صنعت خودرو کشورمان سال‌هاست از قافله جهانی عقب مانده و البته به‌واسطه اهمیت اقتصادی که این صنعت دارد مدام شاهد تلاش‌هایی از سوی دولت و متولیان امر هستیم تا به‌نوعی فاصله صنعت خودرو ما با جهان کم شود. یکی از این تلاش‌ها، برگزاری نمایشگاه‌های گوناگون خودرویی است. یکی از این نمایشگاه‌ها که امسال شاهد برگزاری دومین دوره آن بودیم، نمایشگاه تحول صنعت خودرو است. دومین نمایشگاه تحول صنعت خودرو ادامه‌دهنده حرکتی است که از سال گذشته با هدف تغییرات بنیادین در این حوزه آغاز شده است. نمایشگاه امسال با حضور عباس علی‌آبادی، وزیر صنعت، معدن و تجارت افتتاح شد و با توجه به تاکیدات وزیر صمت می‌شد حدس زد که تمرکز اصلی این نمایشگاه روی خودروهای برقی باشد که این‌گونه هم بود و بیشتر تولیدکنندگان داخلی دستاوردهای خود را در این زمینه ارائه دادند. آنچنان که از نام نمایشگاه برمی‌آید، خودروسازان قراراست در صنعت خودرو ایران تحولاتی که ایجاد کرده‌اند را نشان دهند. در این گزارش صمت کم‌و کیف برگزاری نمایشگاه یادشده از سوی کارشناسان ارزیابی شده است.

نمایشگاهی از تحول خودروهای چینی!

مسیح فرزانه، کارشناس حوزه خودرو درباره دستیابی به کیفیت رقابتی به‌عنوان یکی از اهداف برگزاری نمایشگاه تحول صنعت خودرو به صمت اظهار کرد: نمایشگاه‌ها اصولا برای معرفی دستاوردهای یک کشور در زمینه‌های گوناگون برگزار می‌شوند. واقعیت این است که بعد از اعمال تحریم‌ها عملا توان رقابتی صنعت خودرو ما رو به‌افول گذاشت. قبل از تحریم‌ها صنعت و بازار خودرو یک‌سری بازیگر اروپایی داشت که بخش قابل‌توجهی از آنها فرانسوی بودند و بعد از تحریم‌ها،‌ چینی‌ها جایگزین آنها شدند و سهم بیشتر بازار ما را در اختیار گرفتند. به نظر می‌رسد برندهای چینی به‌دنبال این هستند که دفترهای بیشتری در کشور داشته باشند و همان‌گونه که در نمایشگاه تحول صنعت خودرو هم به وضوح مشخص بود بازار خودرو ما در اختیار آنهاست.

فرزانه ادامه داد: در کل در نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال رقابتی شدن محصولات صنعت خودرو چندان قابل مشاهده نبود. شاید به جرأت بتوان گفت براساس محصولاتی که در این رویداد به نمایش گذاشته شد، بهتر بود اسم آن را به نمایشگاه تحول خودرو چین تغییر می‌دانند. نمایشگاهی که می‌خواهیم در آن رقابت را به نمایش بگذاریم؛ یعنی عملا عرضه باکیفیت و فناوری باید حرف نخست را بزند. وقتی این رویداد روی عرضه محصولات چینی متمرکز است، دیگر معنای رقابت از آن دریافت نمی‌شود.

کارشناس حوزه خودرو ادامه داد: اگر شرکت‌های مختلف از کشورهای گوناگون در نمایشگاه حضور داشتند، می‌توانستیم بگوییم هدف از برگزاری این رویداد، ایجاد رقابت و افزایش کیفیت بوده است.

