امسال با توجه به میزان بارندگی‌ها و تغییر در روند رویشی محصولات کشاورزی، شاهد بروز بیماری‌های قارچی بودیم که کشاورزان را متحمل هزینه‌های بالا که در توان آنها نبود، کرد. گفتنی است، رشد رویشی پیش از موعد محصولات کشاورزی سبب شد فعالیت آفات و بیماری‌های گیاهی افزایش یابد. «زنگ زرد» یا زنگ نواری گندم یکی از بیماری‌های مهم مزارع گندم و جو به‌ویژه در مناطق سرد است که در صورت عدم کنترل، قابلیت اپیدمی‌های گسترده را دارد.

دیگر بیماری که این روزها مزارع گندم را تهدید می‌کند «فوزاریوم خوشه» بوده که یکی از مخرب‌ترین بیماری‌های گندم، جو، ذرت و بسیاری از غلات است. این بیماری نه تنها به خاطر کاهش میزان محصول بلکه به دلیل کاهش کیفیت و ارزش غذایی آن نیز اهمیت زیادی دارد.

چندی پیش خبری مبنی بر درگیری ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از مزارع گندم گلستان به بیماری منتشر شد مدیر حفظ نباتات جهادکشاورزی گلستان در این باره به رسانه‌ها گفت: بیش از ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از مزارع گندم استان به دلیل تغییر شرایط آب و هوایی، دچار آلودگی و بیماری است.

کیانوش حق‌نما در گفت‌وگو با ایرنا اظهار کرد: «سپتوریوز برگی، زنگ زرد، زنگ قهوه‌ای، سفیدک‌های سطحی و لکه خرمایی» به طور پراکنده مزارع گندم استان را درگیر کرده است.

وی با اشاره به نقش تغییرات شرایط آب و هوایی در ظهور زود هنگام علف‌های هرز و بیماری‌ها افزود: همین عامل باعث مبارزه در بازه زمانی زودتر نسبت به سال زراعی گذشته شده است.

به گفته وی، هزار و ۲۰۰ هکتار از مزارع گندم در سطح استان درگیر آفت زنگ زرد، هزار و ۳۰۰ هکتار درگیر سفیدک‌های سطحی و ۶۰ هکتار لکه خرمایی است که در تمامی مزارع آلوده سم پاشی انجام شده است. مدیر حفظ نباتات جهاد کشاورزی گلستان ادامه داد: به تازگی هم شیوع آفت سپتوریوز برگی و زنگ قهوه‌ای در برخی نقاط استان گزارش شده است.

حق‌نما گفت: کشاورزان طبق توصیه کارشناسان جهاد کشاورزی، در مزارع گندم برای پیشگیری از ظهور بیماری علاوه بر سم‌پاشی با قارچ‌کش‌های مورد تایید سازمان حفظ نباتات، از کودهای پتاسیم استفاده کنند. وی میزان درگیری مزارع گندم با آفت زنگ زرد را در سال‌های قبل بین ۴۰ تا ۵۰ هزار هکتار اعلام کرد و گفت: به دلیل شرایط مساعد احتمال گسترش بیماری در مزارع گندم گلستان وجود دارد که تاثیر منفی در میزان تولیدات می‌گذارد لذا کشاورزان باید هرچه سریع‌تر نسبت به سم پاشی مزارع خود زیر نظر کارشناسان جهاد کشاورزی اقدام کنند.

استان گلستان که یکی از قطب‌های کشاورزی محسوب می‌شود طی این سال‌ها از عواقب تغییر اقلیم و خشکسالی در امان نمانده و به گفته کارشناسان هواشناسی، میزان بارش‌های گلستان در ۱۵ سال اخیر روند کاهشی داشته و از سال ۱۳۸۶ تاکنون، بیشتر سال‌ها میانگین بارش در استان کمتر از حد نرمال بوده است. آفت زنگ زرد یکی از مهم‌ترین بیماری‌های گندم در دنیا و ایران محسوب می‌شود و در مواقعی که مزرعه دارای رطوبت بالا باشد به سرعت گسترش می‌ ‎ یابد.

