند.

در موضوع فرسودگی و استهلاک تجهیزات بیمارستانی بیمه چه نقشی دارد و چقدر این نهاد می‌تواند به بیمار و بیمارستان کمک می‌کند؟

در حوزه درمان با دو بخش بیماران بیمه‌ای و آزاد طرف هستیم. بیماران با پذیرش آزاد کسانی هستند که هزینه‌های درمانی خود را به‌صورت نقدی براساس تعرفه‌های معاونت درمان پرداخت می‌کنند و افراد تحت پوشش بیمه که شامل بیمه‌های تکمیلی و پایه است و بخشی از هزینه‌های آنها به‌صورت نقدی و بخشی ازسوی بیمه‌ها در قالب مطالبات بیمارستانی پرداخت می‌شود.

گپ بزرگی که در این بخش وجود دارد و به اقتصاد درمان آسیب زده مربوط به رویکردی است که بیمه‌ها در پرداخت هزینه بیماران به بیمارستان‌ها دنبال می‌کنند.

 همان‌طور که می‌دانید هر سال اول فروردین هزینه تمام کسب‌وکارها افزایش می‌یابد. این موضوع یک بعد روانی دارد؛ یعنی از لحاظ روانی ابتدای هر سال انتظار داریم قیمت‌ها افزایش داشته باشد و از شیر و ماست گرفته تا نیروی انسانی و... افزایش نرخ را تجربه می‌کنند. بیمارستان یک شهر است و به تمام نیروها از نیروی خدمات و حراست گرفته تا پرستار و بهیار و پزشک و... پرداخت‌ مالی دارد و از لحاظ اجتماعی نیز تحت‌تاثیر عملکرد این بخش‌هاست؛ به‌عبارتی هر بیمارستان یک جامعه کوچک است که از هر قشر و طبقه شغلی را در خود دارد و به هر کدام از این اقشار بیرون از بیمارستان فشار وارد شود، تاثیر آن به بیمارستان منتقل می‌شود.

قرارداد بیمه‌های تکمیلی و امثالهم به‌طور تقریبی از تیر شروع می‌شود؛ یعنی از تیر اعداد و ارقام را تعیین می‌کنند و قرارداد می‌بندند و بعد در یک بازه زمانی نسبتا طولانی نسبت به پرداخت هزینه بیمار به بیمارستان اقدام می‌کنند. البته در این زمینه، روند شرکت‌های بیمه‌ با هم متفاوت است و بعد از انعقاد قرارداد، یکی دوماهه، یکی چهارماهه و... پول را پرداخت می‌کنند. به‌عنوان نمونه فروردین به بیماری خدمات داده ‌شده، قرارداد بیمارستان با شرکت تیر منعقد می‌شود، در حالی که در این فاصله هزینه افزایش داشته و پول هم ۴ تا ۵ ماه بعد به بیمارستان می‌رسد؛ یعنی هزینه خدمات به این بیمار ۱۰ ماه بعد به بیمارستان پرداخت می‌شود.

از زمان ارائه خدمات به بیمار تا پرداخت هزینه به بیمارستان، تقریبا چقدر زمان می‌برد؟

این همان خلأ بزرگی است که در بالا اشاره شد و مشکلات زیادی را برای بیمارستان‌ها به‌ویژه در شرایط کنونی که اقتصاد آنها ضعیف شده ایجاد کرده است. در این زمینه ما با دو موضوع مواجهیم؛ یکی موضوع تعیین نرخ است که متاسفانه حداقل ۴ ماه بعد از شروع سال جدید، قیمت‌های جدید اعلام می‌شود و موضوع دوم تاخیر در پرداختی نهایی است که حدود ۸ تا ۹ ماه طول می‌کشد. در ۴ ماه نخست سال به‌دلیل تاخیر در اعلام نرخ‌ها، خدمات‌رسانی به بیمار با قیمت‌های سال قبل انجام می‌شود و بعد از قرارداد جدید هم ۴ تا ۵ ماه طول می‌کشد تا بیمه سهم خود در هزینه درمان را به بیمارستان پرداخت کند.

همان‌طور که می‌دانید اقتصاد کشور ما یک اقتصاد تورمی است؛ در نتیجه در سال شاهد افزایش چندباره نرخ کالاها هستیم. بیمارستان‌ها هم به‌دور از تاثیرات شرایط اقتصادی جامعه نیستند و هزینه‌های این مراکز درمانی مهم هم از ابتدای سال افزایش می‌یابد. بیمارستان کارمندان زیاد، از هر قشری دارد که باید معیشت آنها را تامین کند. در واقع حدود ۴ ماه ابتدایی سال بیمارستان‌های کشور متضرر می‌شوند، زیرا هزینه خدماتی که ارائه می‌کنند، با تعرفه سال قبل دریافت می‌شود و در نهایت این موضوع موجب می‌شود فشار زیادی به اقتصاد درمان وارد شود.