وی با اشاره به اینکه ورود به بازارهای جهانی، هدف دیگر برگزاری این نمایشگاه عنوان شده، اظهار کرد: برای ورود به بازارهای جهانی، باید درهای کشور به روی کشورهای دیگر و بر عکس باز باشد. از سویی هم، روابط اقتصادی در جهان در قالب یک‌سری سازمان‌های کاملا مشخص تعریف شده و انجام می‌شود؛ یعنی نخست باید عضو این سازمان‌ها باشیم تا در ادامه بتوانیم با کشورهای دیگر رقابت کنیم. دسترسی به سوئیفت و سیستم بانکی جهانی برای نقل‌وانتقالات مالی یکی از این موارد است. ما باید بتوانیم محصولات تولیدمان را بدون تحریم و محدودیت جابه‌جا کنیم و مستقیم و بدون واسطه خرید و با کمترین هزینه به بازار رقابتی دست پیدا کنیم. وقتی به هیچ‌کدام از این فاکتورها دسترسی نداریم و مهم‌تر از همه در شرایط تحریم اقتصادی قرار داریم،‌ نمی‌توانیم صحبت از برگزاری نمایشگاه برای ورود به بازارهای جهانی کنیم و با توجه به آنچه در نمایشگاه تحول صنعت خودرو شاهد بودیم، این هدف دور از دسترس است.

گردهمایی خودرویی، نه نمایشگاه

فرزانه درباره نقاط قوت و ضعیف این دوره از نمایشگاه تحول صنعت خودرو اظهار کرد: واقعیت این است که برگزاری این نمایشگاه‌ها با این کیفیت و در این شرایط، برای صنعت خودرو و شرکت‌های خودروساز، صرفا بار مالی ایجاد خواهد کرد. اگر در زمان باقیمانده تا پایان سال، نگاهی به جدول برگزاری نمایشگاه‌های خودرو کشور و از سوی دیگر، پتانسیل و تنوع محصولاتی که در این بخش داریم، بیندازیم، شاهد عناوین نمایشگاهی متعدد در صنعت خودرو خواهیم بود. اینکه در سال جاری، تعداد بسیار محدودی خودرو با اماواگر وارد شده و ورود تعدادی خودرو هم در هاله‌ای از ابهام است و اینکه شاهد عرضه خودروهای چینی هستیم که در استان‌های گوناگون به صورت نمادین چندین‌بار رونمایی می‌شوند؛ در این شرایط عملا نه می‌توانیم دستاوردی برای ارائه در نمایشگاه‌ها داشته باشیم و نه می‌توانیم آماری ارائه دهیم. در کل صحبت از تحول در صنعت خودرو در یک بازه زمانی یک‌ساله بیشتر مانند یک شوخی است. باید در یک زمینه خاص، دست‌کم ۲ تا ۳ سال برنامه‌ریزی و اقدام کنیم تا در نهایت دستاوردی برای ما داشته باشد که بتوانیم درباره آن صحبت کنیم. به نظر من، نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال، بیشتر شبیه یک گردهمایی خودرویی با محور خودروهای برقی بود، نه بیشتر از این و نمی‌توان به آن عنوان تحول داد.

وی در ادامه درباره ارزیابی که از کیفیت برگزاری این نمایشگاه دارد، گفت: در چنین فضایی از صنعت به جرأت می‌توان گفت برگزاری این نمایشگاه غیرکارشناسی و غیرعلمی بوده، از همین‌رو نیازی به موشکافی چندانی درباره لزوم برگزاری و کیفیت آن نیست. در شرایطی که صنعت خودرو ما وضعیت نابسامانی دارد و در تمام بخش‌ها از قیمت‌گذاری و تولید گرفته تا واردات و... گرفتار است برگزاری چنین نمایشگاه‌هایی دردی از این صنعت دوا نخواهد کرد.

کارشناس حوزه خودرو افزود: به نظرم برگزاری صرف نمایشگاه، کمک خاصی به صنعت خودرو ما به‌ویژه در شرایط کنونی نخواهد کرد. صنعت خودرو در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری نیازمند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و انتقال دانش و فناوری روز از کشورهای صاحب‌نام در صنعت خودرو است.

وی در پاسخ به این پرسش که در نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال شرکت‌ها چقدر توانستند برنامه‌های آینده خود را در بخش‌های مختلف به‌ویژه بخش فنی به خوبی معرفی کنند، اظهار کرد: امسال شاهد اتفاق، رویکرد خاص یا نوآوری عجیبی از سوی شرکت‌های حاضر در این نمایشگاه نبودیم. انتظار این بود که دست‌کم شاهد تغییراتی در نمایشگاه دوم تحول صنعت خودرو باشیم که به شخصه نمایش چشمگیری از سوی خودروسازان شرکت‌کننده در این رویداد را شاهد نبودم.