این آفت به صورت جوش یا تاول‌هایی به رنگ زرد مایل به نارنجی روی برگ‌های محصول ظاهر شده سپس تین جوش‌ها به سرعت به هم پیوسته و نوارهایی در امتداد رگبرگ‌ها در هر ۲ سطح برگ نمایان می‌کنند که به‌دنبال آن به کل محصول آسیب می‌زند.

در سال زراعی جاری ۳۸۰ هزار هکتار گندم، ۴۷ هزار و ۵۰۰ هکتار کلزا، ۸۳ هزار هکتار جو و چهار و ۳۰۰ هکتار سیب‌زمینی و سه هزار و ۷۰۰ هکتار چغندر در استان گلستان کشت شده که کشت برخی از محصولات همچنان ادامه دارد.

کشاورزان سم پاشی‌های تقویمی را کنار بگذارند

کارشناسان حوزه کشاورزی توصیه می‌کنند با توجه به اینکه امسال شرایط آب و هوایی نسبت به سال گذشته کاملا متفاوت است، کشاورزان بایستی ذهنیت سم پاشی‌های تقویمی را کنار بگذارند و به توصیه کارشناسان توجه کنند.

عباس دیلم یک کشاورز گلستانی به شرایط متفاوت امسال نسبت به سال‌های گذشته اشاره می‌کند و وی گوید: اواسط فروردین به منظور بازدید به سراغ مزرعه گندم خود رفتم که با برگ‌های زرد محصول مواجه شدم. در ابتدا نسبت به مبارزه با این بیماری مقاومت کردم اما پس از مراجعه به یک کلینیک گیاهپزشکی متوجه شدم که بایستی مبارزه با این بیماری را آغاز کنم. متاسفانه پرداخت هزینه سم در توان کشاورز نیست و سه نوبت سم پاشی مزارع گندم هزینه زیادی را به ما تحمیل کرده است.

شرایط بد جوی

پدرام میرکریمی کارشناس کشاورزی در گفت‌وگو با خبرنگار بازار، ضمن بیان اینکه شرایط جوی امسال سبب تشدید بیماری‌های قارچی در محصولات کشاورزی می‌شود، گفت: کشاورزان بایستی هوشیار باشند و به طور مداوم مزارع خود را با حضور کارشناسان مجرب مورد بازدید قرار دهند.

وی با اشاره به اینکه اکنون شرایط جوی برای بروز بیماری «فوزاریوم خوشه» در مزارع گندم فراهم است، گفت: مبارزه با این بیماری هم باید در زمان گلدهی و با استفاده از قارچ‌کش‌های سیستمیک انجام شود. میرکریمی بهترین زمان مبارزه با این بیماری را در مرحله گلدهی اعلام و خاطرنشان کرد: پس از عبور از این مرحله سمپاشی هیچ سودی نخواهد داشت و صرفا کشاورز را متحمل هزینه اضافی می‌کند که باعث ماندگاری سموم در دانه نیز خواهد شد. با توجه به بارش‌های بسیار خوبی که شاهد بودیم پیش‌بینی می‌شود مزارع کلزا و جو عملکرد خوبی را داشته باشند بنابراین کشاورزان در صورت مبارزه با بیماری‌ها می‌توانند محصول خوبی نسبت به سال‌های گذشته برداشت کنند.

درگیری با آفت ها

رئیس کمیسیون کشاورزی گلستان در گفت‌وگو با بازار اظهار کرد: این روزها خانواده کشاورزی در بخش دولتی و خصوصی درگیر بیماری‌های قارچی در سیب زمینی و گندم و سایر محصولات شده‌اند که معیشت قشر کشاورز را به خطر انداخته است. البته اولویت در محصول سیب زمینی و گندم مبارزه با شیوع بیماری‌های قارچی است.