به‌نظر شما چگونه می‌توان این مشکل را برطرف کرد؟

شیوه درست این است که در ابتدای سال، وقتی تعرفه‌های جدید توسط معاونت درمان اعلام می‌شود، تعرفه شرکت‌های بیمه‌ای نیز روزآمد شود، اما هیچ‌گاه چنین نشده است. بر این اساس، رویکرد بیمه‌ها همیشه به نفع شرکت‌های بیمه‌ و به ضرر بیمارستان‌ها و مراکز درمانی است. بیمارستان، چه دولتی و چه خصوصی قسمتی از جامعه است که خدمات‌رسانی می‌کند و با این شیوه نامناسب قطعا آسیب می‌بیند.

یکی دیگر از مسائلی که درباره جامعه پزشکی زیاد به گوش می‌رسد، مربوط به مهاجرت پزشکان است. نظر شما در این‌ باره چیست؟

واقعیت این است که بسیاری از پزشکان در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که از ابتدا تحصیلات آنها موردتوجه بسیار زیاد خانواده بوده است.

در واقع پزشکان همان شاگرداول‌هایی هستند که شاید در کودکی از بسیاری از تفریحات محروم مانده‌اند تا در تحصیل موفق شوند و در نهایت نیز رتبه‌های برتر کنکور را به‌دست آوردند و پس از کنکور و ورود به دانشگاه هم سال‌های زیادی را مشغول تحصیل هستند.

دانشجویان رشته پزشکی در مدت تحصیل هم درآمد خاصی نداشته و در سال‌های آخر تحصیل‌شان باید در شهرستان‌های گوناگون دوره‌ بگذرانند تا در نهایت بتوانند پروانه طبابت در شهرهای بزرگ را بگیرند.

در تمام این سال‌هایی که اشاره شد، شاهد افزایش نرخ کالا و خدمات و تورم هستیم و وقتی پزشک پس از سال‌ها تلاش وارد بازار کار می‌شود، بسیاری از فرصت‌های اقتصادی را از دست داده است. آنها باید نخست از راه‌های مختلف به جذب بیمار بپردازند. این یک واقعیت است که یک پزشک ۱۵ سال از بهترین سال‌های عمرش را در بازار کار نبوده است.

به همه این موارد باید این مورد را هم اضافه کنیم که تعرفه برخی از رشته‌های پزشکی متناسب با تورم بالا رفته، اما برخی هم به‌نسبت تورم افزایش نداشته است. به‌دلایل گوناگون به برخی رشته‌های پزشکی توجه و به برخی دیگر کم‌لطفی شده است. اگر تعرفه پزشکی را با هزینه‌های گوناگون زندگی، دلار، سکه، خودرو و... مقایسه کنید، می‌بینید که تعرفه‌های پزشکی متناسب بالا نرفته است.

 این رویکرد دو نکته دارد؛ نخست اینکه قشر پزشکی وارد مسیرهای دیگری می‌شوند تا کسب درآمد کنند و برای رسیدن به این هدف رشته‌های خاصی را برمی‌گزینند. مثلا به‌جای جراحی عمومی به سمت جراحی زیبایی می‌روند. اینکه به تعرفه‌های پزشکی به‌ویژه در برخی رشته‌های توجه نشده، باعث شده پزشکان برای کسب درآمد به‌دنبال راه دیگری باشند. نکته دوم به مهاجرت می‌رسد.

مهاجرت از کجا می‌آید؟ چرا یک فرد تحصیلکرده ناگهان از زادگاه و وابستگی‌های خود می‌گذرد؟ درست وقتی که فرد احساس می‌کند ظلمی اقتصادی یا اجتماعی به او شده و نمی‌تواند به سطحی از رفاه در جامعه خود برسد و موانع زیادی در مسیر شغلی و رفاهی خود می‌بیند به مهاجرت می‌اندیشد.

در نتیجه نیرویی که سال‌های سال برای تحصیل او هزینه‌های مختلفی پرداخت شده، به‌راحتی به کشورهای دیگر اروپایی، امریکا و کانادا می‌رود.

در واقع اعتقاد پزشکانی که مهاجرت می‌کنند این است که اقتصاد درمان برای آنها نمی‌صرفد. البته این پزشکان در برخی از کشورها اصلا اجازه طبابت ندارند، اما باز هم طبابت نکردن را به ماندن در کشور ترجیح می‌دهند.

یعنی نیروی تحصیلکرده ما به‌دلیل مشکلات اقتصادی از کشور مهاجرت می‌کند تا بتواند زندگی خود را تامین کند و به سطح مناسبی که دوست دارد، برسد و این‌گونه است که با یک رویکرد نادرست و اشتباه نیروهای توانمند و باسواد زیادی را از دست می‌دهیم.

چه مشکلاتی در زمینه تعرفه‌های پزشکی دارید؟

همان‌طور که پیش از این اشاره کردم متاسفانه توجه درستی به موضوع تعرفه‌های پزشکی نشده است. در برخی از شاخه‌های پزشکی تعرفه‌ها متناسب با تورم افزایش پیدا کرده، اما در برخی دیگر اصلا چنین نیست.