نمایشگاه‌هایی صرفا هزینه‌بر

فرزانه با انتقاد از برگزاری نمایشگاه‌های متعدد خودرویی اظهار کرد: اصلا موافق چنین رویکردی نیستم، مگر یک خودروساز در طول یک سال، توان مالی، کمی و کیفی حضور در چند نمایشگاه را دارد؟ تعدد نمایشگاه‌های خودرویی ضمن اینکه لازم نیست، هزینه بالایی دارد. نمایشگاه‌های کلیدی در کشورهای دیگر جهان در پایتخت یا قطب صنعتی و اقتصادی آنها برگزار می‌شود. در کشور ما نیز نمایشگاه خودرو تهران را داریم که بهتر بود در زمینه رویدادهای نمایشگاهی تمام تلاش صنعت خودرو و به‌ویژه وزارت صمت بر برگزاری هر چه‌بهتر این رویداد متمرکز می‌شد. با توجه به شرایط کنونی باید از شرکت‌های خودروساز حمایت شود تا حضور موفقی در نمایشگاه تهران در شهر آفتاب داشته باشند.

وی در پایان گفت: استقبال از نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال براساس تعداد بازدیدکنندگان هم چندان قابل‌توجه نبود و محصولات خاص و جدیدی هم در آن معرفی نشد. ناگفته نماند بازار ما در حال حاضر گرفتار تامین قطعات موردنیاز خودروهای بنزینی چینی شده و با این وضعیت، واردات خودروهای برقی چینی، با توجه به هزینه نگهداری و خرابی آنها بدون ایجاد زیرساخت‌های لازم، بسیار نگران‌کننده است.

نمایشگاه امسال در سطح بالاتری بود

در ادامه با امیرحسین طیبی، مدیر مرکز مطالعات راهبردی و رسانه سایپا گفت‌وگویی داشتیم. وی بر عکس مسیح فرزانه، نگاه بسیار مثبتی به نمایشگاه تحول صنعت خودرو داشت و برگزاری این نمایشگاه را گام مهمی در راستای تحول و تغییر در صنعت خودرو کشور دانست و به صمت گفت: نمایشگاه امسال نسبت به سال گذشته با توجه به رویکردی که وزیر صمت در پیش گرفته و نگاه خاصی که به تکنولوژی تولید خودروهای برقی دارند، بیشتر متمرکز بر خودروهای برقی و فناوری‌های این عرصه بود و در این راستا خودروهای برقی متفاوتی هم به بازار معرفی شد. در نمایشگاه امسال عرضه خودروهایی با استایل جدید را شاهد بودیم که در چند سال اخیر بی‌سابقه بوده و به نوعی بخشی از تحولی است که عنوان نمایشگاه هم بر آن تاکید دارد. طیبی افزود: البته تحولی که از آن صحبت و بر آن تاکید می‌شود باید در سطحی باشد که مردم آن را لمس کنند که این موضوع باید توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین نهادهای مرتبط دیگر باید پیگیری شود. وقتی از خودرو رونمایی شده، تولید و مونتاژ آن هم شدنی است، اما برای تحقق عینی آن، خودروساز نیازمند حمایت دولت است. در این نمایشگاه شاهد عرضه خودروهای بسیار خوبی بودیم که اگر تولید و مونتاژ نشوند و به دست مردم نرسند، نمایشگاه سال آینده تاثیرگذار نخواهد بود. مدیر مرکز مطالعات راهبردی و رسانه سایپا ادامه داد: چندان با این موضوع که هدف از این نمایشگاه فرصتی برای ورود به بازارهای جهانی عنوان شده، موافق نیستم، یکی از دلایل آن هم علاوه بر وضعیت اقتصادی به روابط سیاسی ما با کشورهای دیگر برمی‌گردد. البته می‌توان موفقیت‌هایی را رقم زد و با تولید و مونتاژ خودروهای برقی در ایران، دست‌کم این خودروها را در بازارهای اطراف ایران عرضه کرد.