هامان هاشمی با تاکید به لزوم واگذاری موضوعات حوزه کشاورزی به بخش خصوصی، گفت: زراعت و باغبانی استان به اندازه‌ای که در جی دی پی اثر‌گذار است در منابع استانی دیده نشده است، به همین دلیل در بزنگاه‌های این چنینی و حمله بیماری‌ها بر مزارع، خلأ بخش خصوصی احساس می‌شود. قوانین برای همه استان‌ها یکی است اما متاسفانه مسئولان گلستانی پیگیری فدرالی ندارند.

وی از کشاورزی به عنوان اقتصاد اول استان یاد کرد و گفت: از آنجا که کشاورزی به عنوان یک خانواده تنها به حساب می‌آید، می‌طلبد که دولت و مجموعه استانداری در سال جدید توجه ویژه‌ای به این بخش داشته باشند.

زمین‌های زراعی در معرض بیماری

با توجه به میزان بارش‌ها در اواخر بهمن ماه، گلستان از این لحاظ جزو سه استان اول کشور قرار گرفت. رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم می‌گوید. ۳۸۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در گلستان زیر کشت گندم رفته که از این میزان ۱۸۹ هزار هکتار در معرض بیماری‌ها قرار گرفته است.

به گفته محمد برزعلی، برای نخستین بار در سال زراعی جاری مزارع گندم در استان همزمان درگیر بیماری زنگ زرد و زنگ قهوه‌ای شدند. برای کاهش آسیب دیدگی مزارع هنگام وقوع بیماری‌ها باید از مدل سازی‌های کشت استفاده شود و همچنین استفاده از ارقام مقاوم و مناسب کشت موجب کاهش خسارت به اراضی تحت کشت می‌شود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی گلستان ادامه داد: در زمان وقوع بیماری محصولات کشاورزی پشتیبانی خوبی از سوی بخش خصوصی انجام شد و از سوی دیگر دولت با ارائه تسهیلات باعث شد تا سموم بهتری توسط کشاورزان خریداری و مصرف شود.

اطلاع‌رسانی در مواقع بحرانی یکی از فاکتور‌های اساسی به شمار می‌رود اما متاسفانه جهاد کشاورزی در این زمینه کارنامه خوبی نداشت و بسیاری از کشاورزان نسبت به اپیدمی بودن بیماری زنگ زرد و سایر محصولات بی‌اطلاع بودند.

دست کشاورزان خالی است

معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی گلستان نیز گفت: بارندگی باعث شد درصد جوانه زنی تمام محصولات افزایش یابد و تراکم محصول بیشتر شود. امسال شاهد تغییرات چشمگیری در عوامل زیان رسان بودیم، به‌عنوان مثال؛ در سالیان گذشته آفت بید کلم در بازه زمانی فعلی بروز نکرده بود اما امسال ۵۰ هزار هکتار از اراضی کلزا درگیر این بیماری شده بود.

علی اکبر مهقانی زنگ زرد گندم در سال‌های گذشته به این شدت آسیب زا نبود و به عنوان چالش مطرح نمیشد. امسال تغییر رفتار بیماری‌ها بی‌سابقه بود و قطعا این مسئله نیازمند اطلاع رسانی و تغییر رویه توسط کشاورزان هستیم.

وی با تاکید به اینکه سرمایه در گردش از سوی بانک‌ها جدی گرفته نمی‌شود و کشاورزان با جیب خالی به سمت کشت می‌روند.

سخن پایانی

با توجه به وقوع تغییرات اقلیمی در جهان و در کشور ما بایستی کشاورزان رویه‌های گذشته را کنار بگذارند و در هنگام بروز بحران، به توصیه کارشناسان توجه کنند. از طرفی می‌طلبد دولت بی‌مهری خود نسبت به کشاورزان را کمتر کرده و در ارائه تسهیلات کم‌بهره به این قشر توجه بیشتری داشته باشد، البته که با میدان دادن بیشتر به بخش خصوصی و واگذاری بخشی از امور، راحت تر از بحران‌های کشاورزی عبور خواهیم کرد.