 اگر میزان افزایش تعرفه‌های پزشکی را از سال ۹۵ تاکنون بررسی کنید متوجه عدم تناسب آن با افزایش تورم خواهید شد که متاسفانه از پیامدهای این مسئله بروز تخلفاتی ازسوی برخی از پزشکان برای کسب درآمد بیشتر است. به‌طور مثال متاسفانه شاهد انجام عمل‌های زیبایی در برخی از کلینیک‌ها هستیم که کاملا پرستارمحور است.

در بخش دوم این گفت‌وگو نازنین اخباراتی، قائم‌مقام بیمارستان پارستورنو ضمن تبریک روز پزشک به همکاران و جامعه پزشکی به ابعاد دیگری از مشکلات حوزه درمان پرداخت.

در استفاده از اطلاعات فضای مجازی محتاط باشید

فضای مجازی این روزها در تمام بخش‌ها تاثیرگذار است و رد پای آن را چه به‌صورت مثبت و چه منفی شاهدیم. نظر شما در این زمینه چیست؟

درحال‌حاضر با سیطره اینترنت بر جهان، برای هر اتفاقی ابتدا به موتورهای جست‌وجوگر سر می‌زنیم. در مقابل همان‌طور که می‌دانید در دنیای مجازی ترفندهای بسیاری برای بیشتر دیده شدن وجود دارد که با بکارگیری آنها می‌توان یک محصول یا خدمت را در اولویت جست‌وجوها قرار دارد و به‌نوعی جست‌وجوگر را به سمت آن سوق داد. در نتیجه ممکن است یک پزشک که شاید عملکرد خوبی هم ندارد، با ترفندهای بازاریابی در جست‌وجو بهترین جایگاه را در دنیای مجازی به‌دست آورد و به‌عنوان بهترین دکتر متخصص معرفی شود. در نتیجه چنین روندی، شاهد شهرت جراحان زیبایی هستیم که به‌دلیل تعداد فالور زیاد یا مراجعه برخی از اینفلوئنسرها به مطب‌شان، درخواست مبالغ زیادی از بیمار دارند و برخی از آنها حتی دستمزدشان را به دلار یا سکه از بیمار دریافت می‌کنند.

درخواست من از مردم این است که چیزی که نتیجه جست‌وجو در موتورهای جست‌وجوگر یا شبکه‌های اجتماعی است را مبنا قرار ندهند و کمی به خروجی این ابزارها شک کنند. بهترین پیشنهاد من این است که از پزشک موردوثوق خودشان بخواهند یک پزشک خوب به آنها معرفی کند. درست این است که هر فردی ۲ پزشک معتمد داشته باشد. برای پیروی از نتیجه جست‌وجوی ما در اینترنت، به‌ویژه اگر قرار است مبلغی برای آن پرداخت شود، بهتر است کمی مکث و تفکر کنیم، بیشتر بگردیم و همیشه شک کنیم تا به نتیجه خوبی برسیم.

موضوع مهم دیگر درباره برنامه‌‌سازی‌های صداوسیما در حوزه درمان است. در این برنامه‌ها با دعوت از پزشکان در حوزه‌های مختلف اطلاعاتی ارائه می‌شود. در این زمینه نظر شما چیست؟

صداوسیما برای کسب درآمد برنامه‌هایی در قالب طبابت تولید و برخی از پزشکان را به‌عنوان کارشناس به این برنامه‌ها دعوت می‌کند. با احترام به همه این پزشکان، باید این حقیقت را بپذیریم که برخی از افرادی که به این برنامه‌ها دعوت می‌شوند، ممکن است اصلا آن جایگاه کارشناسی را نداشته باشند. برخی از این پزشکان با پرداخت وجهی به تهیه‌کنندگان و صداوسیما به این قبیل برنامه‌ها دعوت می‌شوند. البته تاکید می‌کنم هستند پزشکان معتمدی که واقعا به‌دلیل تخصص‌شان در این برنامه‌ها حضور می‌یابند. این در حالی است که مردم گمان می‌کنند فردی که در رسانه ملی به‌عنوان کارشناس حضور دارد، پزشک معتمد و حاذقی است.

در نهایت باتوجه به اینکه سال‌هاست در ارتباط با جامعه پزشکی کشور فعالیت دارید، از خاطرات خوب و بدتان در جامعه درمانی بگویید. بهترین خاطره‌ها بی‌شک در بخش زنان و زایمان تجربه می‌شود. بیمارستان پاستور نو سال ۱۳۵۳ تاسیس شده است؛ یعنی سال آینده وارد ۵۰سالگی خود می‌شود.

ما در اینجا همکارانی داریم که خودشان در این بیمارستان به دنیا آمده و فرزندان‌شان را نیز در این بیمارستان به‌دنیا آورده‌اند. ازدواج برخی از همکاران با یکدیگر نیز از اتفاقات خوب این بیمارستان است. در بین تمام خاطره‌ها نجات و بازگشت به زندگی بیماری که از زنده ماندنش قطع امید شده، می‌تواند از بهترین خاطرات باشد.