رقابت، بعد تاثیرگذار رویدادها

طیبی در ادامه با اشاره به برگزاری دوره نخست نمایشگاه تحول صنعت خودرو در سال گذشته، اظهارکرد: دوره نخست نمایشگاه با دوره دوم آن که شاهد برگزاری آن طی روزهای گذشته بودیم، تفاوت‌های فاحشی داشت. نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال بهبود کمی و کیفی قابل‌توجهی داشت و به نظرم مورد استقبال بسیاری از افراد قرار گرفت. در این رویداد، تنوع خودروها زیاد بود و دستاوردهای خوبی عرضه شد. البته نمایشگاه اول چون اولین تجربه بود، معایبی داشت و نمی‌توان به آن خرده گرفت و اینکه تلاش شده امسال بخشی از آن معایب برطرف شود که باعث شد نمایشگاه امسال در سطح بالاتری برگزار شود. وی افزود: البته نکاتی هم بود که لازم است موردتوجه قرار بگیرند و برطرف شوند. یک مورد اینکه نمایشگاه‌ها در این سطح نیازمند داده‌پردازی توسط نهاد برگزارکننده هستند تا این داده‌ها در اختیار شرکت‌کنندگان قرار بگیرد که متاسفانه این روند را در این نمایشگاه امسال شاهد نبودیم. موضوع مهم‌تر اینکه این نمایشگاه‌ها می‌توانند فرصت بسیار مناسبی برای جذب نخبگان باشند، اما متاسفانه غیر از شرکت سایپا، هیچ‌کدام از شرکت‌های دیگر در این زمینه برنامه‌ای نداشتند. این موضوع می‌توانست توسط خود وزارت صمت برنامه‌ریزی و دنبال شود. مدیر مرکز مطالعات راهبردی و رسانه سایپا اظهار کرد: در نمایشگاه تحول صنعت خودرو امسال خودروسازان حاضر، وجه جدیدی از تکنولوژی‌هایی که در صنعت خودرو وجود دارد و با توجه به محدودیت‌ها و شرایط تحریمی که در آن قرار داریم در خیابان‌های شهر دیده نمی‌شوند را به نمایش گذاشتند که جذابیت خاصی داشت. در این بخش، ویژگی خاص نمایشگاه تحول صنعت خودرو این بود که ما را با دنیای جدیدی از صنعت خودرو از نزدیک آشنا کرد. وی در پایان ادامه داد: خودروهای عرضه شده به شرط حمایت دولت می‌توانند تولید و مونتاژ شوند. ضمن اینکه نمی‌توان از ایجاد رقابت مثبت بین شرکت‌های خودروساز غفلت کرد؛ این بعد از برگزاری نمایشگاه؛ یعنی ایجاد رقابت می‌توان تاثیر زیادی بر صنعت خودرو داشته باشد.

سخن پایانی

بنابراین گزارش، برخی از کارشناسان حوزه خودرو با تاکید بر وضعیت و شرایط کنونی اقتصاد و به‌ویژه نابسامانی صنعت خودرو، برگزاری نمایشگاه‌های خودرویی متعدد در نقاط مختلف کشور را بی‌رونق می‌دانند و معتقدند این نمایشگاه‌ها هیچ تاثیر مثبتی بر این صنعت و شاخص‌های کمی و کیفی آن نخواهند داشت. آنها همچنین معتقدند که باید در این دوره زمانی تمرکزگرایی را محور قرار دهیم و صرفا به برگزاری نمایشگاه خودرویی سالانه با محوریت تهران تمرکز کنیم تا در نهایت این اقدام نتایج مثبتی برای صنعت و بازار خودرو ما به دنبال داشته باشد و از برگزاری رویدادی تکراری در نقاط گوناگون کشور که نتیجه چندان رضایت‌بخشی هم ندارد فعلا پرهیز کنیم.در مقابل البته برخی از شرکت‌کنندگان در این رویداد آن را نمایشی بهبودیافته از نمایشگاه نخست تحول صنعت خودرو می‌دانند و معتقدند این نمایشگاه توانسته خوب ظاهر شود.